Apetéceche un viño dos Ancares? Os outros viños galegos que se están abrindo camiño

Á marxe das cinco DO vinícolas galegas existen outras cinco áreas que buscaron sacar adiante unha produción enolóxica diferente e, en ocasións, con particularidades que as fan moi diferentes. Falamos das Indicacións Xeográficas Protexidas (Indicacións Xeográficas Protexidas) que permitiron recuperar variedades de uva, bancales case desaparecidos e reintroducir o cultivo da vide en lugares apartados dentro das zonas de montaña máis altas de Galicia. Así, desde Betanzos, pasando por Barbanza, até Ou Courel, grupos de emprendedores con pequenas explotacións deron unha volta de porca ao viño galego creando un produto diferente e ao mesmo tempo alimentando o mercado de proximidade con novas marcas e nomes.

CINCO GRANDES APOSTAS

As IXP, vinculadas á Axencia Galega de Calidade Alimentaria (AGACAL), outorgan reputación a viños que até fai non moito, eran para consumo propio ou “viño da casa”. Con todo, as IXP crearon uns parámetros de calidade específicos e orixinarios da zona onde se produce o viño en cuestión, a súa procedencia e, como mínimo, o 85% da uva co que se produce debe ser orixinaria do lugar indicado pola IXP.

Cinco son as IXP que existen agora mesmo en Galicia, a máis recente Terras do Navia que comprende adegas situadas no Concello de Negueira de Muñiz. Rodeadas de montañas, algunhas por encima dos 1.000 metros, en o val deste municipio lugués e no de Navia de Suarna danse unha serie de microclimas que permitiron o desenvolvemento da viticultura desde moito tempo atrás. “Estamos entre os 200 e 300 metros de altura sobre o mar e isto crea pequenas zonas onde se pode cultivar a vide grazas á diversidade de microclimas” sinala Manuel Cancio de Adega Panchín. 

Os veráns na zona poden pasar dos 30º o que permite unha boa maduración. Actualmente son tres as adegas operadoras pero existen novos proxectos en Navia de Suarna e na propia Negueira. Cultívase a “branca lexítima” e en viño tinto están a mencía, merenzao e outra variedade propia do lugar “tinto serodio” (tinto tardío). “Estamos a tentar recuperar a 'verdella branca' que non sabemos si existe noutro lugar de Galicia, por iso pedimos un estudo xenético á Xunta” para certificar a súa existencia.

A IXP Barbanza Iria está no centro xeográfico das Rías Baixas pero ironicamente “non estamos na DO Rías baixas” sinala con humor Paco Crusat da Adega Entre vos Ríos. Actualmente Barbanza Iria “somos un reservorio de cepas antigas entre as que están o 'raposo' ou 'branco lexítimo' que desapareceu do sur de Galicia e o 'ratiño'”. En tintos traballan o 'caíño'. “Hai outras uvas tradicionais como o 'espadeiro' que se conservaron en pequenas leiras para autoconsumo”.

Como é posible que se ignoraron estas variedades? “A viticultura galega é moi recente en canto a produción industrial, na zona onde traballamos as terras están moi parceladas, tamén houbo un gran abandono para traballar noutros oficios” describe Crusat. Ao final, unha produción máis industrial necesita espazos máis amplos para maior produción.

Un caso similar ao de Navia de Suarna é Betanzos, un lugar de clima suave pero con poucas horas de insolación. Como explica José Luís Bouzón Beade, de Adegas Beade, este factor “retarda a maduración da uva e isto permite que ao final se conserven mellor os aromas das uvas”. Xunto a isto pódese observar que estes viños “teñen unha acidez alta” e en canto á súa saída ao mercado “ao cinco ou seis anos están no seu mellor momento”.

Do mesmo xeito que as outras IXP, as uvas brancas levan a palma, coa 'branca lexítima' e a 'roibal'. O tinto é máis difícil de conseguir nesta zona “aínda que temos uva tinta, pero a súa produción é pequena pois a súa maduración é máis complicada co que sacamos produción de cando en cando”. Aínda así, e a pesar de que a produción é pequena, existe o proxecto de recuperación dos antigos bancales de viñedos das terras de Betanzos.

Jorge Pereira traballa na adega Terras Mancas, un proxecto nado da aventura de tres socios que decidiron apostar por tomar unha parcela con vides e seguir os consellos do pai de Jorge. “Guiámonos polo meu pai para aprender, a primeira produción foi de 1.000 botellas e estamos en 32.000” di Jorge. “No 2017 demos de alta a adega con 17.000 botellas e agora, ano a ano, imos aumentando a extensión dos viñedos”. As uvas máis traballadas son 'alvariño', 'treixadura', 'godello' e 'loureira'. “Co tinto quixemos sacar unha liña pequenas con uva 'mencía', 'tempranillo' e 'caíño'”.

A diferenza que ofrece o traballo de Jorge Pereira e os seus socios é que “cultivamos a nosa propia uva e cada ano o viño salgue con matices diferentes”, algo que demostra que o coidado da viña vaise deixando notar na calidade do produto. A isto acompaña unha orografía onde as montañas protexen dos ventos do norte e o sol dá de cheo nas leiras.

A última gran aposta é a de Ribeiras do Morrazo, concretamente a de José Luís Videira da adega Videiras non Mar. José Luís propúxose recuperar a vella tradición para producir viño 'do Hío' que xunto don o de Soutomaior, formaban a dupla vinícola nas terras de Ou Morrazo. “A produción que elaboro é sobre todo en uva branca, o tinto apenas se produce e só fago produción propia” sinala Videiras.
 

“O obxectivo que me marquei é a recuperación da produción de viño en barricas de castiñeiro, que eran as que antigamente se usaban aquí” di José Luís quen adquiriu barricas de carballo francés para empezar unha produción similar. Actualmente quedan moi poucos artesáns que fagan barricas de castiñeiro. Todo isto despois de animar a outras persoas a solicitar a IXP para recuperar unha tradición que case se perde como é o caso das outras IXP.

As IXP son, ante todo, proxectos persoais que apostaron forte pola recuperación de variedades de uva e de sistemas de produción. Os seus mercados van desde o estranxeiro ao nacional e local, o que dá unha perspectiva de que pouco ou nada teñen que envexar ás grandes DO nestes momentos.