Javier Castillo presenta 'O rumoreo do lume': "Costa máis sorprender con tramas, hai que facelo coa mirada"

Segues co teu percorrido de presentacións con parada este decembro en Santiago de Compostela. Que resposta estás a atoparche dos lectores?

Está a ser moi bonito! Creo que é unha das novelas que, a quen a comprende e entende a mensaxe de fondo, porque obviamente é un thriller que ten escuridade e demais, pero toda esa xente que vive a historia desde dentro e que comprende a mensaxe que latexa aí dentro e que é ese lume, esas ganas de vivir, esa pregunta de fondo… a verdade que está a ser abafador. Estou a escoitar historias e lectores que veñen dicir que é a súa novela favorita, que é a novela que máis lles tocou de todas. Ao mesmo tempo, obviamente cando hai xente que só busca escuridade, thriller, ritmo, están a dicir: “Ouve, non é a novela máis escura de Javier Castillo, non é a máis macabra, non é o Javier Castillo que coñezo”. 
 

Pero, ao mesmo tempo estou a chegar a lectores novos dunha maneira preciosa, dicíndome que esa emotividade conectou moitísimo con eles, até o punto de desprazar o resto dos meus libros e converter como nese exemplo de mensaxe de fondo escondido dentro dunha novela, que eu creo que é o máis importante que escribín. Está a ser súper, súper bonito

Nesta ocasión convidas os lectores a unha viaxe ás Illas Canarias, a primeira vez que che atreves a ambientala en territorio nacional. Que che motivou a contar esta historia e a elixir Tenerife como escenario?

Levo moito tempo querendo crear unha historia que falase sobre ese lume interior que todos temos e que co tempo vaise apagando aos poucos.A min pásame que me atopo moita xente que vive a vida de maneira apagada, que non atopa a motivación. Está no traballo e está a pensar en estar fóra; está cos nenos e está a mirar o móbil; está cos amigos e non está... Non sei, como que aos poucos nos estamos esquecendo de vivir.

E tiña esa pregunta que me acompañou durante moito tempo que é, que pasa cando aprazamos a vida? E que ocorre cando cremos que sempre haberá tempo, cando postergamos estas decisións, os abrazos, as palabras? E tiña ganas de escribir esa historia que axuntase o que a min inquiétame e, ao mesmo tempo, esta gran mensaxe. É unha historia que trata sobre o medo a vivir.

Aquí abordas temas como o amor fraternal, con esa aura de suspense que imprimes a todas as túas novelas, ou a morte e as ganas de vivir, algo que vemos nun paciente oncolóxico como Mario. Supoño que son emocións que interpelan de forma moi directa a moitos lectores. 

Completamente. Quería escribir unha novela que avanzase tentando atopar respostas a un enigma, pero que se atopase preguntas. Preguntas incómodas, necesarias, que fose unha especie de recordatorio de que a vida non avísache, de que o tempo non pide permiso, e de que hai oportunidades que só pasan unha vez. Quería que a historia fose iso. 

Ten tamén ese tema de fondo da emotividade de Mario e do drama que vive polo seu cancro, pero que, de súpeto, mesmo pasa a un segundo plano en canto dáse conta de que hai algo que lle importa moito máis, e que non é só morrer, senón é tamén ver a lección que lle ía a dar a súa irmá con esta viaxe a Canarias e esta vitalidade que lle quería infundar. De modo que iso é o que ti dis, hai moitos temas escondidos de fondo, á marxe dese misterio por descubrir: que pasou con Laura, que sucedeu durante esa viaxe que tiñan planeado e que se interrompeu… Hai moitísimos temas, si, está o suicidio, está a dor, está a fe, a relixión, a ciencia… Eu creo que é unha novela en que se mestura en todos os elementos de maneira máis complexa.
 

De igual forma que para que exista a escuridade ten que existir a luz, cres que só a beleza pode existir se tamén hai horror? Porque parece unha constante esa forma de estreitar lazos a través do trauma como fío condutor.  

Sen dúbida. Ademais, eu creo que o contraste, especialmente nun libro, é o que fai que nos deamos conta das diferenzas dunha cousa e doutra. Neste libro non se fala só da dor, senón da urxencia, de ter a sensación de que cando experimentamos algo, só valorámolo cando temos a sensación de que o imos a perder. Eu sei que é unha frase esa de só valorar o que tes cando o perdes, pero que está moito máis representada nesta historia, porque te dás conta de que a vida non é só camiñar por ela e dicir: “Estou a sobrevivir”. A vida trátase de experimentala e de sentila. 

Ao mesmo tempo, nesta viaxe obviamente te entretés, estás a che comer a cabeza todo o tempo para preguntarche, pero quen fixo isto? Por que lle pasou isto a Laura? Cal é o misterio? Por que pasou por tal sitio? Por tal gasolineira a tal hora co coche? E, de súpeto, dentro do enigma, mestúrase todo o demais e convértese nese gran golpe que fai contrastar unha e outra vez a beleza coa dor, a vida coa morte, a ciencia coa relixión, e tes todos estes choques de ideas opostas que fan que todas encaixen á perfección.

Incorporas tamén cuestións científicas, como as particularidades do programa Quixote, que tanto soará aos amantes da astronomía. Supoño que, nun mundo tan puntilloso como no que vivimos, sería necesaria unha documentación moi metódica para encaixar todas as pezas que propós.

A parte da ciencia fascinábame. Fascíname ler sobre ciencia, sobre astronomía, sobre astrofísica…é un tema que sempre tiven aí de fondo. Nalgún momento, xurdirá un personaxe co que poida falar de todo este camiño e fascíname. Era a ocasión perfecta. En Canarias está o Observatorio Astronómico do Teide, que xa me servía como punto de lugar no que Laura traballaba e estudaba. Metinme de cabeza para que participase nun dos proxectos máis fascinantes que hai, que é o de mapear a radiación de fondo do universo para descubrir que esconde. Parecíame divertido xogar a descubrir algo xunto con ese proxecto e que Laura fose moito máis relevante.

Co seu descubrimento o que nos fai é facernos máis pequenos aínda nunha novela que trata de reforzar esa historia, esa idea de que en realidade somos un absoluto gran de area na existencia do noso mundo e a existencia do universo, e que os nosos problemas son absolutamente diminutos. Iso fai que relativices moito máis o que che ocorre e consideres que non todas as traxedias que pasan na túa vida son dramas e tes que experimentalo, pero que non son realmente tan importantes como nós pensamos. E iso fai que, ao facerche ti mesmo tan pequeno, o noso universo sexa máis pequeno, co que descobre Laura, iso reforza moitísimo máis a mensaxe de que aproveites a vida porque non importa os erros que cometas. Trátase de vivir e aproveitar esta oportunidade que temos.

A novela lembra tamén un pouco ao xogo que propón Dan Brown en ‘Anxos e Demos’, coa ‘Partícula de Deus’ como ese elemento para enfrontar a ciencia e relixión. En principio parecen dous termos contrapostos, pero en ‘O rumoreo do lume’ son case dúas caras da mesma moeda que encarna Laura. 

Ela está chea de contradicións. É moi científica, pero ao mesmo tempo volveuse relixiosa coa vida polas grandes preguntas para as que non atopa resposta. Iso é fascinante porque, cando non atopamos resposta, é cando nos volvemos máis receptivos, máis espirituais. Paréceme un tema fascinante para lanzar esa mensaxe de que non se trata de separarnos e dividirnos en anacos. Estamos compostos de preguntas con resposta e preguntas sen resposta.

Calquera das dúas maneiras de afrontar a vida é válida, porque ao final, conforme vaias lendo a novela, vas ir descubrindo que a solución non está nunha das dúas particularmente, porque Laura se atopa completamente abandonada nas dúas solucións por si soa, pero, dalgún modo, comprende que a resposta pode estar en en o momento en que están as dúas xuntas. Fascinábanme esas contradicións. Ao personaxe de Laura coñecémolo polo que lembran as demais dela, os momentos nos que a vemos, e fala poucas veces ao comezo da historia, pero daquela todo o demais é como se converte no personaxe, que tes que coñecer e descubrir para saber como era e que fixo.

"SEMPRE ESTÁ A SENSACIÓN DE QUE ES O ÚLTIMO DE QUE QUE SERÁ O GRAN TROMPAZO"

Se botamos unha ollada ao andel de máis vendidos, atopamos un predominio de novela histórica e thriller. Está claro que é un xénero que vive un gran momento, cunha produción constante. É cada vez máis difícil ser orixinal neste mundo ou falamos dunha fonte inesgotable?

Eu téñoo clarísimo: cada vez é moito máis difícil. Creo que por iso o tema, o estilo, a voz propia, son tan importantes. Reivindico moito a figura de ter a túa propia voz, non imitar a ninguén, non tratar de achegarche ás voces doutros autores, porque en realidade ninguén é mellor que un mesmo sendo un mesmo. Hai que tentar deixar todo, porque cada vez é máis difícil sorprender con tramas. De modo que o que tes que facer é sorprender coa túa mirada, que é única, e construír o tipo de thriller que ti cres que ninguén escribiu, xa non só co tema, senón coa túa maneira de facelo, que cada un ten a súa voz propia, a súa linguaxe propia, as súas inquietudes propias. 

Esta novela, por exemplo, non a podería escribir outra persoa, porque outra persoa non pasou polo meu momento vital no que pensaba, onde todo é moi fráxil, todo se desmorona, non estaría fascinado pola ciencia, nin pola astronomía, de modo que tampouco podería crear o personaxe de Laura con esa complexidade que ten. En realidade, a nosa mirada, a nosa historia persoal, está tan chea e é tan variada que iso fai que si que haxa moita variedade no thriller, pero ao mesmo tempo que as tramas se volven menos importantes. O importante está nesa mirada única que cada un de nós temos porque estamos condicionados pola nosa propia vida, o noso gusto e a nosa historia. 
 

Hai pouco lin unha entrevista na que dicías non crerche aínda o teu éxito. Segues arrastrando esa “síndrome do impostor” a pesar de vender dous millóns e medio de libros?

En cada libro. De verdade. Cando estás aquí, diante do computador a sensación é que é o primeiro libro que escribes, porque en cada libro, eu polo menos, tento crear algo moi único que eu mesmo non escriba, probarme con esquemas novos, voces novas, tento sorprenderme a min mesmo e en cada libro teño a sensación de que ninguén o vai a ler, de verdade dígoo.

Teño moi claro o que a min gústame, pero é imposible descubrir o que á xente vaille a gustar. Un tense que entregar a crear o mellor libro que sexa posible e non pensar en que o vaia a ler ninguén máis. Por iso sempre teño a sensación de que o meu seguinte libro non lle vai a gustar a ninguén, ou o anterior, e sempre me pasa, en cada libro teño como esa vertixe de ‘oxalá guste’, pero tampouco o pode saber e ninguén. Creo que ningún autor sabe en realidade o que está a facer, que vai como a cegas collendo ideas desta nube que a todos perséguenos, buscando que á xente atrápelle e fascínelle co que xa sabes facer, si é estruturar mellor ou ter esa narrativa dunha maneira distinta, pero sempre dá vertixe e sempre tes a sensación de que é o último, de que o seguinte será o gran trompazo.
 

Se cadra unha das claves do teu éxito é o trato ao lector. Lembro asistir a unha firma de libros en Salamanca, en 2024, onde a cola para verche daba a volta á mazá, literalmente, e ata que non atendiches ao último a libraría non botou a persiana. Noutra ocasión, fíxose viroso como encargaches comida para todos os que gardaban cola esperando a verche. Eses detalles tamén din moito.

Ao final, de verdade dígoo, todo trátase en ser unha persoa normal, non sentirche máis que ninguén, non sentirche ningunha estrela. Trátase de ter humanidade, empatía… Hai xente que vén a unha firma e empeza a facer cola ás 3 da tarde, son as 11 da noite, e non se quitou da cola para que lle asine o libro. Entón pensas: “Jolín, é que non se moveu e leva 5 ou 6 horas esperando, que menos que váiase ceado ou tomar unha hamburguesa”. Imaxínache que digo que non, que asino só até as 10, e unha persoa que leva 6 horas esperando para nada. A min iso pareceríame inhumano. Trato sempre de devolverlle á xente esta humanidade que eu creo que falta tanto.

E creo que cada vez máis escritores están a sumarse a isto de non pechar a firma, de non ir ata que estea o último, de tratar á xente mirándoos aos ollos. Paréceme un movemento precioso, no que os lectores son o centro do mundo do libro, e os escritores estamos aí para crear historias e agradecerlles que lle dean vida con cada lectura. En realidade, trátase simplemente de ter empatía coa xente que che espera e que che le. 

Ao final, esa mensaxe de “vivir o momento porque todo pode cambiar” que acompaña o libro é tan vitalista como aterrador, pensando que a vida é moi moi fráxil e volátil. Dedicas tempo a pensar en todos eses posibles futuros? 

Si, fágoo, estou continuamente expóndome o porqué das cousas, o buscarlles sentido, tentar camiñar cara a adiante mirando que quero facer, que quero conseguir. O segredo de vivir unha vida plena é planear a vida coma se non fósesche a morrer nunca e logo actuar coma se te foses a morrer mañá. Se tes un plan, como escribir novelas e que en 10 anos as adaptacións cheguen a todo o mundo, que teño que facer hoxe? Se me fose a morrer mañá, pois escribir o mellor parágrafo final da historia que estou a escribir agora mesmo. Por que? Porque se me fose a morrer hoxe, teño que escribir a mellor tolemia que estou a escribir. De súpeto te tomas cada día con esa intensidade e achégasche máis aos teus plans. E se un día alguén chasquea os dedos por aí arriba e acábase a túa partida, tes a sensación de que aproveitaches cada momento, aínda que haxa cousas que se che quedaron por facer, tes a sensación de dicir á xente que che quere que a queres, de rir cos teus amigos, de ser moito máis pleno e consciente de todo. E agradecido, sobre todo
 

SERIES DE PRESENTE...E DE FUTURO?

Mencionas as adaptacións e é obrigatorio preguntarche tamén por ‘O cuco de cristal’, o último bombazo do audiovisual nacional que leva a túa firma. Parece que moito do que escribes préstase á pequena e gran pantalla. Pode ser o caso de ‘O rumoreo do lume’?

Estou moi ilusionado coa acollida que está a ter a novela, con esa vitalidade que transmite e que está a chegar aos poucos aos lectores, moi centrado en que a xente goce o libro. Logo, se chegamos, traballamos na adaptación e vemos que ten sentido e que se pode facer, farémola. Tentarémola facer e oxalá. Pero, de momento, estou a celebrar a acollida do libro e tamén celebrando a tolemia que está a pasar co ‘O cuco de Cristal’, que se estableceu no top 10 de series máis vistas do mundo.
 

É unha auténtica tolemia, un verdadeiro soño, nun momento no que se estrean series como Stranger Things foi como unha tolemia esta mega acollida que está a ter. Creo que a mensaxe que queda de fondo é que en España facemos un tipo de thriller que é moi universal, capaz de conectar con xente de moitas culturas distintas, como pasa en Netflix, que son 190 países, 300 millóns de contas, case mil millóns de persoas por detrás...pero a nosa maneira de ver o thriller é moi única, moi á española, máis emocional, máis vinculado aos personaxes que están rotos e que se van reconstruíndo aos poucos, con esa emotividade que chega moi lonxe. Xa pasou con ‘A moza de neve’ e agora con ‘O cuco de cristal’. Está a ser precioso porque, en realidade, cando pensas como funciona a adaptación, porque fas a adaptación coa ilusión de que funcione no teu propio país, e de súpeto o algoritmo empézallo a ensinar á xente fose e a xente vea e gózaa e empézaa a recomendar, é un soño cando iso pasa.

Si, acaba sendo número un en Eritrea, se cadra. 

Si, si, agora mesmo non sabería dicirche onde está porque non o teño, pero é unha auténtica tolemia os países nos que acaba chegando. Nova Caledonia, Tailandia… non sei, a verdade é que é unha sorpresa. 

Afixéchesnos a esperar un libro ao ano coa firma de Javier Castillo. Hai xa algún bosquexo na mesa de traballo ou algo ao que nos poidamos agarrar para 2026?

Hai un esquema, unha idea coa que estou a traballar que, obviamente, será un thriller. Será distinto, moito máis escuro que este último que escribín e moito, moito máis escuro. Oxalá que me dea tempo para terminar para o ano que vén. Sempre o tento e o meu día é escribir ou estar coa miña familia, de modo que tentarei chegar. Pero bo, cando xa vexa que queda pouco, pois quizá o final é 2026 ou se cadra imaxínache que require algo máis de tempo e é 2027. Non pasaría nada. O ideal é que sexa o mellor libro posible e xa está.