Embarcamos con María Oruña en 'O albatros negro': "Teriamos que deter un pouco máis a mirada no noso"

Levas xa unas cantas presentacións ás túas costas desde a publicación de ‘O albatros negro’. Que impresións che estas atopando entre os lectores?

moi positivas. Cando vou ás presentacións, aínda algún non terminárono, pero tamén me adoitan dicir que lles dá pena terminalo. Iso sempre é un halago.

Para este novo traballo escolliches un lugar excepcional para o pistoletazo de saída como son as Illas Cíes e a ría de Vigo. Como foi esa experiencia? Desde fóra dá un pouco de envexa perder esa oportunidade de pasar un día coa escritora nun lugar así…

Non sei se envexa é exactamente o que pensarían algúns, porque fixo algo de mar, sacamos biodraminas alí para todos… Pero foi bonito, foi emocionante. Xa cando nos metemos pola bahía de San Simón acougouse a cousa, pero despois até pode facer de guía polo Casco Vello. Polo visto gustou moito a experiencia Voume a ter que pensar o segundo oficio xa como guía turística! A verdade é que, a pesar de que chovía, cos xornalistas estivo todo xenial, con bo humor.

Teño entendido que ao redor da serie de libros de ‘Porto Escondido’ hai municipios que aproveitaron o tirón das novelas para facer rutas literarias. Imaxinas que puidese dar algo así en Vigo? Que significaría para ti?

Sería xenial! Encantaríame. Pareceríame bonito e emocionante. Pero non é algo que organice eu. En Cantabria foi iniciativa dos propios concellos, porque vían que había moitos turistas preguntando polas localizacións das novelas. Tamén sucedeu en Ourense co tema do ‘Bosque dos Catro Ventos’, que mesmo, polo visto, tamén hai empresas privadas que fan a ruta do libro. A min paréceme xenial sempre que beneficie ao patrimonio e a estes concellos para que se revitalicen e que a xente de fóra aprecie ese patrimonio que temos, pois xenial.

Desde logo é unha forma de espolear a cultura e o turismo, porque adoitamos a pensar que as grandes historias teñen que suceder en grandes cidades, como Madrid ou Nova York. Nesta ocasión traes a acción a Vigo e convertes a cidade nun elemento vivo e tan importante como os protagonistas, algo que xa ocorre noutras obras. Por que che decantas pola túa cidade natal?

Fundamentalmente porque si tiña un tesouro que buscar, un tesouro real. Ao principio recoñezo que rebuldei coa idea, pero tiña dous problemas: un, que era a miña gorida, era o meu refuxio e non tiña moi claro iso de tocalo a nivel literario porque a miña cidade era a miña cidade e non quería escribir tanto sobre ela; e dous, o tema do tesouro, porque quería unha novela de aventuras, histórica, de acción, e quería un tesouro náutico.

E que ocorre? Que en Vigo tiñamos dous galeóns de Rande, pero iso estaba espoliado xa por completo. Iso botábame para atrás, pero para a miña sorpresa, buscando en arquivos e información, atopei o tesouro real que eu necesitaba, vinculado aos galeóns de Rande, aínda que non sexan os mesmos, e xa nese mesmo instante decidín porme a traballar.

UN PORTO CORSARIO, UN TESOURO, SALTOS NO TEMPO...

Nesta ocasión mergullámonos nunha novela repleta de detalles históricos que seguro mereceron unha longa documentación. Que proceso seguiches para ambientar ‘O albatros negro’? Houbo algún descubrimento que che sorprendese durante a investigación e que inspirou os personaxes? 

Houbo moitos. Eu, como viguesa, criada en Vigo, recoñezo, confeso, que eu non sabía que Vigo fora un porto corsario tan relevante e que, en toda a costa de Galicia, desde Coruña, Finisterre… que realmente había outro tipo de corsarios, que defendían as costas facendo navegación de cabotaje, pero non de piratas como os que vemos nas películas de piratas do Caribe, senón outro tipo de incursións. Era outro mundo, era outro universo, que a min chamoume moitísimo a atención. Sobre todo, como se vivía case de forma medieval dentro das murallas de Vigo, que realmente estivo amurallada desde o século XVII até o XIX, estamos a falar de dous séculos de murallas, que polo que eu investiguei, por como se vivía, a que cheiraba, si que me lembraba un pouco ao medievo, a verdade.

Cando era neno e pasaba cos meus pais pola ponte de Rande, recordo tamén escoitar esas historias, que debaixo da ponte había barcos piratas afundidos, que había tesouros, nesa mesma ría onde está San Simón, cunha historia tan rica e singular. Cres que pomos pouco valor esa cantidade de escenarios e recursos literarios que temos a man os galegos? 

Si, é posible. Sempre miramos máis aló. Cada vez que viaxo ao estranxeiro e digo que son galega, xa saben. “Ah, galega, si”. Xa saben que os galegos van por todas partes. Ás veces creo que teriamos que deter un pouco máis a mirada no noso. Si é certo que o que é a bahía de San Simón, a illa, isto xa foi novelado e contado en películas, pero me refiro xa a ese sentimento case patriótico, de dicir: “Ouve, que si, que son de Vigo, que son galego, e que temos esta historia, esta gastronomía e esta cultura”. Que non porque nos tiraron as murallas, ou non porque se levantaron edificios encima destas ruínas, deixaron de existir estas persoas e estas historias

O libro tamén nos fala de espolio e esa parte menos romántica da procura dos tesouros. Ao ler a novela penso na frase de “si queres ver o antigo Exipto viaxa a Londres”.

Parece que necesitamos buscar algo que estimule o noso concepto de cultura, o noso concepto de paixón por saber e polo coñecemento. Témolo que buscar fose cando o temos aquí. Creo que ás veces si hai como coleccionistas de elite ou como espoliador que poden ser coleccionistas de elite privados, que expoñen nas súas pequenas cámaras das marabillas cousas que os demais descoñecemos sequera a súa existencia, e despois tamén están mesmo, como apuntas, os museos. O espolio foi legal, se falamos do universo colonial, durante decenas e decenas de anos. Todo isto, aínda que eu non o resolva a novela, si me parece interesante expolo para que tamén o lector reflexione sobre iso.

'O ALBATROS NEGRO'...PRONTO EN CINES?

Es unha das voces consolidadas dentro do xénero de thriller, que vive un momento extraordinario xa non só na literatura a nivel nacional, senón entre as escritoras galegas. Penso en ti, en Arantza Portabales, en Ángela Banzas…Tamén noutras autoras como Ledicia Costa ou Berta Dávila. A que cres que se debe este boom de escritoras? É porque agora existe un ecosistema para que esas voces teñan un espazo que antes non se daba?

Quizais si é posible que agora haxa menos prexuízos á hora de recibir unha novela que sexa dun rexistro máis escuro por parte dunha man feminina. Isto parece que pode ser incongruente si pensamos que unha das persoas que máis libros vendeu na historia é Agatha Christie e estamos a falar de que o seu primeiro libro foi publicado en 1920. Entón, que pasa agora? Por que nós non xurdimos antes? Quizais porque si que estamos en ecosistemas sociais distintos. Eu aínda percibo ás veces prexuízos do tipo: “É unha novela escrita por unha muller, pois se cadra ten receitas de cociña ou algo así”. Non, non é o caso. 

Pero si creo que se lle está dando un espazo, xa non ten por que ser de novela negra, pero ao final as novelas non deixan de ser espellos e tanto mulleres como homes do panorama galego que escriben sobre temas complexos ou sobre temas que poden incluír índices de criminalidade creo que é interesante porque en efecto deben de funcionar como iso, como reflexos sociais. 

Lévanos tamén un pouco á reflexión que fas en certo xeito coa figura da entomóloga no libro e esa dificultade ás veces para meter a cabeza, para ser as primeiras. 

Non creo que teñamos por que ser as primeiras, pero si que temos que ter o mesmo espazo. Non se trata de que as mulleres queiran ser iguais que os homes, que sería absurdo, o que si queren é ter os mesmos dereitos. Estamos a falar no caso de Miranda, na novela, unha rapariga que quere estudar algo sobre o que nin sequera os homes teñen gran interese científico como son os insectos. 

A min esta figura, de non ser porque existía a persoa real na que me inspirei para escribila, sería case anacrónica. Ninguén se crería que alguén tivese esa determinación, esa visión para estudar este tipo de animais desde esa perspectiva. Pareceume incrible que unha alemá, Maria Sibylla Merian, fixese non xa o que fai o meu personaxe, senón moito máis e que nin sequera tivese unha novela ou unha película para ela soa. Entón dixen que menos que facerlle unha chiscadela e mostrar que cando hai determinación si se conseguen cousas.

Por outra banda, as túas historias preséntanse sempre como un moi bo material para adaptalas ao audiovisual. Houbo xa algún achegamento neste sentido para dar vida a Pietro e Nagore? 

Empezamos a escoitar posibilidades. Pero tamén hai que pensar que os meus libros, cando os escribo, a súa vocación é literaria, non audiovisual, e polo visto todo o que eu escribo require un orzamento bastante contundente. Hai que pensar que aquí fago dúas tramas temporais, fago que 180 navíos atravesen a Ría de Vigo... En fin, creo que isto vai requirir un estudo detallado.

Agora tes unha primavera chea de datas de presentación, de feiras e outros eventos. Agora toca recoller os froitos desta última novela, pero hai xa algo no forno? Podemos esperar algo que firma de María Oruña para 2026?

Non sei si para 2026…é pronto. Pero si, por suposto estou a traballar xa noutro proxecto. O que pasa que primeiro hai que deixarlle espazo ao albatros e, sobre todo, con toda a promoción e todas as viaxes é complicado comprometer a dicir unha data. É complicado e “As cousas ben feitas ben parecen”, que dicía a miña avoa.