Luís Zueco desprega ‘O mapa dun mundo novo’: “Colón encargouse de ocultar a súa orixe; íalle a vida en iso”

Xira de presentación de ‘O mapa dun mundo novo’ e visitas en Vigo, A Coruña e Santiago de Compostela. Como van as presentacións e que impresións estás a atoparche entre os lectores?

A verdade é que estou moi contento. Sabía que tiña moitos lectores en Galicia e tiña moita ilusión por esta xira. En Vigo, por exemplo, estivo fenomenal, encheuse o espazo e a xente, a verdade, moi interesada na nova novela.
 

Ten máis mérito aínda pensando nas datas. Conseguir un aforamento completo competindo coas luces de Nadal de Vigo non debe de ser fácil.

(Risas) Tiña unha dura competencia!

Recuperamos a figura de Isabel a Católica, xa nos seus últimos anos de vida. Como de complicado é dar voz a unha protagonista feminina cando é un personaxe que existiu e ao que se pode acudir por tantas fontes?

É un dos retos que ten a novela histórica, ser fiel a todo o proceso histórico. Ao final a novela histórica o que pretende é unha viaxe no tempo, que realmente che imaxines nesa época, neste caso no final do século XV, principio do século XVI, e que poidas imaxinarche como podían pensar todos os personaxes da novela. O de Isabel será un dos máis difíciles, porque xa non é só que viaxes ao século XV, senón que tes que introducirche na mente dunha muller e dunha raíña, da máis importante que houbo en España. Aí está o reto, e eu creo que é algo que o lector agradece. Realmente ver que o personaxe é verosímil e logo a trama, porque estamos nunha época que cambiou o mundo e, por sorte, nós fomos protagonistas dela. Revivila a través da literatura é algo que fai que realmente o lector senta moi atraído.
 

O libro está ambientado nun momento de continuos cambios pero tamén recupera esa febre polo descubrimento, cando todo parecía novo e, como dis, calquera barco podería reescribir a historia. No século no que vivimos dá a impresión de que para vivir un período similar só podemos levantar a vista ao ceo. 

Si, e seguramente o fagamos, estamos niso. Hai bastantes paralelismos coa época actual. Temos que ter en conta que o final da Idade Media e o inicio da Idade Moderna dura uns 50 ou 60 anos. Os cambios custan, é algo que se inicia e ten que ir avanzando.

Na novela imos ir vendo precisamente ese cambio, que é o bonito destas épocas. Por exemplo, Isabel nace sendo unha princesa medieval e terminará sendo a primeira raíña moderna. No seu reinado, desde o inicio ao final, parece que estás noutro mundo. E é que estás noutro mundo. De aí o título que quixemos pór na novela. O título non é polo mapa de América; estamos a falar de algo moito máis complexo, que é que o mundo cambia. Obviamente, chegamos a América. Iso é un fito importantísimo, pero non é o único, hai outros fitos que teñen unha importancia similar. Estamos a falar da época en que aparece a imprenta, da época en que aparece o Renacemento, da época en que o comercio explota e a xente pódese facer rica a través do comercio e, por tanto, pode ascender socialmente. Estamos a piques de que empece a revolución da relixión coas teses de Lutero.Está a cambiar todo. Está a cambiar a política, a diplomacia… Iso é o que imos ver na novela porque se está descubrindo o mundo. Hai que pensar que até o século XV, o mundo era o Mediterráneo e pouco máis. E de súpeto dámosnos/dámonos conta de que o mundo é enorme e, cando nos damos conta, queremos descubrilo.
 

Botando man deses paralelismos, cres que falta máis xente como Isabel a Católica que se atrevan a financiar estas empresas? Xa non falo de ir a un planeta afastado, penso en investir en ciencia, por exemplo. 

Tamén entón viviuse unha revolución tecnolóxica moi importante. Boto de menos, sobre todo, a visión a longo prazo, que creo que é esencial. Hai que ter en conta que Isabel converteuse en raíña en 1474, falamos de máis de 30 anos de reinado, pero desde o principio, ten moi claro o que quere. Mesmo nos seus últimos anos, que se narran ao final da novela, ela está a pensar en que vai pasar cando xa non estea, cando sexan os seus fillos, os seus netos, os que herden. Está moi preocupada, angustiada polo que poida pasar.

Ese pensar en longo prazo, non ser cortoplacistas, gobernar ou ter un proxecto ou unha empresa a curto prazo é moi complicado. Hoxe en día fáltanos paciencia en todos os sectores da vida. Querémolo todo para xa. Se queremos algo, querémolo comprar e que chegue hoxe. Se pode chegar hoxe, mellor. Non hai ningunha necesidade. Longo prazo. Se queres facer un gran proxecto, económico, persoal, político, de todo tipo, tes que pensar sempre nos pasos a seguir, en pór as pezas neste taboleiro do xadrez e aos poucos.

“COLÓN NON PODÍA SER O FILLO DUN TEJEDOR DE XÉNOVA. IMPOSIBLE”

Hai pouco tiven a oportunidade de falar con Rodrigo Costoya con motivo do documental emitido por TVE onde prometían descubrir a verdade da procedencia de Cristóbal Colón. Aínda que foi anunciado aos catro ventos, o resultado desa investigación e as súas conclusións foron un pouco decepcionantes. Que che suxire todo este caso?

Tivo moitas críticas. É moi difícil a día de hoxe descubrir exactamente cal é a orixe de Cristóbal Colón. É moi difícil porque el mesmo encargouse de ocultalo porque lle ía a vida niso. Por que? Na novela dou bastante información de cal pode ser unha das opcións. Hai varias. O bo de Cristóbal Colón é que che dá unha cantidade de opcións incribles. Fíxoo moi ben e parece mentira que 500 anos despois sigamos falando da orixe de Colón. 

De todas as maneiras, o máis importante, máis que a orixe, eu creo que é saber que sabía Colón: como convence aos reis, como convence a todos os personaxes que necesita, que son moitísimos, desde os que lle financian a viaxe aos que van con el, como consegue falar cos reis de Portugal, falar cos reis de Castela… Iso é o interesante e o que eu traballo máis na novela. Que sabe Colón? Que soubo ver? Onde vai? Sabe onde vai? Sabe, cando estivo alí, que realmente que chegou a un continente ou non sábeo? Esa é a clave. Toda esa información que oculta. Colón é un personaxe moi sombrío. Oculta moitas cousas, pero tamén é moi intelixente, moi gaioleiro. É unha gran personalidade. Un dos grandes personaxes da historia.

Por que cres que segue resultando tan interesante a figura dun navegante que viviu fai 500 anos e do que se escribiu tanto? Ocorre o mesmo cos reis católicos, que regresan á actualidade de cando en vez?

É que Colón teno todo! Descubriu un continente e en teoría non o soubo! Pero si sabía onde ía… É un personaxe fascinante. A novela arríncoa xusto despois da súa segunda viaxe, pero ao final do século XV, non nos centremos só en América, senón no mundo en xeral, nin sequera deramos a volta a África. Non sabiamos si podíase circunvalar África. Ese era o noso nivel de descoñecemento. Non tiñamos nin idea de como era o mundo. 
 

É verdade que isto é importante: sabiamos que era esférico. O mundo é esférico, pero se pensa que é moito máis pequeno. E téñense erros tremendos como pensar que non é tan seguro si pódese circunvalar África, porque ninguén o fixo aínda ata que o fixeron os portugueses. Coa ciencia da época, entre Europa e Asia non podía haber un continente como América. Por iso cústalles tanto entendelo. Digo isto para ver como non vai ser fascinante a figura de Colón si Colón vólveche o mundo do revés con esa viaxe. Cunha viaxe que logo tampouco é tan complicado unha vez que sabes as direccione. Seguimos falando del; era moi ambiguo. Non sabemos nada dos seus primeiros 25 ou 30 anos de vida. Ocúltao moi ben. Teñen que ter razóns moi poderosas para facelo.

E ti tes algunha teoría favorita ou non te atreves a porlle acento a Colón?

A min o que me interesa é o status social. É imposible que fóra o fillo dun tejedor de Xénova. Imposible. Eu non pódoche dicir de onde é, porque hai boas opcións, pero si pódoche dicir que non é fillo dun tejedor de Xénova. Non pode ser dun status tan humilde. Porque se non non podería haber casado con quen casou, non podía falar con quen falou… Estamos nunha época onde a diferenciación social é brutal. Hai cousas que o fillo dun tejedor non pode facer nunca. Non porque non sexa intelixente ou non sexa válido, senón porque a sociedade era como era. 
 

A orixe para min non é tan importante. Pero porque na época tampouco é tan importante: hai portugueses traballando para Castela, hai casteláns traballando para Inglaterra, hai florentinos e venecianos por todos lados… O importante é quen é o teu señor e cal é o teu lugar na sociedade. Iso si que é importante, porque non se podía saltar. Era moi difícil. E tamén é importante si es cristián vello ou converso. Iso si que é o importante. Agora si que nos interesa moito a orixe. Pero na época o importante son esas cousas: a túa pureza de sangue e si es nobre ou non. Iso é o importante. 
 

O TURISMO COMO FORMA DE VIVIR A HISTORIA

Nesa conversación con Costoya saíu o teu nome como un dos grandes responsables de que a novela histórica viva un gran momento. Por que cres que existe este auxe ao redor deste xénero? 

Porque a xente ansía aprender historia e coñecela. E a novela histórica ten o poder de facela atractiva. É un pouco a función que ten que facer a novela histórica, achegala ao gran público. Hai ensaios moi interesantes, pero son difíciles de ler. Eu leo moito ensaio e entendo que pode custar.

O público en xeral necesita unha trama apaixonante, que empatice cos personaxes, quere gozar, quere entreter. A novela histórica ten que facer eses dous labores, ten que entreter, ten que ser atractiva como mellor o thriller, pero sen que se dea conta o lector, se é posible, que vaia espertando un interese pola historia nel e que se expoña dúbidas. Como agora coa túa pregunta. Colón, ao final, de onde é? Que che fagas esa pregunta xa ten moito mérito. Xa conseguimos un paso porque vas tentar logo saber por que, vas ler máis libros, vas ir a unha conferencia, vas ver outro documental... Iso é o que ten que facer a novela histórica.
 

Hai moita xente interesada. Porque coa historia creo que se cometeu durante moito tempo o erro de pensar que a historia son listas de reis, datas e batallas. Iso non é a historia. A historia é outra cousa. A historia é entender aos protagonistas. Por que o fixeron ou non? Por que Isabel actuou de tal maneira? Que era o que desexaba Colón? Porche na pel das persoas, porque iso é o que fai que empatices con elas e realmente entendas e saibas como é a época, que saibas que a comida do século XV non ten nada que ver coa nosa comida actual. Entón valores certas cousas e que era o importante na época e os grandes cambios, non unha sucesión de datas, batallas e números.

No teu día a día estás á fronte dos Castelos de Grisel e de Bulbuente. Pasa o mesmo co patrimonio, que cada vez esperta máis interese ou o estamos deixando de lado?

Moito. Pensemos na cantidade de rutas literarias que se están facendo. Estes son castelos pequeniños. Custounos moito porque os compramos en ruínas, tivémolos que restaurar e levámolos dunha maneira moi familiar. Pero a xente que vén aos nosos castelos vén porque quere durmir no castelo. O castelo é o destino. A experiencia é durmir alí, aínda que a nosa zona é moi bonita, veñen para iso, para vivir esa experiencia e quérea vivir porque deixa voar a súa imaxinación e imaxínase que está nun lugar histórico e todo o que sucedeu alí.
 

Iso é moi atractivo e estase impondo aos poucos, un turismo moi cultural que é, eu creo, o futuro. É un turismo máis complicado, máis complexo, porque hai que dar moito máis, non é simplemente: “Habitación 305. O ascensor ao final”. Non, é outra cousa. É unha experiencia tamén do territorio, de coñecer a historia, a arte… Todo iso vai ao final. 

Aquí en Santiago, por exemplo, temos a complexidade, ou o risco, de que o noso patrimonio se converta un pouco nun parque de atraccións. Estamos a velo coa zona vella de Santiago, a catedral… Temes tamén esa deriva de que o turismo cultural, que debería ser un motor importante, convértase máis ben nun atractivo máis fútil? 

O turismo ten que ser sostible co lugar. Isto pódese extrapolar ao turismo cultural ou ao turismo máis de praia: hai que lograr que sexa sostible e non podes alterar o ecosistema da xente que vive alí. Iso non podemos facelo nunca pero esixe traballo.

Na novela tamén fago moita reflexión sobre as viaxes e a diferenza entre viaxar e facer turismo. Creo que agora facemos demasiado turismo. Hai que conseguir manter ese equilibrio e pór normas e regras porque se non se corre ese risco porque xa habemos visto que ocorre en moitos outros lugares

Hoxe ocúpanos ‘O mapa dun mundo novo’ e pechar esta bilogía, pero, hai algunha outra aventura na que nos embarcaremos da túa man en 2025?

Para 2025, a reimpresión de dúas novelas das primeiras que escribín que están descatalogadas. A novela nova xa para 2026. A promoción desta novela foi moi longa e até final de ano aínda me quedan varias xiras máis pequenas. 

Realmente desde que saíu estiven máis de 4 meses case exclusivamente promocionando o libro. Necesito un pouquiño máis de tempo para 2026, pero para 2026 seguro que si. Pero no medio teño dous reimpresiones que tamén esixiron que as corrixa outra vez. Á xente vaille a sorprender porque unha delas é moi distinta ao meu estilo actual, así que, aínda que non saian novelas novas, si que haberá outras dúas novelas que moita xente non coñece.