Rodrigo Costoya, escritor de 'Portosanto': "Sobran probas de que Colón foi galego que un estudo de ADN tan limitado non rebate"

Imaxino que estes días coa escusa do documental a Colón seremos moitos os que estamos a chamar á túa porta para coñecer a túa opinión. Tiveches oportunidade de ver o documental? Que sensacións deixouche?

Levaba tempo esperando polo documental porque estiven presente na exhumación que se realizou en Sobrán. Estou en contacto con asociacións como Colón Galego e levabamos tempo esperando con expectativas comedidas. Non viamos factible que cun estudo deste tipo puidésense sacar conclusións definitivas e foi co que nos atopamos. É un estudo con boa intención pero con moitas carencias. Unha teoría como a galega que se traballou durante 135 anos, con máis dun centenar de probas achegadas, refúguese agora por un contraste entre dúas persoas: Colón e unha persoa máis. O único que podemos deducir con rigor científico dese contraste é que esas dúas persoas non están emparentadas, pero nada máis. Hai miles casuísticas que poden dar para iso. Primeiro: que se cadra non é unha da hipótese; segundo: que talvez, dentro da hipótese da teoría galega, esa non é a que podemos considerar fiable ou definitiva. Ou si, e nese contraste entre dúas mostras puido pasar calquera cousa, como o feito de que un fose fillo ilexítimo ou que houbese un parentesco irreal…calquera cousa. 

Onde quero chegar é que no documental pasaron moitas cousas boas, pero hai que enmarcalo no seu sitio. É un documental, pero un estudo científico con moi pouco rigor que non pode achegar conclusións satisfactorias.

De feito, ata que non se publique o estudo científico propiamente dito, pouco máis se pode dicir, aínda que de todo este asunto vas falar o vindeiro venres en Bueu. Que se van a atopar aqueles que se acheguen á túa charla?

A charla constará de tres partes. Na primeira comentaremos brevemente o que ocorreu no documental. O estudo científico que está detrás, se ten algo máis, cabe preguntar por que non emitiuse cando había tantísima xente pendente do televisor. Por iso témome que no estudo cando se publique non veremos novas achegas. O venres do que falaremos é das cousas boas e non tan boas dese documental. Despois faremos unha revisión de todas esas probas que apoian a teoría do Colón galego con probas lingüísticas, antropolóxicas, históricas, toponímicas…unha chea de indicios que se recompilaron durante máis de 100 anos e que un estudo de ADN tan limitado como este non pode contradicir. Se se fan outros estudos? Xa veremos. Pero este desde logo non vén tirar nada da teoría galega.

Por outra banda, comentaremos tamén os outros estudos de ADN que existen, que están en marcha e que son un achegue máis para a teoría, que non serán definitivos salvo que se consigan mostras tremendamente fiables, cunha gran mostraxe, algo que é realmente complicado con persoas que morreron fai máis de 500 anos. Por tanto, os estudos de ADN achegarán unha información máis, pero sobran probas que acreditan que Colón tivo que ser galego. 

JUDIO E GALEGO. POR QUE NON?

A galega é unha das liñas consideradas máis robustas. No teu libro ‘Portosanto’ teorízas sobre a procedencia galega do navegante co nexo de Pedro Madruga. Canto tempo levouche documentarche para ambientar a novela e soster esa teoría? O dunha venda do Duque de Veragua en Galicia non é algo que se atope así como así…

Son novelista, e ‘Portosanto’ é unha novela, por tanto narrativa de ficción. Documenteime e á hora de facer ese proceso acudín a esas fontes como a acta de compravenda da leira de Puntada de Portosanto, do Duque de Veragua. Eu vou ás fontes primarias, que son os historiadores que poden accedes aos arquivos, e fontes secundarias, como son outro tipo de textos aos que podo ter acceso. Pero insisto: para facer unha novela de ficción.

Non podo precisar canto tempo estiven a me documentar porque levaba anos querendo saber sobre isto e investigando pola miña conta. Pero ata que un non empeza co proxecto máis concreto, puido ser un ano, pero o proceso global engloba toda a miña vida. 

No documental suxírese que nos datos do ADN de Colón permiten afirmar que era xudeu. A pregunta é por que queda entón descartada a vía galega. É como afirmar que aquí non había poboación xudía cando a súa pegada é máis que evidente en lugares como Ribadavia ou Tui.

Exacto. Ese é un dos principais defectos das conclusións. Parece que primou o show televisivo sobre o rigor científico. O show requiría dunha resolución, neste caso dramática porque o investigador Francesc Albardaner fora diagnosticado cunha grave enfermidade e foi cando lle dixeron que a súa tese era a mellor ou a menos mala neste caso. Parece que todo foi levado como unha especie de show cando o máis honesto fose dicir que contaban cuns marcadores que suxiren que pode haber unha ascendencia sefardí ou xudía. Punto. Até aí chegarían as conclusións honestas que non digo só eu, senón tamén outros investigadores de renome que se pronunciaron estes días, denunciando a falta de rigor flagrante.

Se o que debe primar é o show televisivo, as conclusións parecen arbitrarias. Como vas dicir cuns marcadores xenómicos illados que era de Valencia e que traficaba con seda? É delirante. Arrimáronse tanto ao show que o que conseguiron é o efecto contrario, en lugar de certezas lograron que as incógnitas se multiplicasen, e que todos os que levamos loitando por estas teorías, pedindo que se nos visibilizase cun postulado como o de que a procedencia de Cristóbal Colón non está clara. Isto de que era de Xénova non o negamos, pero hai que velo. O bo de todo este ruído que se xerou é que o tema está encima da mesa por primeira vez. Recordo hai anos cando comentaba a xente de Galicia que Colón podía ser galego. Todos alucinaban! Non ouviran falar desta teoría. Agora está baixo os focos, e é bo. Agora é momento de difundir as grandes potencialidades da teoría do Colón galego, á vista de que os resultados do documental. É o que vou facer.

Nas túas novelas trataches personaxes sobre os que se escribiu moito, como Francis Drake ou Felipe II. O que si permite a biografía de Colón é encher todas esas lagoas da súa vida coa imaxinación. Supoño que para un escritor como ti un personaxe así resulta sempre un filón…

Os que escribimos novela histórica temos que combinar esas dúas facetas: os personaxes históricos con todo aquilo que non sabemos. Inventamos tramas, metemos personaxes de ficción, e mesturámolo para ter un resultado coherente e atractivo. Cal é a historia de ‘Portosanto’? É a dun neno que nace nesa aldea pontevedresa, que se cría e que si chega a ser un dos homes máis influentes da historia da humanidade é porque tiveron que sucederlle cousas que forxaron ese destino. Aí o que recreamos é todo o que ocorre desde que nace ata que se converte unha persoa adulta que monta unha expedición cara ao descoñecido. Aí acaba ‘Portosanto’, xusto cando empezan todas as aventuras no Novo Mundo. Que foi dese neno que naceu bastardo co curioso destino de cambiar o mundo para sempre? Iso recreamos e eu gardo un agarimo especial por esta novela, que xa vai pola súa sexta edición, e porque me serviu para falar dese neno Colón que creceu en Pontevedra. 

“O REVISIONISMO CON COLÓN ES ABSURDO”

Parece que todos se queren apropiar de Colón, pero ao tempo teñen que enfrontar a ese revisionismo ao que foi sometido o personaxe nos últimos anos, con posturas tan radicais como a do Goberno de México, que esixe desculpas a España pola conquista de América. Que che parece toda esta polémica?

É verdade que Colón está a ter unha nova vida por esta historia, algo do que nos alegramos. De todas estas teorías a raíz do documental, a única que non quedou silenciada foi a galega. Aquí en Galicia houbo un terremoto que crece por momentos. Recibo mensaxes, chamadas, solicitudes… Aquí hai unha revolución cultural que se está levando a cabo e estamos moi contentos nese sentido.

Do revisionismo histórico, a demonizar a un navegante que o que fixo foi descubrir unha ruta entre dous mundos, culpabilizar de todos os males…parece un pouco falto de lóxica. Son unha persoa tremendamente antiimperialista desde a miña visión de alguén do século XXI. Pero nesa época calquera que tivese ocasión de descubrir, tomar posesión e explotar unha terra allea íao a facer. Calquera persoa. Non podemos ver ás persoas de fai 500 anos cos valores da actualidade, porque se nos cargamos o planeta por usar coches de combustión, dentro de 500 anos seremos vistos como demos, e non sería xusto porque este é o mundo que nos tocou vivir. É absurdo. 

O movemento que se está dando en latinoamérica e norteamérica é delirante. En Estados Unidos os nativos americanos están metidos en reservas que son practicamente guetos, pero se atreven a culpabilizar a un home que viviu fai 500 anos. En México, e é moi curioso, asumen o relato dos vencidos, igual que en Galicia cando nos significabamos celtas contra os malvados romanos. Señores, somos romanos e somos celtas, somos produtos da nosa historia! Poida que sexamos máis romanos mesmo. E os que levantan a voz en México, empezando polo expresidente de apelido López, son descendentes daqueles aos que demonizan. Que políticas fixo para dignificar aos nativos de hoxe en día? Onde están? É delirante, é unha cortina de fume, non me gustan as visións infantiloides e revisionismos absurdos. 

Mencionas esa revolución cultural que se está dando e da que en parte es responsable. A miña nai, que é unha gran lectora da túa obra, di que a ela non a descabalgarán da idea de que Pedro Madruga era Colón. 

(Risa) Alégrome moito, de verdade. Creo que o gran valor das miñas novelas é que chegan ao corazón da xente. Pero son novelista, non son investigador, o mérito está en todos eses investigadores e historiadores que buscaron en mil fontes, que arriscaron o seu nome e prestixio, e que moitas veces levaron paus pero que defenderon a verdade. Eu deféndoos a eles á hora de tentar difundir esta teoría a través da miña narrativa. Dálle un abrazo á túa nai, pero eu estou contento de achegar o meu gran de area a unha montaña que lle pertence a eles.

Eu son da Pobra do Caramiñal, polo que as túas historias, sobre todo ‘Misarela’, tócanme moi de cerca. Como chegas até estas historias que logo serven de base para as túas novelas? Estás sempre coa antena posta ou a acendes e apagas a vontade?

Todos temos unha antena dirixida a aquilo que nos apaixona. Pode ser ás motos, ao montañismo, o pilates…no meu caso, e xa desde pequeno, con todas estas historias. Historias que non sempre nos contan, que non triunfaron ou quedaron ocultas porque en ocasións unha versión oficial impúxose. Claro que a versión oficial é perfectamente válida en ocasións, pero noutro caso, como que Colón era genovés, que se chamaba Cristóforo Colombo, que comerciaba con la…non ten nin pés nin cabeza. Seguro que en Xénova están contentisimos co documental. Estarán encantados porque lles deu motivo para reivindicar, pero alí case ninguén defendía aquilo… En calquera caso, a miña antena capta aquilo que me gusta e sobre o que tento tirar do fío até o final.

Es unha das voces autorizadas dentro dun mundo como o da novela histórica. Penso en ti, en Santiago Posteguillo, en Luís Zueco, en Marcos Chicot… Vive un bo momento a novela histórica?

Penso que si. Aos que citaches, cun finalista do Planeta como Chicot, a un gañador como Posteguillo… Aínda que bo, hoxe ser gañador do Planeta tampouco é moi garantista. Todos eles venden moitísimo. Pero de Zueco, que dicir, un gran amigo como el co que estarei pronto na presentación da súa nova novela en Galicia nun mes. Hai outros grandes nomes que funcionan moi ben e cos que a novela histórica vive un momento marabillosa. A historia en si é a aventura máis fascinante que existe. É normal que á xente que nos gusta esta narrativa gústenos a historia, narrada sempre dunha forma que chegue ao corazón.

‘A última reliquia’ foi o teu último traballo. Podemos esperar algo coa firma de Rodrigo Costoya para 2025?

Si, unha novela que xa está acabada e que se atopa en proceso de publicación. É un proceso lento, cos seus tempos, pero si, para 2025 estará lista e será unha novela moi moi compostelá.