A profesionalización dos políticos, clave para o "divorcio coa cidadanía"

O comportamento electoral español ao longo de décadas mostra unha percepción de as ideoloxías como bloques enfrontados, "case totalizadores". Así o entenden os profesores de Ciencia Política Adolfo Hernández e Consuelo Laiz, que publican 'Atlas de eleccións e partidos políticos en España (1977-2016)', un traballo de carácter enciclopédico que documenta todos as eleccións xerais desde a Transición ata a irrupción dos novos partidos.

Os profesores, que presentarán o seu libro o próximo 24 de maio no Centro de Estudos Políticos e Constitucionais, explican nunha entrevista con Europa Press que en España está a empezar unha nova situación de política "laica", porque ata agora o voto era "moi ideolóxico".

"Non se ten sentido da utilidade política", argumenta Hernández, polo que se castiga a un político por pactar con outro, entendendo os acordos como traizóns ás ideas. É máis, réstase importancia a lograr acordos políticos a pesar de que supoñan un certo beneficio para todos.

CRISE DA SOCIALDEMOCRACIA

Esta perspectiva contrasta coa tendencia xeneralizada de perda de identidade dos partidos. Segundo os profesores, os partidos son "máquinas electorais deseñadas para gañar comicios" e no caso contrario "afúndense". "Abandonáronse os grandes debates ideolóxicos por unha visión máis práctica de satisfacción de demandas", apuntan.

Neste sentido, poñen como exemplo a crise dos partidos socialdemócratas, que achacan á redución da clientela socialdemócrata e a unha impugnación das propias bases desta ideoloxía, como o Estado de benestar. "A crise limitou as políticas públicas sociais, perdendo a socialdemocracia a súa razón de ser. Ata a UE recomenda que as axudas sexan menos universais, o que supón unha grandísima transformación", explica Laiz. "Que o Estado de benestar non aplique políticas de carácter universal xa cuestiona a propia socialdemocracia", engade.

PARTIDOS QUE VIVEN EN "CAMPÁS DE CRISTAL"

Ambos coinciden en sinalar a actual perda de interese e desafección cara á política pública, que, consideran, responde a distintos fenómenos. Por unha banda, a rápida institucionalización e profesionalización desta actividade facilitou o distanciamento entre os dirixentes dos partidos e os seus militantes.

O financiamento público, apunta a profesora Laiz, máis aló da súa necesidade fixo que os partidos se puidesen separar do seu electorado ao non depender economicamente das cotas dos seus afiliados, perdéndose a función de socialización política e de formación da opinión que caracterizaba ás organizacións políticas e convertendo aos partidos en círculos herméticos.

"A propia forma de crear as listas, centralizadamente, fai que non se teña que conquistar outros perfís sociais, económicos ou rexionais. Fórmanse campás de cristal nas que os partidos flotan e non necesitan baixar á terra", afirma Laiz, e sinala que os partidos apostan toda a súa comunicación aos medios, deixando abandonados os cidadáns.

Doutra banda, Hernández apunta que os partidos españois perderon a función social e de instrución cívica que exerceron nos primeiros anos da Transición: "dedicáronse a outras cousas producíndose un divorcio coa cidadanía", reflexiona. De feito, sostén que os partidos "evitan o debate sobre grandes problemas", o que, ao seu xuízo, a longo prazo deteriora a relación entre os políticos e a sociedade.

Preguntados se os españois pasan factura polos casos de corrupción, os expertos detallan que tradicionalmente nunca houbo unha gran correlación entre corrupción e comportamento electoral, aínda que a partir de 2011 comezouse a castigar, e fíxose "de golpe".

O GRAN DESAFÍO DA ABSTENCIÓN

Ao longo da conversación, os autores realizan numerosas referencias á fraxilidade do sistema democrático, un proceso "moi complexo de construír" pero "moi fácil de que se disolva e que non quede nada". "É feble, só sostense se os cidadáns queren sostelo", apunta Laiz.

E entenden que o bo funcionamento do sistema electoral lexitimou o sistema democrático español no seu conxunto, grazas a que os comicios durante 40 anos foron "limpos, rápidos e cunhas regras do xogo claras e respectadas".

Neste sentido, avisan de que o abstencionismo é o gran desafío ao que se enfronta o sistema español, xa que, na súa opinión pódense presentar importantes conflitos de gobernabilidade se se viven procesos electorais cunha moi baixa participación.

"Se tivemos Democracia durante 40 anos é porque as eleccións lexitimaron o sistema, os gobernantes e os partidos", subliña Hernández, quen reclama unha reacción máis pedagóxica por parte dos partidos para abordar a crise de desafección política porque "con eslógans pouco se vai lograr".