"O feminismo fala das cousas do comer e fai de España un país mellor”, entrevista a Ángela Rodríguez

É un momento difícil para as cabezas visibles das políticas de igualdade no Goberno e en Unidas Podemos. Non son poucos os analistas que atribúen o retroceso electoral morado ao protagonismo do feminismo no seu discurso.

Una das caras máis visibles desta énfase é a pontevedresa Ángela Rodriguez. Pam fai unha emenda á totalidade ao argumento de que o feminismo lastra á esquerda. Nesta entrevista con Galiciapress, a secretaria de estado de Igualdade indica que o feminismo e a defensa do colectivo LGTBI non é algo cosmético e etéro, senón que combate unha discriminación moi material, por exemplo, os salarios.

O emprego máis importante de España pode e debe acabar sendo para unha muller, opina Rodríguez. A ex-deputada dá o seu total apoio á ferrolá Yolanda Díaz -que non milita nos morados- para liderar as próximas listas estatais e móstrase disposta a que Podemos sexa flexible para forxar un liderado robusto.

A  posibilidade de conxelar fondos ás autonomías que non promoven a igualdade, a próxima aprobación da famosa lei do ‘si é si’, o endurecemento de penas para os culpables de violencia sexual usando drogas como a burundanga e o dilema do PP ante as involuciones que lle esixe Vox son outros dos puntos desta conversación.

Ángela Rodríguez Pam é encabeza a Secretaría de Estado de Igualdade 

O Goberno anunciou un plan urxente para combater a violencia de xénero contra menores tutelados. Nos últimos anos varios casos saltaron á opinión pública en Madrid e Baleares. Que medidas en concreto inclúe o Plan?

Estamos ante unha situación estrutural, que ten que ver con que en moitos casos non se aplica a perspectiva de xénero, neste caso no referido á protección á infancia. Por tanto, en primeiro lugar debemos poñernos estas ‘lentes moradas’ para mellorar a protección a estes menores.

Por iso estamos a traballar co Ministerio de Dereitos Sociais e as Comunidades Autónomas, que son as que teñen as competencias en última instancia. O obxectivo fundamental é que cada persoa que traballe nos sistemas de protección á infancia teña formación específica en violencias machistas. Ten que haber unha capacidade extra de detectar eses casos.

Nos casos que coñecemos recentemente as afectadas son nenas …

No confinamento todos tiñamos claro que as mulleres non debían estar a convivir cos seus maltratadores en casa. O mesmo sucede coas persoas que están nos centros e sofren explotación sexual. Se os sistemas de protección á infancia están a ser dalgún modo a contorna no que esas nenas acaban sendo explotadas sexualmente, é evidente que temos que cambiar os protocolos.

Que hai que cambiar entón?

En primeiro lugar, a formación, aprender a detectar mellor estes casos. En segundo lugar, debemos ter protocolos específicos para abordar este tipo de violencia. Isto é o que estamos a tratar coas outras administracións. En terceiro lugar, ten que haber recursos especializados. Non se pode tratar de igual maneira a unha nena que é vítima que a outra que non o é. Non só profesionais con formación, necesitamos lugares específicos aos que poidan acudir estas nenas para denunciar as violencias. Probablemente o próximo mes poderemos aprobar o plan na conferencia sectorial conxunta.

Sinalaba vostede que as competencias finais son das autonomías. Cal está a ser a súa resposta, teniendo en cuenta que están gobernadas por diferentes partidos e que estes casos convertéronse nun elemento máis da polémica partidaria?

Nas reunións - a verdade probablemente porque non hai cámaras diante- hai un absoluto consenso en que este é un tema no que hai que traballar. Moitas veces a política ten un rostro feo cando hai medios de comunicación diante, pero nós como Ministerio de Igualdade o que estamos a atopar é disposición a traballar. Isto probablemente fala moi mal do que se fai nas campañas, cando hai partidos dispostos a poñer en xogo os dereitos das mulleres para sacar rédito electoral. Temos que reflexionar sobre o que pasou nas eleccións en Castela - León e a posición do PP, disposto a pactar con Vox, tamén en Andalucía.

Vox non está a escoitar o que di a cidadanía. O PP caería nun erro histórico se para seguir no Goberno de Castela e León acepta derrogar estas leis que protexen ás mulleres.

Que lle parece que unha das primeiras medidas que reclame Vox para negociar co PP en Castela e León sexa a derrogación da Lei de Violencia de Xénero?

Paréceme terrible. Temos que seguir o que marca Europa, cando lle di Polonia e Hungría cando lle di que non pode dispoñer dos fondos se non cumpren as garantías para que haxa un Estado de Dereito. Estas garantías están a ser postas en dúbida en cuestións como o dereito ao aborto ou a ausencia absoluta de leis de violencia de xénero ou mesmo a creación de zonas libres de persoas LGTBI, como estamos a ver en Polonia. A cidadanía neste país pensa en xeral que a violencia de xénero é un problema e ten que desaparecer. Vox non está a escoitar o que di a cidadanía. O PP caería nun erro histórico se para seguir no Goberno de Castela e León acepta derrogar estas leis que protexen ás mulleres. Non se pode asumir.

Sinalaba a decisión da UE de conxelar transferencias a algúns estados por vulnerar as bases do espírito europeo de liberdade e igualdade. Cre que podería aplicarse algo así entre o Estado e as autonomías en España? Sería factible que o Estado frease certas transferencias ás autonomías se elas aplican - por exemplo, por pactos con VOX- políticas que violan a promoción da igualdade?

Existe a posibilidade de que as autonomías non reciban os fondos se están en contra deles. É unha cuestión non moi coñecida, pero se hai por exemplo unha Consellería de Familia que nunha conferencia sectorial de Igualdade vota en contra dos centros de crises para atender a todas as vítimas de violencia sexual, esa comunidade non recibiría eses fondos. Por iso é tan terrible que exista a posibilidade de que a extrema dereita acabe xestionando os dereitos das mulleres, porque estamos a poñer en risco a vida desas mulleres. Pode suceder que teñan menos recursos para protexer as súas vidas. Non estamos a falar de calquera cousa, estamos a falar en grao sumo importante sobre o que se pode facer política, protexer a vida da xente.

Cando falamos de protexer a vida da xente creo que as cores políticas non deberían ser relevantes.

O feminismo fai de España un mellor país. A pasada semana coñecemos unha enquisa da OMS que indica que unha de cada catro mulleres no mundo sofre violencia machista. A enquisa tamén sinala que nos países onde hai máis políticas contra as violencias machistas, esa violencia é menor. Por tanto, en España hai menos violencia porque hai gobernos firmes que se atreven a loitar contra o machismo. É o camiño para seguir, é unha cuestión de calidade democrática … Cando falamos de protexer a vida da xente creo que as cores políticas non deberían ser relevantes.

Tamén se reuniu recentemente contra a plataforma que pide penas máis duras para os casos de violencia sexual nos que se usan psicofarmacos, como a burundanga. Que camiño ten por diante esta iniciativa e que prazos manexan para dar resposta a esta demanda?

Foi unha reunión moi emocionante, porque acudiron vítimas ao Ministerio para relatarnos os seus casos e estou moi agradecida que tivesen a valentía de facelo. É unha honra para a miña como secretaria de estado poder oír eses testemuños. As solucións van ser efectivas moi pronto. A Lei de Liberdade Sexual, a lei coñecida como a do ‘si é si’, está a ser debatida no Parlamento e será aprobada nas próximas semanas. Inclúe moitas melloras para este colectivo.

En primeiro lugar, o noso Código penal di que se o teu non podes dicir que si, porque estás inconsciente ou durmida ou drogada, a pena é menor. É dicir, se che drogaron para violarche, o agresor sae recompensado en termos penais. Queremos darlle a volta a isto. Evidentemente se non podías dicir que non, estamos sempre falando dunha agresión sexual. Con todo, no Código penal a submisión química implica que sexa só un abuso. Na Lei do Si é Si eliminamos a diferenza. Sempre, se non se pode dicir que si, evidentemente estamos a falar dunha agresión sexual e haberá un agravante da pena. A maiores, créase un suposto específico para a submisión química, para poder sinalar que iso é algo específico que necesita ser castigado especificamente. Por último, para nós o máis importante, creamos protocolos específicos para a recollida de mostras.

No momento no que acabas de ser violada non tes porque decidir cando vas poñer a denuncia. En cambio, si tes que recibir asistencia psicolóxica e asesoramento e recollida de mostras

En que consisten estes protocolos para a recollida de mostras?

Estas mulleres non teñen claro onde acudir cando sofren unha agresión deste tipo. Queremos que teñan superclaro que poden acudir aos centros de crises que se van a crear en todas as provincias e que haberá un protocolo de recollida de mostras sen intervención xudicial. No momento no que acabas de ser violada non tes porque decidir cando vas poñer a denuncia. En cambio, si tes que recibir asistencia psicolóxica e asesoramento e recollida de mostras biolóxicas para que máis adiante, con ese asesoramento xa estás en condicións, poidas poñer a denuncia.

Estamos a vivir un verdadeiro movemento político de moitas mulleres que están a dar a coñecer os seus casos de submisión química. Por exemplo, o movemento ‘denuncia ao teu bar’.

Nos medios de comunicación nótase unha maior afluencia de noticias de denuncias de submisión química. A Administración percibe tamén esta tendencia nos seus datos oficiais?

Cos datos de violencia sempre hai que ser moi prudentes, porque dependen das denuncias das vítimas. Moitas veces cando hai incrementos de denuncias, damos por suposto que sucede porque se incrementa a violencia, pero moitas veces o que se incrementa tamén é a capacidade das mulleres de pedir axuda ante esa violencia.

É certo que estamos a coñecer moitos casos de violencia por submisión química. Eu creo que estamos a vivir un verdadeiro movemento político de moitas mulleres que están a dar a coñecer os seus casos de submisión química. Por exemplo, o movemento ‘denuncia ao teu bar’. Moitas mulleres están a contar como foron vítimas nos seus bares de confianza, onde saían a bailar coas súas amigas para bailar a miúdo e de súpeto eses sitios convértense en lugares terroríficos porque saen moitas mulleres denunciando que nese bar foron vítimas de submisión química. Se cada vez saen máis casos dese tipo, probablemente non só haxa máis casos …

Tamén se socializa máis a capacidade de denuncialos …

Exactamente.

Unha pregunta máis de política institucional. Falaba vostede das negociacións para formar Goberno en Castela e León pero, o certo é que, acaben como acaben, o presidente será un home, porque ningunha das forzas políticas máis importantes levaba unha muller como cabeza de cartel, incluída a súa …

É unha noticia triste, pero quero ser optimista, porque hai cambios extraordinarios nos últimos anos. Este Goberno do que formo parte está formado maioritariamente por mulleres, é algo inédito. Tamén hai un Parlamento feminizado. A participación das mulleres na primeira liña da política é cada vez maior. Eu formo parte dunha organización, Podemos, que ten por primeira vez unha secretaria xeral. Non é habitual que nos partidos a dirixente sexa unha muller, neste caso Iolene Belarra. Foi un paso importante para nós e ademais creo que estamos en disposición de ter por vez primeira unha presidenta de España que sexa muller, espero que sexa Yolanda Díaz. Ese sería o cambio definitivo que este país necesita.

Yolanda Díaz presidenta só sería bo para as mulleres, sería bo para a cidadanía en xeral porque reflectiría outra forma de facer política.

Pois mire, esa cuestión tamén a quería abordar. Cal é a súa postura como militante de Podemos en Pontevedra e Galicia de que Yolanda Díaz lidere a próxima lista electoral a Moncloa? Os resultados de Unidas Podemos nas últimas eleccións non son bos. Yolanda Díaz pode transmitir a imaxe dun cambio de rumbo?

Ninguén ten a menor dúbida de que Yolanda vai ser a candidata á Presidencia. Eu confío en que pode acabar sendo presidenta. Non só sería bo para as mulleres, sería bo para a cidadanía en xeral porque reflectiría outra forma de facer política. Ela incide sempre nisto, e eu comparto o seu punto de vista, nunha forma de facer política que se basea en saber escoitar, saber calar e asumir erros. Estamos unidas, estamos xuntas e nos próximos meses seguro que somos capaces de ampliar o que se necesite ampliar para poder cambiar e que a cidadanía nos elixa como mellor opción. Somos os que facemos políticas que realmente melloran a vida da xente. Vémolo coa reforma laboral, as políticas feministas … Este é o camiño que debemos seguir, con calma e silencio se é necesario, e sobre todo apoiando a Yolanda, a quen quero e admiro.

Iso que se di de “as políticas sociais falan das cousas do comer e as políticas feministas falan de ter o pelo rosa en Chueca” é unha barbaridade. Para o meu, como muller e persoa LGTBI, podo asegurar que as políticas que facemos, as políticas feministas, falan de cousas materiais

Dicía vostede que a política debería saber calar para escoitar o que pide realmente a sociedade. Tras os malos resultados recentes, na esquerda hai opinadores que acusan a Unidas Podemos de desviarse das verdadeiras preocupacións da xente. Vinculan eses resultados co protagonismo no discurso do feminismo, de políticas LGTBI, de políticas igualdade … que son políticas que se impulsan desde o seu Ministerio. Veñen dicir que antes Podemos poñía o foco sobre todo no tema social ( sanidade, educación, pensións …) e que agora o foco está demasiado no feminismo e hai unha parte da poboación que reacciona en contra, mobilizando o voto da dereita e da extrema dereita. En definitiva, pesa demasiado o feminismo no discurso da esquerda actual?

Son coñecedora de que existe este debate. En primeiro lugar, é un erro pensar que as políticas feministas non son políticas sociais. Iso que se di de “as políticas sociais falan das cousas do comer e as políticas feministas falan de ter o pelo rosa en Chueca” é unha barbaridade. Para o meu, como muller e persoa LGTBI, podo asegurar que as políticas que facemos, as políticas feministas, falan de cousas do comer, materiais, de cousas que as mulleres e as persoas LGTBI non temos o mesmo acceso que os homes e as persoas heterosexuais. Se é necesario facer pedagoxía, facémola, pero hai que reflexionar sobre isto. Unha muller, polo feito de nacer muller, é moi probable que ao final cobre menos, teña peor acceso aos servizos públicos, que teña que dedicar máis tempo a coidar aos homes da súa contorna, que teña un traballo máis precario, que teña un traballo máis precario … O feminismo non só é unha forma de facer política social, é unha forma de ver o mundo, de pensar que todas as persoas son iguais e merecedoras dos mesmos dereitos. Creo que esta posición non é só a de Podemos. É unha posición por sorte maioritaria no noso país e cara a ela debemos seguir avanzando.