Marta Serrano: "O tira e afrouxa entre os poderes medievais parécese á política de hoxe"

Historia dos reis de Aragón. De Sancho Garcés (1004) a Fernando II (1516), é o segundo volume dunha serie de libros publicados pola editorial Rimpego na que queren dar a coñecer a historia dos que foron os catro reinos de España. 

A autora desta nova entrega é Marta Serrano Coll, Dra. en Historia e autora de varios libros, monografías e artigos en revistas en nacionais e internacionais sobre este tema. Apaixonada da historia medieval, Serrano Coll vive entre investigacións e goza compartindo os seus descubrimentos cos demais.

Nunha entrevista para Catalunyapress, Marta Serrano explicou o que os lectores atoparán neste libro que, lonxe do que poida parecer, "non é un libro convencional" senón que é moito "máis ameno". Adianta que engadiu " aspectos relacionados co carácter do rei", cousa que non adoita ser habitual, ademais de novidades froito da súa investigación.

@Marta Serrano Coll

Pregunta: Existen moitos libros de historia nos que se fala dos Reyes. Por que decide lanzar ao mercado estoutro? 

Resposta: A editoral Rimpego, de León, ideou unha colección sobre a Historia dos Reyes dos catro reinos peninsulares cristiáns na Idade Media: León, Castela, Navarra e Aragón. Hai algún tempo publicouse o de Historia dos Reyes de León, de Ricardo Chao Prieto, e cónstame que o de Navarra xa está en marcha. Pareceume unha colección atractiva, a través da cal se podía dar a coñecer ao gran público as últimas investigacións. Téndese a pensar que a Historia ou a Historia da arte son disciplinas decimonónicas, anticuadas, que sempre repiten o mesmo. E non é así: están vivas, con debates relevantes, e con avances na investigación que moitas veces non chegan máis aló do mundo académico. As súas páxinas glósanse de novas interpretacións, tanto desde o punto de vista político como desde o artístico e cultural. E ofrece unha historia dos reis e do reino moito máis poliédrica do que adoita ser habitual neste tipo de ensaios históricos. É unha novidade en si mesmo.

A Historia ou a Historia da arte están vivas, con debates relevantes, e con avances na investigación.

Este libro achega algún dato novo, algo que ata o de agora descoñecésemos dos Reyes ou algunha curiosidade que poida sorprender ao lector? 

Claro que si! O libro que presentamos non é un libro convencional, porque está pensado para a divulgación. O editor deume carta branca para os contidos, e engadín no volume -o que non adoita ser habitual- aspectos relacionados co carácter do rei e, como historiadora da arte, o seu papel a nivel de promocións artísticas, e como utilizaron a arte como ferramenta de poder e de prestixio. Hai algunhas novidades que son froito da miña propia investigación. Outras, son resultado do traballo doutros historiadores e historiadores da arte: por iso, ao final do libro, verán unha recompilación bibliográfica de máis de 250 referencias, algunhas moi actuais e mesmo en prensa... Son moi debedora do traballo doutras persoas, e debo recoñecelo.

Que pretende conseguir con el como autora? 

Propoño achegar a historia a todos a través dun texto digerible. O meu obxectivo foi ofrecer un relato accesible e digerible dos feitos e acontecementos máis notables que, desde 1004, forxaron o reino de Aragón e que co paso do tempo converteuse no que coñecemos como Coroa de Aragón. Non quixen realizar unha espece de ladaíña de sucesos coas súas datas respectivas, senón un achegamento ao noso pasado desde novas perspectivas: contemplando o perfil humano e aspecto de cada rei para entender e comprender o por que das súas iniciativas e decisións.

Por que lle interesa a arte Medieval e a súa relación co poder? 

Porque é apaixonante. A arte medieval é extraordinario, non só polas súas formas, senón polas súas mensaxes. Era un dos vehículos de expresión, de comunicación, dos promotores. É impresionante ata que punto realizábanse as obras artísticas con significados concretos, ás veces dunha forma velada pero moi evidente; outras dun modo máis obvio e directo. O que hoxe chamamos arte, ou obra artística (incluíndo a arte monumental), utilizouse para visibilizar o poder, como ferramenta de prestixio, como elemento de propaganda, etc. Sorprenderíanse do pouco que cambiamos neste sentido.

Cal é o peso que teñen os Reyes de Aragón na historia do noso país? 

Importantísimo, está claro. É certo que funcionaron de modo similar ao resto de monarcas peninsulares ou europeos, procurando estender ao máximo os seus tentáculos de poder e reivindicar o seu papel no taboleiro político internacional. Pero foron protagonistas dunha expansión polo Mediterráneo da que aínda vemos ecos hoxe, ou favoreceron corpos xurídicos específicos para facilitar o comercio por mar e regular o comercio internacional, o Llibre de Consolat de Mar, compendio de leis que serviu de base para a lexislación marítima internacional actual.

Se tiveses que destacar algo daqueles anos, que sería? 

O xogo de poderes e os pactos: o tira e afrouxa entre os poderes fácticos que se parece en moitos aspectos á política de hoxe.

Na sociedade actual, podemos ver algo de por aquel entón? Algo que se nos quedou?

En parte respondín a esta pregunta noutra anterior. Podo dicirche que analizar a historia sérvenos para coñecernos a nós mesmos, e tamén para coñecer e entender aos demais. O libro vai provocar reflexións ao lector, porque moitas das cousas que nos preocupan hoxe (a nivel político tanto dentro do noso país como a nivel internacional, social, cultural, relixioso, económico) xa inquietaron entón. E xa verán que grandes logros que consideramos modernos xa existiron entón, por exemplo a importancia da representatividade ou da educación, coa creación das primeiras universidades.

Analizar a historia sérvenos para coñecernos a nós mesmos.

Visto o que ocorre ao noso ao redor hoxe mesmo, aprendemos algo da historia? 

Si, aprendemos. Ou o fixeron e fano quen mira cara ao pasado, pregúntanse e reflexionan sobre el. Grazas ao noso traballo, que desde hai décadas baséase en ciencias sociais moi diversas, somos conscientes do valor e da necesidade de protexer institucións e organismos que xurdiron, precisamente, na Idade Media. E que, despois da súa abolición, recuperáronse tras a Ditadura. A Constitución de 1978 pon en valor a diversidade que nos caracteriza, engrandece e enriquece como estado. É unha pluralidade cuxa delicada pero factible xestión xa se observa en tempos medievais e que fan que a historia de onte sexa, verdadeiramente, unha historia moi presente e da máis rabiosa actualidade.

Cre que o pobo que esquece a súa historia está condenado a repetila? 

Os acontecementos derivan de contextos moi cambiantes. Un pobo que non coñece o seu pasado é, simple e sinxelamente, un pobo que se descoñece a si mesmo. E o descoñecemento é perigoso en todos os sentidos, tamén desde o punto de vista histórico, do momento presente e para os proxectos de futuro.

A maioría de mozas non están interesados na historia, pero que lles pode achegar este libro? Que pode incentivar a unha persoa que de primeiras non está interesada na historia para lelo?

Creo, quizais equivocadamente, que os mozos non están interesados na historia porque non soubemos promocionala de forma adecuada. Cren que é unha ladaíña de nomes, datas e datos indigerible e repetitiva, e que o profesor ou profesora que lles ensina, repite o mesmo ano tras ano... É unha visión completamente allea á realidade: hai avances contínuos na investigación, novos achados, ou exhumación de documentos descoñecidos que se analizan e interpretan desde novas perspectivas. O sistema universitario ínstanos a publicar en revistas de impacto, e se é posible, en ámbito internacional. Isto dificulta enformemente que os nosos resultados cheguen facilmente ao cidadán. Somos conscientes do problema: este libro, que non é convencional, pretende cumprir con este obxectivo. Nas súas páxinas atoparán o máis relevante daquel período, aínda que desde unha perspectiva distinta e máis ameno do habitual: creo que os títulos dos epígrafes son ilustrativos para quen lle bote unha primeira ollada. Penso que tamén axuda o glosario (por se hai algunha palabra que descoñece o lector ou lectora) e unhas breves notas sobre as crónicas que se citan ao longo do texto. 

Moitas grazas, Marta. Aprendemos moito sobre a historia coa entrevista e seguro que aprendemos moito máis co libro.