​O drama das residencias durante a pandemia contado desde dentro: maiores encerrados baixo chave, sós e desatendidos

Un informe de Médicos Sen fronteiras (MSF) recolle a experiencia de 500 centros durante a primeira onda do coronavirus, que golpeo de forma máis sebera se cabe ás residencias de anciáns.

A crise dos xeriátricos españois cobrouse a vida de entre 27.000 e 30.000 maiores. Sen recursos, sen persoal e sen apoio, os centros para a terceira idade víronse abocados a tomar decisións dramáticas, mentres o inicio dunha nova andanada da enfermidade planea sobre unhas residencias que aínda non contan coas ferramentas necesarias para facer fronte á COVID-19.

MSF constata no seu informe o drama vivido nas residencias para a terceira idade

Magdalena leva dous días traballando sen parar para atender aos residentes dunha pequena residencia rural na que é enfermeira e, ademais, responsable do centro. “Non hai ninguén máis que poida atender aos residentes que non me deixan enviar ao hospital, e xa non podo máis", explota a sanitaria.

"Quedarei esta noite, como non, e as que fagan falta. Á fin e ao cabo, son enfermeira, isto é vocacional, e máis aínda cando traballas con xente maior. Pero aquí soa non podo facer moito. Aínda que me quede, seguiranse morrendo", lamenta amargamente esta profesional que viu a morte tan preto nos últimos meses.

Este é un dos moitos testemuños recolleitos pola ONG Médicos Sen Fronteiras, onde fixeron un repaso a todo o ocorrido nas residencias de España. No informe, titulado 'Pouco, tarde e mal. O inaceptable desamparo dos maiores nas residencias durante a Covid-19 en España' e que conta cos relatos de tres centros de Galicia, nárrase a indefensión do persoal, que sen recursos e cuns persoais extremadamente curtos, tiveron que facer fronte a unha pandemia que esquilmou aos xeriátricos.

Ao medo á enfermidade, os responsables dos centros atopáronse con outras dificultades para atopar persoal sanitario que servise non só como reforzo, senón tamén para cubrir as baixas de todos os traballadores dos centros que tamén acabaron afectados pola enfermidade. Nese sentido, algúns hospitais puxeron en marcha ‘equipos COVID’ para apoiar ás residencias, pero tamén nestas unidades o persoal era escaso e non podía chegar a todas partes. “Por aquí non pasaron ”, critica Magdalena.

Como no seu centro, en moitos xeriátricos do país tivéronse que enfrontar á imposibilidade de dar aos seus residentes a atención médica que necesitaban, xa que cos hospitais saturados, as derivacións hospitalarias fixéronse a contagotas, o que moitas veces supuxo a diferenza entre a vida e a morte. “Hoxe só podemos admitir a unha persoa de residencias, elixan vostedes”, lembra Luisa, unha traballadora social que se atopou con esta resposta dun centro hospitalario cando chamaba para pedir atención para os seus maiores.

“DESAMPARO INACEPTABLE”

Con todos estes testemuños, desde MSF, que serviron de apoio a case medio milleiro de centros en campos como a prevención e control da infección, deseño de protocolos de sectorización ou o uso de EPIs, non dubidan en tachar a situación vivida de “desamparo inaceptable” cara aos maiores. En moitos centros, para tratar de conter os contagios, tomaron a determinación de encerrar aos usuarios nos seus dormitorios, baixo chave, illándoos de calquera tipo de contacto e interacción. Ese dano psicolóxico e emocional pesou moito sobre os usuarios dos centros. “Persoas golpeando e suplicando por saír. Un horror”, narra Andrés, un dos bombeiros encargados dos labores de desinfección das residencias onde se detectaban brotes.

Ante a perspectiva de que a enfermidade volva cebarse cos centros para maiores, a ONG insiste na necesidade de aplicar medidas de urxencia para asegurar o control do coronavirus e evitar que as consecuencias nesta segunda onda sexan tan nefastas como o ocorrido entre marzo e maio. Do mesmo xeito, instan os responsables a reformular o modelo de xestión de residencias, a coordinación entre as empresas e as administracións públicas e as relacións entre os centros e os hospitais ou centros de Atención Primaria.

A falta de plans de continxencia tamén pasou factura. "Esta combinación fixo inviable responder á epidemia. Ao ser residencias non dispoñían de recursos sanitarios e asistenciais, o que tivo un impacto directo na saúde dos residentes", recoñece Ximena Dei Lollo, responsable da resposta en residencias de MSF, á vez que recalca que a atención sanitaria que se pode prestar nunha residencia de maiores non pode ser comparable ao servizo que se presta nun hospital.

"As residencias e os seus traballadores carecen de recursos, infraestrutura, formación ou responsabilidade para a atención médica e tampouco houbo unha resposta inmediata, adecuada e orientada a salvar vidas, e coordinada cos servizos asistenciais e de saúde", expón.

“É O QUE TENTABAMOS DICIR”

Desde o Círculo Empresarial de Atención ás Persoas (CEAPs) o informe de Médicos Sen Fronteiras serviu para reafirmar e poñer de novo en palabras todas as advertencias que veñen lanzando desde hai meses. "Non é máis que o que tentei explicar no Congreso dos Deputados hai máis de dous meses", repón para EuropaPress a presidenta de CEAPs, Cintia Pascual.

Nese sentido, o informe, no que as dúas institucións traballaron de forma conxunta, ten que servir, segundo Pascual, para que todos os actores implicados “aprendan” do vivido. "Agora, cun segundo rebrote na porta, ou realmente coordínase ben ou teremos un problema moi grave", engade.

"As residencias e os seus traballadores carecen de recursos, infraestrutura, formación ou responsabilidade para a atención médica e tampouco houbo unha resposta inmediata, adecuada e orientada a salvar vidas

Con todo, teme que isto non sexa así e que se cometan os mesmos erros do pasado, especialmente á hora de tratar temas como os test PCR e a posibilidade de que sexan os centros os que os paguen para avaliar aos seus traballadores. "Creo que ninguén entendeu nada. O 70% das persoas que coidamos son prazas públicas. Como se pode estar a expor isto?", replica.

"Agora publícase o informe de MSF tendo claro todo o que se sufriu e o abandono, e hoxe mesmo publícase a norma que di que nós nos temos que responsabilizar dos PCR e os Equipos de Protección Individual".

Mentres, desde a Federación Empresarial da Dependencia (FED), o seu presidente, Ignacio Fernández-Cid, valora positivamente a publicación do informe, que tamén serve para apoiar denúncianas que a Federación realizou nos últimos meses. “Non estabamos preparados nin o estamos", considera Fernández-Cid sobre a idea de que os centros podían e poden asumir o coidado dos maiores enfermos durante a crise.

"Espero que este informe siga abrindo os ollos ás nosas autoridades sanitarias e os nosos políticos", admite, xa que este non fai outra cousa que constatar unha realidade moi incómoda sobre o ocorrido nas residencias: "Sanidade esqueceuse dos maiores".