​Un verán en Galicia sen música polo coronavirus?: “Os empresarios queren salvar a tempada; os artistas encher a neveira”

O 14 de marzo, cando Pedro Sánchez anunciou o estado de alarma, o presidente subliñou que ante esta crise quedaban suspendidos “os desfiles, as festas populares, as verbenas". Un mes e medio despois, o fin das festividades podería prolongarse ata 2021 e ter un impacto sen precedentes na economía galega, onde moitos se expoñen xa un verán sen festas.

Víctor Anton Rodríguez, director de Gaias Eventos –axencia que conta na súa carteira con orquestras como ‘Paris de Noia’, ‘O Combo Dominicano’, ‘Olympus’ ou Panorama–, e artistas que compoñen algunhas das mellores orquestras de Galicia, radiografían para Galiciapress a situación actual do sector, que vive nunha absoluta incerteza, xa que este pode ser o primeiro ano sen verbenas en toda Galicia.

A orquestra 'Paris de Noia' é unha das máis recoñecidas a nivel nacional 

O mundo da verbena, paradoxalmente, non está para botar foguetes. Empresarios e artistas miran con preocupación todas as informacións que chegan desde Moncloa ou San Caetano para saber se poderán ou non subirse aos escenarios este verán. Polo momento, e aínda que aínda é pronto para adiantar acontecementos, parece que os instrumentos seguirán collendo po. Hai que esperar ás medidas que determine o Goberno para partir do 11 de maio, momento no que se acaba a última prórroga decretada desde Madrid, pero todo apunta que aínda que se levante o confinamento en maio, as restricións do estado de alarma, como a limitación de aforo, prolongaranse no tempo.

A estas alturas do ano, moitas orquestras xa comezarían a súa tempada coas primeiras datas, pero a corentena fai temer xa a moitos empresarios do sector nun ano en branco nas súas contas no mellor dos casos. Aínda que algunhas orquestras traballan no inverno, os propios artistas admiten que nos poucos birlos que teñen as súas orquestras apenas cobren custos e que é no verán cando comeza de verdade a verbena.

Pero co país paralizado e cunhas previsións pouco halagüeñas, moitos gobernos locais e comisións de festas xa empezan a valorar a idea de suspender as súas festividades e cancelar as actuacións que teñen programadas, aínda que desde o gremio lembran que é “unha situación inédita para todos” e chaman á “cautela” e a “esperar a ver como se resolve”. Os músicos tamén consideran que o mellor é manter as datas e agardar. “Se son a comisión de festas non expoño en aprazala, o mellor é gardar o diñeiro para o ano que vén no canto de cambiar a data”.

“O sector está totalmente disposto a minimizar as perdas para todos. As comisións de festas, hoxe máis que nunca, terán todo o noso apoio, comprensión e axuda, e estaremos do seu lado á hora de tomar cada decisión final”, afirma Víctor Antón Rodríguez, director de Gaias Eventos, unha dos xigantes desta industria. Con todo, o golpe nas contas do sector xa empezou a facer efecto, aínda que desde Gaias Eventos non se atreven a concretar cifras e falan dunha “repercusión incalculable para Galicia” e da que só seremos conscientes “co tempo”.

MÚSICOS FÓRA DA MÚSICA

O conxunto de empresarios xa alertou que a única forma de tentar salvar a situación é mediante un “rescate” da administración pública e propoñen solucións, como axudas específicas da Xunta de Galicia para o sector no caso de que a crise leve a tempada por diante. Aínda así, os músicos cren que a demanda seguirá existindo.

“Non se trata só dos postos directos de profesionais da música en xeral, feirantes e empresas directas da verbena, senón que existe todo un tecido empresarial que, de forma indirecta, depende da verbena galega e a súa repercusión”, subliña o director da axencia, que apunta que o seu sector é “xunto co turismo” uno de “os motores do verán galego”. Doutra banda, a industria, polo seu aspecto estacional e a falta de axudas específicas que reciben, vive unha situación especialmente delicada ante este escenario tan incerto, que podería “condenar ao peche á maioría, e o peor, a destrución de miles de postos de emprego, que se verán en situación de exclusión social”.

Un ano en branco, ademais, obrigaría a moitos músicos para buscarse as habichuelas lonxe do mundo das verbenas. Doutra banda, cabe preguntarse se, unha vez recolocados nun novo sector, os músicos que antes compoñían as orquestras volverán poñerse baixo os focos en 2021, xa que é lóxico pensar que, por culpa da crise, as condicións dentro do mundo da verbena empeoren. Ademais da precariedade, algúns recoñecen que esta situación tamén trastorna os seus plans de futuro. Agora, despois dun lustro sacrificando os seus veráns, abren a porta para atopar traballo noutros sectores. “Levabamos ensaiando todo o inverno e a primeira data da nosa tempada era a principios de abril. As datas de maio caeron todas. Ata xuño vou estar co ERTE…se sae algo fóra disto teño que ir por el. Teño que meter diñeiro en casa”.

ERTES E ABANDONO

Ante a falta de certezas, moitas orquestras tiveron que recorrer ao ERTE para tentar manterse á boia no medio do temporal, unha alternativa pola que optaron ao redor de 50 orquestras. “As demais o tiveron moi complicado ou simplemente non deran aínda de alta aos seus persoais no mes de marzo”, sinalan desde Gaias, que neste aspecto poñen a lupa sobre os músicos, que “dependen do réxime especial de artistas” e que son os que viven a situación máis comprometida. “A maioría viven profesionalmente só desta actividade, a estas alturas do ano tiñan esgotadas as súas prestacións e atópanse nun baleiro e desamparo, en risco de exclusión en cuestión de semanas” tanto eles como as súas familias.

Os músicos consultados si pertencen a orquestras que se acolleron ao ERTE, aínda que admiten que non son maioría e que “hai poucas empresas que mirasen polos seus traballadores”. “Coñecemos a compañeiros que foron despedidos e que cando isto pase poderán regresar, pero renegociando o seu contrato á baixa”, critican. Pero o ERTE, polo que perciben nalgúns casos 500 euros ao mes, non é tampouco a mellor das solucións. “Hai colegas con nenos e familia que dependen do seu soldo. Con ese diñeiro non fas nada”, esgrimen.

Coñecemos a compañeiros que foron despedidos e que cando isto pase poderán regresar, pero renegociando o seu contrato á baixa 

“Agora mesmo estamos nun sálvese quen poida. Todos tratan de mirar polo seu. Moitos músicos están abandonados por empresarios e administración”, lamentan, á vez que levan a súa mirada á pouca solidariedade do sector e ao intrusismo existente que provoca unha feroz “competencia desleal”. Neste escenario as beneficiadas son: ou as grandes orquestras, polo seu cartel; ou as pequenas orquestras, porque rebaixan o seu caché e interesan aos concellos que miran máis o diñeiro que a calidade do contratado. “Hai unha clase media que é maioría e que queda moi prexudicada”, argumentan os artistas. 

RESCATE DA ADMINISTRACIÓN E INVESTIMENTOS XIGANTESCAS

Por isto, e á vista da situación, desde a industria urxen aos gobernos a que tomen cartas no asunto e estuden o caso destes profesionais. Con todo, non son os únicos, xa que os técnicos e demais traballadores que exercen o seu labor entre bambalinas tamén sofren as consecuencias do confinamento. “Son empregados profesionais de cada orquestra, a diferenza é que estes están encadrados no réxime xeral, pero a día de hoxe están a mesma dos músicos: a maioría das orquestras están sen ERTE e esperando unha luz ao final do túnel”.

A ese respecto, desde Gaias Eventos recoñecen que a crise afectará as orquestras de forma desigual. “levará por diante aos máis débiles”, comenta Antón Rodríguez. Orquestras como París de Noia ou Panorama están “profesionalizadas, son un referente nacional e teñen actuacións contratadas para este ano nas principais festas españolas”, polo que a súa condición de colosos do espectáculo son “as que ofrecen maior estabilidade de mercado”, o que en principio non fai pensar que corran risco de desaparecer. De feito, a axencia apunta que aqueles que xa teñen contratadas ás orquestras máis demandadas “están a tentar recolocar as súas datas, ampliando esta tempada ata fin de ano ou pasándoas se é posible para o 2021”.

A crise levará por diante ás orquestras máis débiles

Con todo, son o resto das ao redor de 300 orquestras que compoñen o sector as que preocupan de verdade, xa que a súa supervivencia non está asegurada se non se reverte a situación. Estas son as orquestras ás que é difícil recolocar nunha nova data, a clase media anteriormente citada, xa que para 2021 é probable que estas orquestras sexan unha vítima máis da crise. Pero o feito de que queden menos orquestras non afectará a unha demanda que cada vez é maior, vistas os ingresos que experimentan os negocios dos pobos cando unha gran orquestra visita a localidade.

“Estamos á espera de avaliar a que nos enfrontamos e que apoios teremos da administración”, comentan desde Gaias. No relativo ás cifras, unha orquestra galega adoita ter un investimento que rolda os 400.000 euros, polo que é habitual que moitos espectáculos comecen a tempada con débedas que se irán liquidando a medida que se vaian cumprindo os birlos. Pero se non se celebran as festas, non se cobra o diñeiro da contratación, polo que moitas orquestras veranse abocadas á desaparición ao non poder asumir o pago das débedas.

A cuestión é, realmente necesita unha orquestra un investimento semellante? Desde os músicos difiren á consideración dos empresarios e cren que nesta situación as empresas poderían recortar en aspectos que non son tan importantes. “En Galicia as orquestras fan un investimento descomunal en montaxe (luces, pirotecnia, pantallas…). Pero podes pasar un ano sen cambiar a montaxe. Este é un caso excepcional, non é algo que teñas que facer si ou si. Sería o lóxico”, valoran os artistas. Con todo, esta decisión, aínda que abarataría os custos, tería a súa repercusión indirecta sobre outros sectores dependentes do mundo da verbena, como os profesionais pirotécnicos, por exemplo.

Pero algúns músicos admiten que gran parte do diñeiro vanse en luxos que pouco ou nada teñen que ver coa música, algo que sufriron nos seus propios petos, xa que o diñeiro que antes ía aos seus soldos –os artistas viron minguados os seus ingresos nos últimos anos– agora destínanse en aspectos que tentan facer a súa orquestra máis rechamante. Por iso, moito non dubidan á hora de definir o sector como “unha gran burbulla”. “Déixasche un dineral o escenario e luces para tocar nun pobo ante cinco persoas, pero, e o investimento que facemos os músicos en material, formación, para poder ir ensaiar…que? Os empresarios preocúpanse por salvar a tempada; nós por encher a neveira”.

Orquéstraa 'Panorama', como moitas do ramo, conta cunha gran montaxe

POÑER EN VALOR O SECTOR

Cuestionados sobre a posibilidade de que as medidas de restrición vaian máis aló de maio, desde Gaias Eventos argumentan que, en pleno estado de alarma, “pouco pódese facer”, pero esperan que tanto público como administracións teñan en conta a crítica situación na que queda o mundo da festa. “Iniciamos unha campaña en redes sociais, de conciencia social e colaboración do noso sector co confinamento, e puxémonos en contacto coas administracións, para que chegado o momento, dígannos que situación teñen pensado para a nosa actividade”.

Respecto diso, aínda que moitos buscan poñer en valor ao sector nestes momentos delicados esta crise tamén xurdiron dous grupos dentro do mundo da cultura e o espectáculo: os que apoian o movemento do “apagamento cultural” e os seus detractores. Os artistas non deixaron de ensaiar neste tempo nin de compoñer para manterse ocupados durante o confinamento, polo que ven ridículo un apagamento cultural nestas circunstancias. “Á cultura dáselle pouco valor cando estamos a sobrevivir todos grazas a ela: a ler, a escoitar música, a ver películas… Como propoñer un apagamento cultural se me meto nunha plataforma e teño toda a música que quero? As accións de pequenos artistas non valen se non os apoian grandes plataformas”, razoan.

A industria, como “referente económico e social” de Galicia, tamén sabe en que lado da balanza atópase nese debate. “Primeiro confinarnos, velar pola saúde, dar exemplo diso nas nosas redes sociais e facendo o que mellor sabemos: música, para soportar este transo”. Ademais, Antón Rodríguez non dubida de que, en canto póidanse dar as condicións para o encontro “a Xunta estudarao e non deixará que desapareza o sector, que tal como aprobouse unha moción no Parlamento de Galicia, é patrimonio cultural”. Un patrimonio cultural que, ou cambia radicalmente a situación, ou o que pasará a ser é unha especie protexida. E mentres, as guitarras seguen collendo po.