Santiago é un gran taboleiro de 'Tres en raia', pero os seus taboleiros centenarios corren risco de desaparecer

A Asociación Cultural Colectivo A Rula a cifrado en preto de 200 os taboleiros tallados na pedra e repartidos por toda a cidade, que chaman a atención de veciños, visitantes e curiosos. 

Non está clara a súa antigüidade ou por que se atopan neses lugares, pero desde A Rula advirten que, se non se toman medidas para preservalos, poderían desaparecer moitos destes taboleiros. 

As rúas de Santiago de Compostela son tan antigas como cheas de segredos. A vella pedra compostelá viu moito e de todo, porque polos seus rúas pasaron persoas procedente de todas as culturas. Pero, e se lles dixese que a capital galega é un inmenso taboleiro? Que un pode botar unha partidita de tres en raia nos lugares máis insospeitados? É así, e a Asociación Cultural Colectivo A Rula leva anos perseguindo a súa preservación.

PRETO DE 200

Xa en 2018 a asociación realizou un primeiro censo no que atopou ao redor de 160 evidencias destes xogos. Trableros de ‘Tres en raia’ -aquí chamado ‘Pai, fillo, nai’- e outros xogos, moitos sen identificar, repartidos por toda a cidade. Agora, sabemos que roldan os 200, tallados desde hai séculos en baldosas, fontes, cruceiros ou muros do casco antigo e que sobreviven, como poden, ao paso do tempo e á pegada de composteláns e turistas. Mesmo na torre do reloxo da catedral atopamos vestixios deste xogo. 

A súa composición é sinxela: nove buracos, distribuídos en filas de tres, e tallados na pedra. Algúns incorporan surcos que os conectan. Algúns rudimentarios; outros máis exquisitos. Desde A Rula consideran que semellante mosaico é algo único, tanto polas súas localizacións como pola súa variedade, xa que aínda que noutras cidades atopáronse casos parecidos, en ningunha tantos como en Santiago. Os veciños da cidade aínda se sorprenden ao atopar algún que ata o de agora pasara inadvertido á súa vista. 

QUE UTILIDADE TIÑAN? QUEN Os PUXO AÍ?

Non está clara a súa antigüidade, pero crese que datan do reinado de Felipe II, como tampouco está clara a súa finalidade, aínda que consideran que era un mero entretemento das persoas que agardaban a recibir as esmolas dos relixiosos, nun momento no que Santiago despuntaba pola súa riqueza, xa que o poder que congregaba ao seu ao redor o bispado reportaba moito diñeiro á catedral e a cidade, nun momento no que a conquista do ‘Novo Mundo’ era sinónimo de ouro e tesouros. 

Se os tallaron os propios membros da Igrexa para os fieis, as administracións para mantelos ocupados ou se foron os propios cidadáns os que por iniciativa propia desperdigaron os taboleiros, tampouco ten unha resposta definitiva. O como, se foi a golpes de pedra ou con utensilios metálicos, segue sendo outro misterio.

PROTEXELOS E COIDALOS

Como podemos ver, existen poucas certezas ao redor desta enigmática curiosidade que sorprende ao peregrinos pero tamén a aqueles santiagueses que, a base de vivir con eles, nunca repararan en que son todo un enigma, que mesmo saltou ás páxinas do diario británico ‘The Guardian’, que recentemente lle dedica unhas páxinas. Tal chegou a ser a súa popularidade que se fixeron habiutales os campionatos pola cidade. 

En moitos casos, o tempo non foi amable con estes taboleiros e apenas queda rastro da súa pegada, xa sexa pola propia erosión -o clima en Santiago, como sabemos, non é o propicio para a súa conservación- ou polo progreso dunha sociedade que foi cambiando e mellorando os seus pavimentos e muros. Tamén foron tapados por sinais, papeleiras… A asociación denuncia que se tomen medidas para evitar a súa desaparición, pero por agora non se levaron a cabo propostas concretas para manter con vida este patrimonio centenario, curioso e único dunha cidade como Santiago, tan enche de segredos e misterios.