Ultimato de Rueda a Santiago: ou unha gran facultade de Medicamento ou tres pequenas

A comparecencia de Rueda, posterior á reunión semanal do seu gabinete, serviu para evidenciar que o Executivo galego observa con preocupación o devir dos acontecementos. O presidente puxo o foco directamente sobre a institución compostelá, instándoa a atopar un consenso doméstico ante as discrepancias internas xurdidas entre o reitorado —que aceptara a folla de ruta dos tres reitores que pasaba por un pacto polo que Santiago cedía parte da docencia a Vigo e A Coruña — e a propia facultade, que tombou o texto a semana pasada. Para San Caetano, a pelota está no tellado de Santiago, e a inacción podería derivar nunha fragmentación indeseada do mapa universitario.

A postura da administración autonómica mantense inamovible fronte ás aspiracións locais doutras cidades. Rueda reiterou que a prioridade debe ser fortalecer o sistema actual mediante unha fórmula descentralizada pero unitaria, advertindo sobre as consecuencias de dividir esforzos. Nas súas propias palabras, resulta moito máis beneficioso para o alumnado e a sociedade contar cunha estrutura académica potente, con raíces profundas e visión de país, que acabar xestionando tres facultades pequenas que compitan entre si por recursos e prestixio, diluíndo a marca de calidade do medicamento galego.

Roda: É moito mellor unha facultade enraizada e pensada para Galicia, unha gran facultade galega que tres facultades pequenas

O conflito, lonxe de ser unha mera disputa administrativa, ten connotacións políticas. A Universidade dá Coruña (UDC), rompendo co pacto de 2015 que blindaba a exclusividade de Santiago, pacto que xa incluía certa dósis de descentralización que non se cumpriu totalmente, xa puxo data ás súas aspiracións: quere implantar o seu propio grao no curso 2027/28. Esta decisión unilateral responde a unha reivindicación histórica coruñesa, apoiada polo goberno local, en mans do PSOE, e diversos sectores da cidade herculina, que consideran que o monopolio compostelán xa non responde as necesidades actuais da contorna socioeconómica do norte da comunidade.

Con todo, os defensores do modelo actual, concentrados na facultade da USC, argumentan que a proliferación de centros non garante máis médicos, senón unha formación máis precaria. O seu rexeitamento ao plan de descentralización baséase no temor a perder a excelencia docente e o ecosistema investigador consolidado durante décadas. Alertan de que multiplicar as facultades sen un plan pedagóxico robusto e sen un financiamento acorde podería desembocar en duplicidades innecesarias e nunha caída dos estándar de calidade que han prestigado ao medicamento galego a nivel nacional.

A este complexo taboleiro de xadrez súmase a Universidade de Vigo (UVigo), que permanece á expectativa pero coas cartas sobre a mesa. Se rompe o principio de facultade única e A Coruña avanza co seu proxecto, Vigo reclamará o mesmo trato para non quedar en desvantaxe. O alcalde, do PSOE, está a favor dunha facultade propia. Tamén se sumou a esta postura a última hora o PP local.

Este posible efecto dominou onde cada vez máis actores locais apostan por unha facultade propia  é precisamente o que a Xunta, en mans do PPdG, di querer evitar, consciente de que financiar e dotar de persoal cualificado a tres centros de medicamento simultáneos suporía un desafío orzamentario e loxístico de primeira orde para as arcas públicas.

Aínda que o Goberno galego insiste en respectar a autonomía universitaria, a súa intervención discursiva deste luns deixa claro que non pensa ser un mero espectador pasivo. Rueda confirmou que manteñen o diálogo aberto coas tres institucións académicas, pero subliñou que o seu papel non pode suplantar a vontade dos reitores e decanos. A Xunta reivindícase nun papel mediador, aínda que cunha folla de ruta preferente: a "facultade grande descentralizada", unha figura xurídica e académica que, a día de hoxe, xera máis dúbidas que certezas entre o profesorado.

Roda: Son a universidades as que teñen que tomar decisión, e en especial a Facultade de Medicamento de Santiago

Desde a perspectiva social e da esquerda política, a preocupación céntrase na sustentabilidade do sistema público. Colectivos sanitarios e educativos advirten que a creación de novas facultades podería carrexar un sobrecusto millonario que non necesariamente se traduciría nunha mellor formación de médicos e en última instancia nunha mellor atención ao paciente. A sustentabilidade financeira do sistema universitario galego podería verse comprometida si priorízanse os intereses localistas e o prestixio de cada campus por encima dunha planificación racional dos recursos humanos e técnicos dispoñibles na comunidade.

A falta de concreción sobre que implica realmente unha "unidade docente descentralizada" foi un dos detonantes do rexeitamento na Facultade de Medicina Santiago. Os críticos sinalan que o plan carece de definición sobre como se coordinarán os departamentos ou si estas unidades serán a antesala de facultades independentes encubertas. Esta falta de concreción técnica alimentou a desconfianza da comunidade académica, que ve na proposta política un parche para satisfacer demandas territoriais sen un sustento académico rigoroso.

O reloxo corre en contra do pacto

O presidente da Xunta foi tallante ao ser interrogado sobre si tomará unha actitude máis proactiva ante o bloqueo actual: a responsabilidade última recae sobre as universidades. Aínda que o Executivo autonómico ten clara a súa preferencia, Rueda insistiu en que non imporán unha solución por decreto, apelando á autonomía universitaria para que sexan as propias institucións as que eviten o escenario de fractura. Con todo, o tempo aprema, e coa UDC decidida a avanzar e a UVigo reunindo aos seus órganos de goberno, a marxe para reconducir a situación cara ao consenso estréitase por momentos.

A polémica transcende os muros dos reitorados e instalouse no debate político municipal, reactivando vellas tensións entre o norte e o sur de Galicia. A tensión territorial entre A Coruña, Santiago e Vigo volve aflorar coa educación superior como campo de batalla, un escenario que dificulta a visión de conxunto que reclama a administración autonómica. Mentres os alcaldes e alcaldesas defenden os intereses das súas urbes, a comunidade académica tenta facer valer criterios pedagóxicos no medio dun ruído ambiental cada vez máis elevado.

En última instancia, o que está en xogo é a cohesión do modelo sanitario e educativo de Galicia para as próximas décadas. Se non se logra un acordo interno na USC que permita retomar a vía da descentralización pactada, a comunidade verase abocada a un novo mapa de titulacións que transformará radicalmente o acceso á profesión médica. A advertencia de Rueda sobre as "tres facultades pequenas" resoa como un aviso a navegantes: o risco de debilitar o sistema sanitario galego é real si priorízase a cantidade de centros sobre a calidade da estrutura formativa.