Tregua na pelexa pola Facultade de Medicina: USC cede espazo a Vigo e A Coruña até 2009

Os reitores da Universidade de Santiago de Compostela (#USC), a Universidade de Vigo (UVigo) e a Universidade dá Coruña (UDC) ratificaron oficialmente coa Xunta o principio de acordo alcanzado o pasado 6 de novembro para descentralizar a docencia do Grao de Medicamento. A dificultade para pechar os flocos do pacto provocou que a presentación non se realizase até onte luns. Unha clara mostra da complexidade e tamén fraxilidade do pacto.

Este paso, que se considera histórico no sistema universitario galego, repartirá a formación médica entre o tres grandes cidades e comezará a aplicar a partir do próximo curso académico.

O proceso arrincará coa descentralización das clases prácticas de 5.º curso, que se desenvolverán tamén nos hospitais de Vigo e A Coruña. En 2027-2028 o cambio ampliarase ao ensino teórico e práctica do mesmo curso, e completarase en 2028-2029 co traslado da docencia de 4.º curso. Actualmente, as prácticas de 6.º xa se realizan nos principais hospitais galegos.

Para levar a cabo a primeira fase, crearanse dúas novas unidades docentes: unha con sede no complexo hospitalario da Coruña (CHUAC) e outra no Hospital Álvaro Cunqueiro de Vigo. A redistribución de alumnado traducirase en 100 estudantes en cada unha destas sedes e 200 en Santiago, mantendo á capital galega como núcleo principal da titulación.

O novo modelo adóptase nun contexto de tensións no sistema sanitario galego provocadas pola escaseza de médicos e as dificultades para cubrir prazas en atención primaria. A descentralización busca non só equilibrar as oportunidades formativas, senón tamén reforzar a vinculación entre a formación universitaria e os hospitais comarcais e urbanos, aproveitando os recursos humanos dispoñibles en todo o territorio.

A Xunta de Galicia, a través das consellerías de Educación e Sanidade, valora o acordo como unha fórmula intermedia entre as demandas de ampliación de prazas e as limitacións orzamentarias de crear novas facultades. A intención, segundo fontes do ámbito universitario, é aumentar a capacidade de formación sen duplicar estruturas.

Para supervisar o desenvolvemento do proxecto, constituirase unha comisión de seguimento que avaliará a docencia, a planificación do profesorado e a repartición de alumnado. Este órgano, que deberá avanzar no seu traballo antes do 21 de xaneiro, estima necesarias unhas corenta novas prazas académicas, especialmente nas áreas clínicas vinculadas ás dúas novas unidades.

Os concellos, entre a expectación e a cautela

As tres urbes galegas implicadas acollen o acordo con reaccións diversas. En Santiago , o goberno local destaca a importancia de manter o liderado histórico da USC en Medicamento, aínda que mostra disposición a colaborar coas outras cidades. En Vigo , o consistorio celebra a descentralización como unha oportunidade para reforzar o seu papel sanitario e académico, pero lamenta non lograr a creación dun grao propio, proposta defendida nos últimos anos pola Universidade de Vigo. Pola súa banda, o Concello da Coruña confía en que a medida impulse a actividade do CHUAC e apoie a súa capacidade investigadora. 

Durante a presentación do acordo, o reitor da UVigo, Manuel Reigosa, subliñou a “xenerosidade” de todas as partes e resaltou que, a diferenza do intento errado de 2015, agora existe un calendario concreto e verificable. Tamén confirmou que a súa universidade retirará a petición presentada recentemente para implantar o seu propio grao en Medicamento, apostando por este modelo compartido.

O reitor da USC, Antonio López, destacou a “capacidade de diálogo” mostrada e a prioridade de fortalecer o sistema universitario galego en conxunto. Ao seu xuízo, este acordo é “máis amplo, máis ambicioso e máis realista” que o de hai unha década, e permite que todo o sistema sanitario galego participe na formación de novos médicos.

Pola súa banda, o reitor da UDC, Ricardo Cao, matizou que a intención da súa universidade de crear un grao propio “non resulta incompatible” co modelo acordado. Aclarou que a proposta permanecerá aparcada, aínda que poderá retomar se as circunstancias o permiten e o documento deixa aberta esa posibilidade.

Texto secreto pendente de ratificación

O texto definitivo, que aínda non se fixo público, debe recibir agora o aval do Consello de Docencia Clínica e dos Consellos de Goberno das tres universidades. Só tras estas aprobacións iniciarase a implantación efectiva do novo esquema docente.

Segundo os responsables universitarios, a descentralización suporá unha maior implicación de todo o sistema sanitario público galego na formación médica. Os hospitais comarcais tamén terán a posibilidade de acoller prácticas, o que podería contribuír a aliviar a falta de profesionais en zonas con menor cobertura.

O acordo establece ademais que cada docente estará vinculado exclusivamente á universidade e hospital de referencia, introducindo cláusulas de garantía e mecanismos de “saída” en caso de incumprimento dos compromisos fixados. As universidades consideran que este punto dá estabilidade institucional ao proxecto e evita conflitos competenciais.

No ámbito político, a medida interprétase como un paso cara á modernización do sistema universitario galego, aínda que algúns sectores do profesorado advirten de que a descentralización non resolverá, por si soa, a falta estrutural de médicos especialistas nin a sobrecarga asistencial nos hospitais galegos.

Na práctica o pacto supón a postergación da creación de novos graos propios en Vigo e A Coruña, o que algúns ven como unha solución de compromiso que evita duplicidades pero deixa interrogantes sobre a repartición de recursos e o custo económico, detalles que aínda non se publicaron completamente. Tamén está claro que é un pacto temporal. En 2029, senón antes, volverá empezar a refrega.

A Xunta xustifica a medida como parte da súa estratexia para paliar o déficit de profesionais médicos, especialmente en atención primaria, mentres que a oposición responsabiliza ao goberno autonómico da falta de médicos por recortes prolongados na sanidade galega.

En canto aos concellos, Vigo expresou publicamente o seu desexo de contar cunha Facultade de Medicina propia, defendido reiteradamente polo alcalde Abel Caballero, quen considera insuficiente a descentralización e pospón a súa reclamación até dentro de dous anos. Na Coruña, a Universidade tamén aprazou a solicitude de crear un grao específico, condicionando a súa postura a futuras decisións. En Santiago, o goberno municipal pon o acento na importancia de manter o seu liderado histórico na docencia médica, mentres colabora co proceso de descentralización. 

O sector sanitario, pola súa banda, acompaña a noticia con diversidade de matices. Aínda que se recoñece o avance na docencia e a incorporación de novas prazas docentes, persiste o malestar pola falta de médicos e as dificultades para cubrir prazas, o que motivou folgas recentes, sobre todo en hospitais e atención primaria.