Os mutualistas, ante a súa semana crave pola manifestación e a decisión do Congreso pola pasarela ao RETA

Esta última semana completa de setembro pode marcar un antes e un despois ao redor da situación na que viven moitos dos avogados e procuradores da Xustiza nacional. Falamos dos profesionais mutualistas envoltos no problema da mutualidad, que demandan a posta en marcha dunha pasarela ao RETA e que levan sufrindo a pasividade das autoridades desde hai moitos meses. Agora, toman a palabra na rúa e tamén nas Cámara Baixa, onde a súa situación chega a debate.

FOLGA EN MADRID

Os afectados prepáranse para volver tomar as rúas da capital o próximo 27 de setembro. Ás 11:30 horas, na Gran Vía de Madrid, concentraranse os mutualistas nunhas reivindicacións polas que o Sindicato Venia e plataformas como Marea Negra levan pelexando desde hai anos e cuxas negociacións, até agora, habian sido bloqueadas de forma sistemática.

 

Os avogados e procuradores non están sós nas súas reclamacións, pois nesta ocasión organismos como o Ilustre Colexio dá Avogacía de Ourense (ICA Ourense) pronunciouse a favor das mesmas e, mesmo, concederá axudas para o desprazamento. 

 

 

"A marcha reunirá a profesionais de toda España para reclamar condicións laborais xustas, recoñecemento efectivo do desempeño diario e medidas que aseguren a sustentabilidade económica e persoal do exercicio", din desde o ICA ourensán, que convidan aos interesados a enviar unha solicitude para o desprazamento "coa maior antelación posible". 

 

 

"A participación masiva, fortalece a voz colectiva da profesión en defensa dos dereitos laborais e dun servizo de xustiza de calidade para a cidadanía", sostén o ICA, ante a previsión de que, de novo, trátese dunha xornada multitudinaria nas rúas de Madrid.

 

DEBATE NO CONGRESO

Antes dese día, concretamente o mércores 24 de setembro, finalizará o prazo marcado polo Congreso dos Deputados para admitir emendas á proposición de lei para incorporar aos afectados pola mutualidad ao  Réxime Especial de Traballadores Autónomos (RETA). Chega a decisión tras semanas de prórrogas e negociacións, desbloqueando así unha medida tan necesaria para decenas de miles de profesionais e pensionistas. 

A partir desa ficha, e se nada cambia, comezará negociación das propostas achegadas até este momento e comezará o debata no Parlamento. Esta segunda fase chega moitos meses despois que o Goberno presentase no Congreso o primeiro borrador da iniciativa, pero tanto a división polítia existente como outras urxencias deixaron ao texto nun segundo plano, para descontenco do colectivo. 

A ministra de Seguridade Social, Elma Saiz, foi moi criticada polos mutualistas nestes meses polos seus receos a reunir cos afectados e a "parsimonia" que mostrou nun debate que, no entanto, admiten como complexo. As condicións que se fixen para admitir aos afectados na tan ansiada pasarela será o asunto máis espiñento neste debate.

CASE DOUS ANOS DE PROTESTAS

A reclamación dos avogados e procuradores afectados polas mutualidades alternativas ao RETA (Réxime Especial de Traballadores Autónomos) en España intensificouse a finais de 2023, coa formación de plataformas como o Movemento J2 e a Plataforma Pasarela ao RETA, que agrupan a miles de profesionais da avogacía e procúraa. 

Estas organizacións, xunto co Sindicato Venia e colectivos como Marea Negra, comezaron a presionar ao Goberno de España mediante concentracións iniciais en Madrid, como a de febreiro de 2024, para demandar unha transición ordenada ao sistema público de cotizacións. 

O conflito, arraigado nun sistema de mutualidades creado no século XX como previsión social obrigatoria para profesións liberais, cobrou forza tras a entrada en vigor de normativas que obrigan a novos colexiados a cotizar directamente no RETA, deixando aos mutualistas históricos nunha situación de limbo. En marzo de 2024, o Congreso dos Deputados aprobou unha proposición non de lei do PP para estudar fórmulas de traslado de cotizacións, marcando o arranque formal das negociacións institucionais.

MOITOS SECTORES AFECTADOS

As causas principais radican na discriminación estrutural que sofren estes profesionais, quen cotizaron durante décadas en mutualidades privadas —como a Mutualidad da Avogacía ou a de Procuradores— sen acceso a prestacións equivalentes ás do RETA, como pensións mínimas, incapacidades permanentes, maternidade ou viuvez en condicións equiparables. Segundo estimacións dos afectados, preto de 200.000 profesionais (principalmente en avogacía, procura, arquitectura e enxeñaría) perciben xubilacións de entre 300 e 600 euros mensuais, inferiores ás garantías do sistema público, debido a unha xestión de fondos que non capitaliza adecuadamente as achegas nin asegura dereitos a sobreviventes ou orfos. 

Esta situación, considerada unha "vulneración constitucional" polos colectivos (artigos 14, 41 e 50 da Constitución Española), agravouse coa prórroga indefinida da alternatividad en 1997, que permitiu a opción pero non resolveu a brecha para os xa mutualistas. 

Ademais, a imposibilidade de rescatar fondos até a xubilación e a falta de auditorías transparentes nas mutualidades impulsaron demandas dunha pasarela 1x1, que recoñeza cada ano cotizado en mutualidad como equivalente no RETA, con traspaso voluntario de fondos compartido entre mutualidades e a Tesouraría Xeral da Seguridade Social.

Os efectos inmediatos foron unha onda de mobilizacións masivas, con manifestacións en Madrid —como as de febreiro e xullo de 2025, e a prevista para o 27 de setembro de 2025 baixo a lema "Pasarela 1x1 para todos"—, que han visibilizado o problema e forzado ao Goberno a abrir mesas de diálogo, aínda que con propostas controvertidas. 

A proposición de lei do PSOE, admitida a trámite en maio de 2025 pero bloqueada por prórrogas en emendas, xerou rexeitamento por limitar o acceso a mutualistas activos sen pensión, excluíndo a xubilados (máis de 1.300 en procura) e resultando en pensións até un 30% inferiores ás mínimas do RETA, segundo o Consello Xeral de Procuradores de España (CGPE). 

Isto profundou divisións internas: mentres grupos como J2 esixen integración obrigatoria e recíproca, outros como Mutualistas polo Futuro defenden a voluntariedad e unha "pasarela á mutualidad" reversible, desinflando o apoio transversal e complicando o consenso político.

A pesar das tensións, obsérvanse avances como o compromiso do PSOE en abril de 2025 para axilizar a tramitación e emendas unificadas presentadas pola Plataforma de Afectados, que buscan inclusión total sen discriminación por idade ou condición. Reunións con partidos —incluído o apoio de Sumar desde decembro de 2023— e propostas do Ilustre Colexio da Avogacía de Madrid (ICAM), elaboradas por expertos como Mª Emilia Casas, avogan por unha pasarela voluntaria con tratamento fiscal axeitado e protección de dereitos. 

Con todo, sen resolución antes de final de 2025, os afectados advirten de maior precariedade para xubilados inminentes e un custo social asumible para o Estado, xa que os mutualistas seguirían achegando capital. A manifestación de setembro podería catalizar un consenso, consolidando reformas que equipasen a estes profesionais co resto de autónomos, aínda que a división entre obrigatoriedade e opcionalidad persiste como obstáculo crave.