Auxiliares do SAF, o silencio roto despois da traxedia

A morte dunha traballadora do SAF no Porriño a mans do marido da usuaria que recibía axuda a desatado a tormenta. E é que un profesional sinta que a súa vida está en risco ou vexa sinais de perigo sobre a súa integridade non debería ser “normal”, como se deduce das declaracións de traballadoras do SAF. O caso da localidade pontevedresa non é o primeiro no tocante a materia de acoso tanto moreira como sexual. A CIG confirma reportes de traballadoras ás que apenas se lles fixo caso cando no seu momento denunciaron situacións semellantes. As empresas concesionarias escudábanse en que “é un servizo público e hai que facelo” e os concellos, quen abren as licitacións, limitábanse a unha simple advertencia a usuarios e familias. Nada máis, así de simple. Pero agora todo deu un envorco e as primeiras decisións, municipais a maioría, tomaron corpo en recomendacións e abandono de fogares cando as traballadoras perciban perigo. E foi este domingo 3 de agosto de 2025 cando a conselleira de Política Social, Fabiola García, manifestouse “animando ás traballadoras a que denuncien” cando sufran algún “caso de acoso”.

CONDICIÓNS DE TRABALLO

Cristina Antelo traballa no SAF na Coruña desde fai 15 anos. Actualmente é delegada de persoal e prevención na CIG. O primeiro que sinala é a ausencia dun convenio colectivo actualizado porque “levamos once anos sen negociar” un documento marco para o sector. Por outra banda, a este colectivo non se lle recoñece, ou é moi difícil conseguilo, enfermidades profesionais. Danse casos de mutuas que non recoñecen nin sequera traumatismos como accidente laboral ou, como sinala Antelo, en caso de accidente in itinere, débese levar un ou unha testemuña para confirmar que efectivamente a traballadora a sufrido devandito accidente. “En caso dun accidente dentro dun domicilio derívanche ao SERGAS”.

O resultado é que de cada 11 asistencias unha é recoñecida como accidente laboral. Isto dentro dun sector moi feminizado e afectado por doenzas orixinadas polo traballo mecánico e repetitivo. Así, dores en articulacións, lumbares, etc., con achacados por parte de empresas e mutuas como consecuencia da descalcificación orixinada polo período ou a menopausa. E é que en moitas ocasións ven obrigadas a mobilizar usuarios que, en ocasións, adoitan velas “máis como un servizo de limpeza que como un servizo sociosanitario”.

Pero o máis duro é que estas e estes profesionais non traballan en contornas seguras. Todos realizan as súas tarefas en vivendas privadas dentro das cales se poden atopar diferentes casos. “Estamos a mercé do que suceda aí dentro”. É por iso que reclaman protocolos de actuación e seguridade, formación para poder detectar sinais de alarma antes de verse en situacións de perigo.

ACOSO

O acoso é unha das secuelas que máis denunciaron desde o colectivo SAF, e é que sendo na súa maioría mulleres en contornas pouco seguras temos un contexto no que se poden dar situacións de risco. Existe o acoso moral, físico e sexual. Comentarios sobre o corpo da traballadora, malas palabras ou actitudes verbal e fisicamente agresivas e o acoso sexual.

Cristina Antelo sinala casos como o dunha compañeira á que ofreceran diñeiro por favores sexuais, non a persoa usuaria senón a súa parella. O caso é que esta traballadora o denunciou á empresa onde non deron moito crédito ás súas palabras pero unha vez en contacto con familiares, estes responderon que non era a primeira vez que sucedía. Agora a recomendación é denunciar á Policía e avisar a representantes sindicais.

Mercedes Domínguez, de CIG Industria, relata que nunha ocasión foi unha delegada do sindicato a que sacou a unha traballadora dun domicilio onde sufría acoso. Por outra banda, Desde hai un ano pódense facer intervencións por parte de Inspección de Traballo e isto permitiu no seu momento sancionar a unha empresa que non protexera a unha das súas traballadoras. 

REACCIÓNS

Foi a partir da morte no Porriño que os concellos e empresas (algunhas despois de moito insistir) os que tomaron a iniciativa. Retirouse o servizo a fogares que supuñan un risco para as traballadoras, insistiuse a empresas que se limitaron a enviar Whatsapps ás súas empregadas para que abandonen domicilios que representen un perigo para a súa integridade. 

Pídese ademais que haxa un cambio na concesión ás empresas que prestan estes servizos. Houbo casos nos que a concesionaria nin sequera fixo acto de presenza e outras que reclamaban ao seu persoal comprar os seus propios equipos de traballo. A FEGAMP e a Xunta anunciaban o 31 de xullo a súa colaboración para crear protocolos de seguridade, segundo declaracións da conselleira Fabiola García. 

As traballadoras do SAF están moi desprotexidas polo que se deduce das declaracións recollidas. Necesítase un novo convenio laboral, unha actuación inmediata para abordar os problemas que enfrontan nos diferentes lugares de traballo. A seguridade laboral, en todos os seus aspectos, sofre de fortes carencias, ademais a creación de medidas que velen pola integridade das traballadoras tamén é un asunto que debe resolver de forma inmediata, sinalan as traballadoras.