Manuel Isorna, psicólogo: "Desde a prohibición do móbil nos centros escolares os mozos volven xogar"

-A adicción ás pantallas a día de hoxe supera xa as barreiras xeneracional indo desde a infancia até idades máis adultas?

Sen ningunha dúbida, e ademais pódese ver cada vez que os pais teñen un problema e por outros motivos, ves como se refuxian nas pantallas, móbiles, tablets e computadores. Mesmo se pode ver o efecto reforzador das pantallas en persoas da terceira idade.

-Está a conseguirse algún resultado en prevención neste campo?

Imos moi lento e a industria nunca nos levou tanta marxe de vantaxe. Agora mesmo estase tentando aplicar en España o control parental, e isto sempre o dixen, non se trata de prohibir nada, trátase de que se un menor quere acceder a páxinas de contido pornográfico, o adulto debe ser quen dea permiso para permitir o acceso ou non. Actualmente aquí todo está en aberto. Búscase ofrecer en principio todo pecho e serei eu (o adulto) quen permita o acceso ou non ás webs de violencia ou sobre consumo de drogas. Imaxinemos que un raparigo de quince anos teña permiso para acceder a unha web de sexo explícito, aí estamos ante un problema que parte do pai ou a nai. Isto estíveno advertindo durante quince anos e agora, en vista das consecuencias que causa, saltaron as alarmas e estase expondo aplicar restricións. Outra cousa é que os lobbies de poder non empecen a golpear nas portas dos políticos e boten todo por terra, algo que sucede coas bebidas alcohólicas e outros produtos, ao final non se aproban medidas de protección por presión deses lobbies. Realmente non estamos á altura da problemática que causan as pantallas.

-Non hai ningún país da UE que poña coto ao acceso e abuso de pantallas?

Creo que Francia empezou a aplicar algunhas medidas como a volta ao libro tradicional ou a prohibición dos teléfonos móbiles nos colexios.
 

-Quen estaría detrás do “lobby das pantallas” para presionar e que non se apliquen controis parentales, por exemplo?

Todas as empresas que conforman o universo tecnolóxico en software e hardware, as empresas de videoxogos e outros relacionados. Algunhas destas empresas xeran ingresos económicos que ás veces son superiores aos recursos dalgúns estados. Microsoft é posible que teña unha cantidade de recursos superiores a media Europa. Ao final, todas as empresas do sector teñen contactos coa clase política e ninguén quere enfrontar a esas multinacionais porque afúndenche persoal e politicamente.
 

-Repítese o patrón de clase política influída por intereses corporativos.

Efectivamente, é o que se chama “captura corporativa”. Persoalmente traballo este concepto de “captura corporativa” en relación á industria do cannabis pero este concepto abarca desde a industria do tabaco, da alimentación ás petrolíferas. Son empresas que obrigan aos políticos a lexislar en contra da saúde pública para o beneficio destas corporacións, a base está na presión exercida sobre a clase política, mesmo de forma persoal.

-Sobre a figura dos influencers e as ideas ou opinións que verten desde as súas canles. Como cualificarías esas posturas que emiten a través das súas canles?

Os influencers viven da industria, de vender uns produtos ou facer apología dalgúns produtos dos que estamos a falar. Que sería deles sen as plataformas ou empresas dixitais que teñen detrás? Estas persoas viven da publicidade, son en si mesmos anuncios publicitarios pero estes anuncios van a uns targets moi concretos de poboación. Sumando dous millóns de visualizaciones por aquí, tres millóns por outra canle, finalmente chegan a un grupo de xente nova a que sería complicado acceder doutra forma. Se se contrata a un ou dous destes influencers garántese que o seu produto chegue ao sesenta ou setenta por cento da mocidade de España. Por tanto, estas persoas son instrumentos da industria para vender os seus produtos, algúns deles moi prexudiciais para a saúde. Por que hai un boom na venda de bebidas enerxéticas? Se te fixas, nas mesas fabricadas para facer os streamings, xa teñen un lugar para acomodar o bote da bebida energizante. Esta é unha forma de facer publicidade a través destes influencers. Agora o 40% dos adolescentes xa as están consumindo.

-De novo con sistemas de lectura e aprendizaxe, en concreto aos libros tradicionais fronte ao libro dixital, moitos pais e nais de alumnos coinciden en sinalar que son simples colectores de datos. Algunhas voces apuntan que E-Dixgal (libro dixital galego) foi unha aposta política.

Teoricamente todo está relacionado coa comprensión lectora, co razoamento e a capacidade de abstracción. Con todo, cando creas un novo instrumento pedagóxico universal e para varias xeracións como é o computador sen avaliar as consecuencias, é unha temeridade, como o que se fixo en Galicia. Agora estase volvendo atrás porque cando fan avaliacións danse conta que estas xeracións len peor, teñen peor capacidade de razoamento, peor capacidade de abstracción, teñen maiores problemas para manter a concentración, memorizan menos, así que se debe ter máis coidado. Antes de implementar medidas como o libro electrónico hai que avaliar as consecuencias e non fíxose. Nestes momentos hai países que están a volver ao libro tradicional.

-Cal é a súa valoración de prohibir o uso de teléfonos móbiles por parte do alumnado en centros educativos?

A nivel científico desde a entrada en vigor desa prohibición no mes de xaneiro de 2024, podo dicir que todos os directores e directoras e todos os cadros de profesores están encantados. E o alumnado está encantado porque volven xogar, volven relacionarse, hai unha maior interacción, súan no recreo, é dicir, foi positivo para todos. Por iso insisto, permitir a tenencia dos móbiles aos mozos en centros escolares sen facer ningún control, é unha temeridade. Prohíbese porque se sabe que é unha fonte de problemas e que casualidade, todos os axentes implicados están a favor desta medida. Foi unha boa medida prohibir acceder aos centros educativos con móbiles.

-Está o móbil tan ligado aos casos de bullying e acoso entre alumnos e alumnas e mesmo de violencia fóra das aulas?

Contribúe moito ao ciberbullying e mesmo a formas do mesmo que permiten illar á vítima nunha rede social ou a manipulación de vídeos. Todo iso está a xerar moitos problemas de saúde mental en mozas e algunhas das aplicacións usadas a través do móbil exacerban a estigmatización do alumnado.

-O acceso de mozos a contidos emitidos en plataformas de TV por subscrición, moitos deles con escenas moi violentas ou moi sexualizadas, contribúen tamén a esta exacerbación de determinados comportamentos entre xente nova?

No caso da pornografía, co acceso fácil a ela contribuíuse á cosificación da muller. Lla mostra como un ser sen sentimentos, sen emocións, non forman parte da relación e ao final son vistas como un simple obxecto sexual. E todo isto acaba creando un imaxinario social, unha forma determinada de ver ás mulleres por parte dos homes e das mulleres por parte de si mesmas. É un tema moi complicado. Cando antes se vían aquelas películas coa “familia tradicional”, o pai que viña do traballo e a muller en casa con varios fillos e póndolle os zapatos ao marido, ninguén se cuestionaba iso naquela época. Os especialistas non teñen dúbidas sobre que a cosificación da muller e a naturalización da violencia xera nas persoas un imaxinario social. Non quere dicir que eses comportamentos se vaian a manifestar inmediatamente, pero si se fará cando se dea a oportunidade e o contexto. Así se está normalizando a violencia e comportamentos agresivos.