J. Bueno: "Dispor de logopedas nos centros de saúde aforraríanos diñeiro a curto prazo"

Recentemente, ao mesmo tempo que felicitaban aos seus colegas andaluces tras lograr que haxa prazas de logopedas no servizo público de saúde autonómico, desde o Colexio Profesional de Logopedas de Galicia queixábanse "do abandono, o deixamento e a falta de atención e diálogo, por parte das nosas Comunidades". Houbo realmente algunha negociación concreta coa Xunta sobre incorporar logopedas ao SERGAS e como, no seu caso, están esas negociacións?

O Colexio Profesional de Logopedas reuniuse en varias ocasións coa Administración Sanitaria Galega e transmitiuse a necesidade de aumentar a dotación de logopedas na Atención Especializada e de incorporalos á Atención Primaria. Mesmo neste último caso solicitouse expresamente formar parte do Consello Asesor Técnico de Atención Primaria. Con todo até o momento as respostas foron escasas. Por unha banda recoñécese a escaseza de profesionais nos hospitais pero non levouse a cabo ningunha acción para remedialo. Por outra banda, non se aceptaron as propostas dos logopedas en relación coa Atención Primaria porque non formamos parte dela, producir o paradoxo de que precisamente por non estar en Primaria nin sequera vaise a escoitar que podemos achegar neste nivel asistencial.

Vostedes sinalan que a incorporación de logopedas á Atención Primaria permitiría, en última instancia, aforrar diñeiro público, ademais de loxicamente axudar a moitas persoas ...

Os logopedas poden desenvolver actividades de prevención, información e vixilancia dos problemas de linguaxe e deglución da poboación.

Non se trataría dunha mellora a medio-longo prazo e non é ese prazo a razón que pode estar a frear a adopción da logopedia no sistema público por parte duns cargos políticos que a miúdo están presionados para lograr obxectivos a curto prazo?

 Este tipo de actividades reportan beneficios especialmente nun prazo medio ou longo e por tanto son menos “vendibles” de face a unha contenda electoral. Con todo, cremos que os logopedas tamén poden producir un aforro a curto prazo, realizando intervencións que poidan evitar, por exemplo, ingresos en persoas anciás con problemas de deglución ou baixas laborais por un mal uso da voz. Non cremos que se trate só do prazo no que se logran os obxectivos, senón do propio deseño da Atención Primaria que debe aproveitar toda a potencialidade dos distintos profesionais sanitarios, entre eles os logopedas.

Unha das súas demandas concretas é que todos os hospitais do SERGAS teñan logopedas para as súas unidades de críticos. Como está situación actualmente e que vantaxes achega a unha unidade de críticos ter un logopeda?

A situación a día de hoxe é a mesma que hai uns meses. Lamentablemente o número de logopedas nos hospitais segue sendo o mesmo e só conséguese chegar a un número moi reducido de pacientes críticos grazas á vontade persoal das logopedas que traballan no Sergas. Temos estudos moi recentes que indican que canto máis se tarda en iniciar a logopedia nestes pacientes hai un maior risco de secuelas e unha taxa máis alta de mortalidade. A logopedia nas unidades de críticos facilita que os pacientes poidan iniciar de maneira máis precoz e segura a alimentación por vía oral, reducindo o risco de pneumonía e facilitando a retirada de sondas de alimentación. Ademais grazas á logopedia os pacientes de UCI pódense comunicar coas súas familias e cos profesionais sanitarios de forma máis eficaz, o cal ten beneficios desde o punto de vista emocional así como maiores garantías para manexar os síntomas, a dor, etc.

Sabemos que nos últimos anos aumentou a prevalencia dalgúns trastornos, como o trastorno do espectro autista, que requiren da intervención dun logopeda

O Colexio Profesonal de Logopedas de Galicia sinala "o aumento das dificultades e trastornos destas áreas, aumentaron considerablemente os últimos anos". A que se debe este incremento? Só a persoas maiores que por problemas de saúde teñen dificultades novas coa fala ou tamén están a ver un aumento da demanda da logopedia entre os menores, os que están aprediendo a falar por vez primeira?

Sabemos que os problemas de comunicación e especialmente os problemas de deglución son moi frecuentes na poboación anciá. O propio envellecemento da poboación é, por tanto, un dos factores que poden explicar o incremento destas patoloxías. No entanto, tamén sabemos que nos últimos anos aumentou a prevalencia dalgúns trastornos, como o trastorno do espectro autista, que requiren da intervención dun logopeda.

 A día de hoxe non podemos afirmar que as máscaras teñan efectos prexudiciais sobre o desenvolvemento da linguaxe nos nenos que non presentaban problemas 

Agora empezamos a ver as consecuencias da pandemia no desenvolvemento educativo dos escolares. No caso dos nenos máis pequenos cando se aplicaban confinamentos e era obrigatorio levar máscara en clase, pasaron anos sen ver a outras persoas mover os beizos ao falar, coa excepción das súas familias en casa. Tivo algunha consecuencia ésto na habilidade dos pequenos para desenvolver a linguaxe ou aínda é moi pronto para valorar esta hipótese?

Houbo estudos con resultados moi dispares neste sentido. A día de hoxe non podemos afirmar que as máscaras teñan efectos prexudiciais sobre o desenvolvemento da linguaxe nos nenos que non presentaban problemas de base, aínda que si poden supor unha barreira adicional para aqueles casos nos que xa había un problema auditivo ou no desenvolvemento da linguaxe.

"Os nenos con dislexia só teñen dereito a axudas para logopedia se ademais presentan unha discapacidade superior ao 33% pero non no resto dos casos"

Vostedes indicaron que "moitos pacientes están a deixar de ser tratados por non poder dispor deste servizo". Soportan isto só as persoas maiores sen recursos ou tamén os nenos de familias sen recursos, que non poden permitir pagar un logopeda particular? Que axudas públicas hai para estas familias e entenden que son suficientes?

 A carencia de logopedas no ámbito público supón unha carga económica para todo tipo de persoas: anciáns, familias, nenos… As axudas públicas van dirixidas a determinadas franxas de idade cando se cumpren uns requisitos estritos en canto a dependencia ou discapacidade. Dáse o caso, por exemplo, de que nos últimos anos os nenos con dislexia só teñen dereito a axudas para logopedia se ademais presentan unha discapacidade superior ao 33% pero non no resto dos casos.

Evidentemente, o espectro de problemas de linguaxe é amplísimo pero, que sinais clave deben ter en conta proxenitores e profesores á hora de considerar que un neno podería necesitar un logopeda? 

Aqueles nenos que con dous anos teñen un vocabulario inferior a 50 palabras, que non realizan combinacións de dous termos… poden ser considerados falantes tardíos. Destes falantes tardíos ⅓ desenvolverá a linguaxe sen necesidade dun apoio específico, ⅓ requirirá de apoio nos primeiros anos e o ⅓ restante presentará un trastorno específico nesta área. Cando un profesor ou un médico dille aos pais que non fagan nada porque o neno “xa falará” fano descoñecendo cal será a súa evolución. Os logopedas cremos que é preferible dar a ⅓ dos nenos un apoio que poida que non necesiten que non darllo aos ⅔ restantes que verdadeiramente o requiren. 

Hai doce anos xa que a Universidade e Coruña lanzou o seu grao en logopedia. Como evolucionou a profesión e o mercado laboral neste período? 

Cremos que neste tempo a profesión pasou de centrar especialmente nos problemas no desenvolvemento da linguaxe oral e escrita na infancia a diversificar e ampliar o seu ámbito de actuación abarcando agora tamén á poboación anciá, os trastornos da deglución, a terapia miofuncional asociada aos problemas de masticación e mordida, a voz profesional… Os logopedas traballan no ámbito privado xa sexa en centros multidisciplinares, centros de atención temperá, asociacións de pacientes ou residencias de anciáns. Sentimos que cada vez hai un maior recoñecemento social da profesión pero isto non se traduciu nunha maior presenza dentro da administración pública.