Do escrutinio ao escarnio: cando a persecución política convértese en perigo para a vida humana

O pasado venres, José María Anxo, excomisionado para a reconstrución tras a DANA, foi ingresado de urxencia no Hospital de Llíria tras un intento de suicidio. Atopárono nas inmediacións do cemiterio de l’Eliana, a súa localidade natal, tras deixar unha carta de despedida. A noticia, confirmada por fontes do PSPV-#PSOE, sacudiu o panorama político valenciano e reabriu un debate incómodo pero urxente: até onde pode chegar a presión institucional e mediática antes de romper a unha persoa?

Anxo dimitira apenas unha semana antes, o 31 de xullo, tras ser acusado de falsificar un título universitario fai máis de 40 anos para acceder a unha praza de funcionario. A denuncia, presentada de forma anónima ante a Axencia Valenciana Antifraude, derivou nunha investigación da Fiscalía Anticorrupción. Na súa carta de renuncia, Anxo lamentou o “dano persoal enorme” que lle causou a polémica e denunciou un “ataque inxustificado”.

O escarnio antes do xuízo

O caso de Anxo non é o primeiro no que unha figura pública vese arrastrada por unha espiral de presión que vai máis aló do xudicial. Na era do escrutinio constante, a presunción de inocencia dilúese entre titulares, faladoiros, redes sociais e a necesidade da oposición de gañar forza e relevancia. A condena chega antes que o veredicto. E o custo non sempre é político: moitas veces é humano.

Casos que marcaron un antes e un despois

O intento de suicidio de José María Anxo non é un feito illado. Ao longo das últimas décadas, distintas figuras públicas foron empuxadas ao límite pola presión institucional, mediática ou xudicial. Estes casos, aínda que diversos en contexto, comparten unha constante: o sistema esqueceu que detrás do cargo había unha persoa.

David Kelly (Reino Unido, 2003): Foi un científico británico implicado no escándalo das armas de destrución masiva en Iraq. Tras ser exposto polo goberno como fonte dunha filtración, foi sometido a unha intensa presión mediática e política. Suicidouse pouco despois ao non poder soportar toda a presión que iso implicaba.

Aaron Swartz (Estados Unidos, 2013): Activista dixital e cofundador de Reddit. Foi perseguido xudicialmente por descargar artigos académicos de JSTOR con fins de acceso libre. Enfrontábase a unha condena de até 35 anos de prisión. Suicidouse antes do xuízo.
 

Jang Ja-yeon (Corea do Sur, 2009): Actriz que deixou unha carta denunciando abusos sexuais por parte de figuras influentes do mundo empresarial e mediático. O seu suicidio desatou unha onda de indignación en Corea do Sur. O caso segue sendo símbolo de impunidade e silencio institucional.

Acoso político ou fiscalización lexítima?

A liña entre a fiscalización lexítima e o acoso político é cada vez máis difusa. É lexítimo investigar un título falso? Por suposto. É lexítimo esixir responsabilidades públicas? É un deber. Pero cando a presión se converte en linchamento, cando o debate se transforma en escarnio, cando o foco deixa de estar nos feitos e póusase sobre a persoa, o sistema deixa de ser xusto. E é aí, cando as consecuencias deixan de ser xustas, deixan atrás ao político e transcenden até a persoa.

José María Anxo non foi xulgado nin condenado. Pero foi exposto, sinalado e empuxado até o límite. E isto estivo moi preto de custarnos unha desgraza. O seu caso obriga a preguntar que protocolos existen para protexer a saúde mental dos cargos públicos, que límites éticos deberían respectar os medios e que responsabilidade teñen as institucións cando unha persoa rompe. E si de verdade é necesario que a oposición sexa tan extremadamente dura á hora de falar do seu caso. Entender cando a fiscalización pasa a ser o acoso e derriba contra unha persoa.

Quen responde cando o sistema tritura a unha persoa? Quen asume a responsabilidade cando o xuízo público convértese en sentenza irreversible? Quen garante que a transparencia non se converta en tortura? Aquí é onde se debe aprender a pór límites e diso a ultradereita non sabe demasiado.

Dúas xestións, dous destinos: Anxo e Mazón fronte á responsabilidade política

A política valenciana ha vivido nos últimos meses dous episodios que, aínda que distintos en natureza, comparten un eixo común: a esixencia de responsabilidade pública. Con todo, a forma en que se xestionaron —e as consecuencias persoais e políticas que tiveron— revelan un contraste inquietante entre dúas figuras crave: José María Anxo e Carlos Mazón.

Anxo dimitiu tras a publicación dun informe que cuestionaba un título universitario no seu currículo. Asumiu o seu erro e entendeu que non podía estar na súa posición. Non estaba imputado, non había sentenza, nin sequera unha acusación formal. Pero a presión mediática e política foi tan intensa que decidiu apartar do cargo. Pouco despois, tentou quitar a vida.

Carlos Mazón, presidente da Generalitat, enfrontou unha das xestións máis controvertidas do seu mandato: a resposta institucional á DANA do 29 de outubro, que deixou 228 vítimas mortais. Mazón non se atopaba no centro de coordinación de emerxencias (Cecopi) durante as horas críticas; estaba a comer cunha xornalista. O seu goberno foi sinalado por neglixencia grave, e dous altos cargos están imputados. Aínda non se sabe por que Mazón non o está. A xuíza desmontou a versión oficial do “apagamento informativo”, e máis de 200 entidades sociais esixiron a súa dimisión. Mazón, con todo, nin se expuxo deixar o cargo nin aceptou nin unha soa crítica despois de estar comendo no Ventorro mentres os seus concidadáns se estaban afogando por unha neglixencia no seu sistema de alertas.

A diferenza é abismal. Anxo dimite por un título dubidoso. Mazón segue cobrando do heraldo público a pesar dunha traxedia con centos de mortos ás súas costas e unha investigación xudicial en marcha. Os familiares das vítimas da DANA séguenlle pagando o soldo. Soa até tenebroso. O primeiro acabou hospitalizado por un intento de suicidio despois de non aguantar o acoso e derriba por parte dun sector que non fai falta nin nomear. O segundo reafírmase no seu posto. Onde está o baremo ético? Por que se esixe máis a quen menos dano causou? Por que segue no seu posto alguén que é responsable de máis de 200 mortes?

Este contraste non só revela unha dobre rapadoira política (de segundo que sector). Tamén expón como o foco mediático e a polarización partidista poden distorsionar o sentido da responsabilidade pública. En tempos onde a política se xoga máis en titulares que en feitos, a figura de Anxo, é a dun home que fixo as cousas mal e asumiu as súas consecuencias. A figura de Mazón, en cambio, é a de alguén ao que todo lle escorrega e vai deixando pasar o tempo, a ver si esquécense da súa xestión da DANA.

As palabras chegan tarde

Tras o intento de suicidio de José María Anxo, algunhas voces políticas romperon o silencio con mensaxes que non só expresaban dor, senón que tamén sinalaban a orixe do sufrimento. A ministra Diana Morant, visiblemente afectada, falou dunha “cazaría inhumana” e dunha dor que “pode ter consecuencias irreversibles”. A súa reflexión foi máis aló do caso concreto: “A xente non quere afastar da súa familia, quere deixar de sufrir. Temos que abrir o debate sobre como deshumanizamos ás persoas, porque iso causa dor e pode ter consecuencias irreversibles.”

Pilar Bernabé, delegada do Goberno na Comunitat Valenciana, foi aínda máis concisa, pero igual de certeira: “Está claro que é tarde. Moi tarde. Algún día terá que chegar o momento de parar e respectar.”

Ambas as declaracións non só mostran empatía, senón que apuntan a unha responsabilidade colectiva. Porque cando o sistema político converte ás persoas en branco, cando o debate público esquece que detrás de cada cargo hai unha vida, o dano xa non é só institucional: é humano. E ás veces, como neste caso, irreversible.
 

O prezo do poder

A política non pode seguir sendo unha máquina de triturar persoas. A fiscalización debe convivir coa empatía. A esixencia coa prudencia. A transparencia co respecto. Porque cando o poder se cobra vidas, todos perdemos. E estamos demasiado preto de ter que lamentar unha desgraza irreparable.