"Pouco ou nada se fixo": O plan de expertos contra os incendios, ignorado durante anos

"Lamentablemente, dous anos despois, podemos dicir que pouco ou nada do consensuado levouse a cabo", sentenciou Luís Berbiela, do padroado da fundación, apuntando a unha clara "falta de vontade política" para abordar o que considera "un reto de país".

Este verán de 2025 converteuse nunha das peores tempadas de incendios do século en España, con preto de 400.000 hectáreas calcinadas até a data. Galicia foi unha das comunidades máis castigadas, sufrindo o maior lume rexistrado na súa historia, o de Larouco (Ourense), que por si só ha devastado máis de 30.000 hectáreas. Esta cifra contrasta dramaticamente coa de anos anteriores; por exemplo, en todo 2024, en Galicia arderon pouco máis de 2.500 hectáreas. A virulencia dos lumes deste ano foi tal que, dos dez incendios máis extensos deste século en España, oito ocorreron en 2025.

Os expertos reunidos han insistido en que a clave non está só en mellorar a extinción, senón en actuar moito antes, na xestión dos propios montes. Marta Corella, vicedecana do Colexio de Enxeñaría Forestal, resumiuno cunha frase contundente: "Un bosque que non cheira a madeira cheirará a fume". 

A crítica diríxese á enorme acumulación de biomasa nos ecosistemas forestais pola falta de aproveitamento, o que os converte nunha polvoreira. Arantza Pérez, do Colexio Oficial de Enxeñeiros de Montes, afeou que apenas un 0,008% do PIB nacional destínese á xestión, prevención e extinción, defendendo que un sector forestal forte e atractivo é a base para construír un territorio máis seguro e resiliente.

A planificación do territorio, materia pendente

Juan Picos, profesor de Enxeñaría Forestal na Universidade de Vigo, puxo o foco na necesidade dunha planificación territorial intelixente. "É o único que nos permite elixir o taboleiro sobre o que xogamos", explicou, subliñando que esta planificación debe ser froito da sinerxía entre administracións. Segundo Picos, ante uns recursos que "son e serán sempre escasos", unha correcta ordenación do territorio permitiría "facer a prevención onde se debe, non onde se pode", asegurando que cada euro investido teña o máximo impacto posible para reducir a vulnerabilidade da paisaxe.

Outra das propostas fundamentais é a revitalización das comunidades rurais. Os expertos vinculan directamente o despoboamento e o abandono de usos tradicionais coa maior propagación dos incendios. Marta Corella denunciou a "inxusta distribución" dos tributos do Estado, que deixa nunha situación de "indigencia económica" a territorios con poucos habitantes pero cuxo contorna natural presta un servizo ambiental a toda a sociedade. Fomentar unha agricultura e gandaría extensiva diversas e sostibles, segundo o documento de propostas, é crucial para crear paisaxes vivas e economicamente viables que actúen como devasas naturais.

Neste sentido, os especialistas propoñen un cambio de mentalidade radical: ver o lume non só como un inimigo a bater, senón tamén como unha ferramenta de xestión. Luís Berbiela avogou por recuperar a "cultura do lume controlado" a través de técnicas como as queimas prescritas, que, realizadas por profesionais, axudan a reducir o combustible forestal de forma segura. "É mellor convivir cun lume controlado e programado que con lumes que nos desbordan", afirmou. Esta idea implica desenvolver normativas que faciliten o seu uso planificado e coordinado.

Educación e escenarios de futuro

A formación é outro alicerce indispensable. Ferran Dalmau, director de Medi XXI GSA, fixo un chamamento á comunidade educativa para fomentar o consenso e a conciencia sobre a realidade do monte. "Fai máis ruído unha árbore que cae que un bosque que crece", lamentou, criticando unha sociedade que a miúdo carece de "conciencia situacional" sobre os riscos e as solucións. O plan propón incorporar a xestión da paisaxe e a bioeconomía nos plans educativos desde a primaria para construír comunidades máis preparadas.

Para mellorar a capacidade de resposta durante as emerxencias, Juan Caamaño, da Fundación Pau Costa, propuxo a creación dun Centro de Investigación sobre o comportamento do lume que permita reducir a incerteza á que se enfrontan os equipos de extinción. Así mesmo, demándase unha maior cooperación e coordinación entre comunidades autónomas, establecendo un sistema de certificación de competencias a nivel nacional.

Finalmente, os expertos advirten de que hai que preparar para un futuro onde o cambio climático agravará estas situacións. Mónica Parrilla, de Greenpeace España, aclarou que "o cambio climático non orixina" os incendios, pero si intensifica as condicións de perigo, sobre todo cando se combina cun medio rural abandonado. Joaquín Ramírez concluíu cunha seria advertencia sobre as consecuencias post-incendio, como a erosión e a colmatación de encoros. "O que vén vai ser moito peor do que temos si non o abordamos como sociedade", sentenciou, chamando a aceptar que algúns incendios non poderán extinguir e que a prioridade debe ser adaptar tanto os ecosistemas como á poboación para coexistir co lume. Polo momento, non houbo unha reacción oficial por parte das administracións aludidas a estas propostas.

As propostas dos expertos e poden consultar neste PDF: