Autonomista, nacionalista ou galeguista? Os partidos renden homenaxe a Castelao e dispútanse a súa figura

Nun emotivo acto celebrado este martes 7 de xaneiro, diversas institucións políticas, culturais e sociais de Galicia conmemoraron o 75º aniversario do falecemento de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao, figura clave do nacionalismo e a cultura galega do século XX. A homenaxe tivo lugar no Panteón de Galegos Ilustres, en San Domingos de Bonaval, Santiago de Compostela, reunindo a destacadas personalidades e entidades.

O evento, organizado pola Fundación Castelao, o Consello da Cultura Galega e o Museo do Pobo Galego, serviu para reivindicar o legado dun home polifacético que marcou a historia de Galicia como escritor, artista, pensador e político. Ademais, anunciouse que 2025 foi declarado pola Xunta como o Ano Castelao, en recoñecemento á súa contribución ao autogoberno galego e a súa loita pola autonomía.

O PP insiste en identificalo co autonomismo 

O conselleiro de Cultura, Lingua e Xuventude, José López Campos, destacou a Castelao como un “símbolo de unión entre os galegos” e subliñou que, grazas a figuras como el, Galicia goza hoxe de autonomía e democracia. Na súa intervención, desculpou a ausencia do presidente da Xunta, Alfonso Rueda, por motivos de saúde, facendo súas as palabras do mandatario: “O seu traballo deunos esperanza para alcanzar un autogoberno”.

Pola súa banda, o presidente do Parlamento de Galicia, Miguel Ángel Santalices, definiu a Castelao como un humanista cun “galeguismo integrador”, lembrando que o seu legado foi clave para construír unha Galicia democrática e dona do seu destino. Así mesmo, o presidente da Deputación da Coruña, Valentín González Formoso, asegurou que a súa figura segue sendo unha guía na loita pola liberdade e a dignidade do pobo galego.

O BNG impulsa un recoñecemento a un "nacionalista galego"

No acto tamén participou a portavoz nacional do BNG, Ana Pontón, quen anunciou unha iniciativa no Parlamento galego para que Castelao sexa recoñecido oficialmente como o primeiro presidente de Galicia. Pontón destacou o seu papel como líder do Consello de Galicia, goberno no exilio creado en Montevideo en 1944, e reivindicou o seu legado como esencial para o nacionalismo contemporáneo.

A portavoz asegurou que os actos organizados polo BNG baixo a lema “Castelao, nacionalista galego” buscarán preservar a súa figura “sen manipulacións” e subliñou que o seu pensamento é clave para entender o movemento galeguista actual. Ademais, mencionou o seu traballo na defensa do Estatuto de Autonomía de Galicia e o seu compromiso coa democracia.

A alcaldesa de Santiago, Goretti Sanmartín (#BNG), vinculou a Castelao con Rosalía de Castro como defensores do idioma galego e dos dereitos de Galicia. “Este aniversario debe servir para recuperar todas as dimensións do seu pensamento e combater a desmemoria”, afirmou. Así mesmo, avanzou que desde o Concello traballarán para que a nova estación intermodal leve o nome de Castelao.

O PSdeG identifícao como motor do progreso e do galeguismo

O  presidente da Deputación da Coruña, o socialista  Valentín González Formoso, reivindicou a vixencia do legado de Castelao como escritor, artista, pensador e político.

"75 anos despois da súa morte, a súa luz non só segue viva, senón que continúa guiándonos como galegos comprometidos co progreso, coa liberdade e coa cultura", indicou.

Apuntou que Castelao "retratou con mestría tanto as inxustizas sociais como a dignidade colectiva do pobo galego" e, como o resto de intervinientes, destacou o seu papel na defensa do Estatuto de Autonomía de Galicia e na fundación en Montevideo do Consello de Galicia, "que mantivo viva a chama do galeguismo no exilio".

O presidente da Fundación Castelao, Miguel Anxo Seixas Seoane, destacou o carácter popular do intelectual de Rianxo: “Castelao sempre tentou conectar co pobo, retratou as súas inxustizas e deulles dignidade”. Neste sentido, lembrou a súa obra humorística “Cousas dá vida” como un testemuño do sentir colectivo galego.

O acto de homenaxe tamén reflexionou sobre a relevancia de preservar a súa obra para as xeracións futuras. Representantes de distintas entidades coincidiron en que a súa figura segue sendo unha inspiración para afrontar os retos da globalización, defendendo a lingua e cultura galegas como unha forma de proxectar Galicia ao mundo. No que difiren en como se pode aplicar este legado na actualidade.

Castelao, moito máis que un ilustrador e escritor

Alfonso Daniel Rodríguez Castelao foi unha figura fundamental no desenvolvemento do movemento nacionalista galego, exercendo unha profunda influencia a través do seu activismo político, a súa produción artística e literaria, e o seu liderado ideolóxico.

A súa traxectoria política comezou en 1916 coa participación na fundación das Irmandades dá Fala, organización crucial para a defensa e promoción da lingua galega. Contribuíu decisivamente á transición do regionalismo ao nacionalismo galego, ingresando nas Irmandades dá Fala en 1917 e sendo cofundador do Partido Galeguista en 1931, que se converteu no principal vehículo do nacionalismo galego durante a Segunda República.
 

A obra artística e literaria de Castelao foi un medio poderoso para expresar e difundir ideas nacionalistas. O seu "Álbum Nós" denunciaba a situación de marxinación do pobo galego, reflectindo a posición de Galicia respecto ao resto de España. A súa produción estaba profundamente impregnada de ideoloxía galeguista, concibindo a arte e a literatura como instrumentos de reivindicación nacional.
 

Durante o exilio, Castelao continuou o seu labor nacionalista. En 1944, presidiu a formación do Consello de Galiza en Uruguai, actuando como un goberno galego fóra das súas fronteiras. Participou no pacto Galeuzca en 1941, xunto con representantes vascos e cataláns, para defender a soberanía de cada nación.

O seu liderado materializouse tamén en momentos clave como a campaña polo "si" no plebiscito do Estatuto de Autonomía de Galicia en 1936, consolidando o seu compromiso co autogoberno galego.

O legado de Castelao segue sendo fundamental no movemento nacionalista contemporáneo. A súa visión de transformación social vinculada á ruptura da dependencia con España persiste como referente ideolóxico. A súa figura continúa sendo reivindicada como símbolo do nacionalismo galego e a súa loita pola soberanía, inspirando xeracións de galeguistas comprometidos coa identidade e os dereitos de Galicia.