Alberto Varela (FEGAMP): "A Xunta ingresará 12 millóns polo imposto polo que fan subir o canon de Sogama"

A semana pasada o presidente da Xunta, Alfonso Rueda, anunciou por sorpresa que a Xunta ía asumir “ o 60% da subida do canon de Sogama” para 2025. Despois deste avance, a que cre que se debe este xiro? 
Primeiro de todo, gustaríanos non ter que decatarnos polos medios. Literalmente, o presidente da Xunta anunciou asumir o 60% dunha subida de canon, até os 108 euros por tonelada de residuos, que os concellos consideramos desproporcionada, inxustificada e imposta pola Xunta e por Sogama. Alfonso Rueda anuncia isto, pero mantén como pretexto o imposto sobre residuos para seguir aplicando unha subida de 42 euros por tonelada de residuos. Non se fala de que a propia Xunta xa ingresou máis de 10 millóns de euros en 2023 e previu ingresar máis de 12 millóns en 2024 por ese imposto.  

O que non concretou é como vai asumir a Xunta ese 60% da subida decidida por eles mesmos, aínda que o que anunciaron é que “a Xunta de Galicia farase cargo cos seus fondos, que transferirá aos concellos”. Isto mesmo é o que están a afirmar en relación á falsa bonificación anterior detraída en forma de fondo adicional do Fondo de Cooperación Local, que é o financiamento que xa lles corresponde aos concellos e que, por certo, leva conxelado desde 2010. Esta falsa bonificación de 12 euros por tonelada está a supor en 2024 un total de máis de 9 millóns de euros que a Xunta detrae do financiamento local dos concellos e, segundo as nosas contas, a asunción pola Xunta do 60% da subida do canon sendo 24 euros por tonelada, o importe total será de máis de 18 millóns de euros. 

Falta saber se a Xunta seguirá este proceder, aínda que moito nos tememos que tamén será así, en forma de fondo adicional do Fondo de Cooperación Local, polo que serían os concellos os que realmente estarían a volver a asumir a subida. Hai que sinalar que o 40% da subida que a Xunta non asume tradúcese en 18 euros por tonelada máis para 2025, tendo que pagar os concellos 84 euros por tonelada. Tomando como referencia as 781.457 toneladas previstas para xestionar por Sogama nos orzamentos pasados da Xunta, a suma total do custo do canon para os concellos sería de máis de 65 millóns de euros, máis de 14 millóns que os 51 millóns de euros orzados como custo total do canon para os concellos do canon en 2024. 

É dicir: o resultado final de todo este vaivén de subidas vai custarlle directamente aos concellos que xestionan os seus residuos con Sogama máis de 14 millóns de euros de 2024 a 2025. Algún medio sinala que o presidente da Xunta “abordará esta cuestión cos concellos”. Isto é o que estamos a reclamar á Xunta e a Sogama desde o principio para avaliar a situación e poder acordar unha solución satisfactoria para a cidadanía, para os concellos e para a Xunta. Aproveito para insistir en poder abrir ese diálogo, que tamén debe incluír o relativo ao Fondo de Cooperación Local e os orzamentos da Xunta para 2025. 
 

A subida do canon de Sogama é nestes momentos o principal crebacabezas que  teñen que resolver moitos concellos. Para algúns, din, a subida resulta inasumible. Cal é a situación? Que lle trasladan os municipios á FEGAMP? 
Sogama e a Xunta poden seguir culpando de todo ao Goberno de España, falando alegremente de retiradas de impostos e leis que trasponen á Directiva Europea de Residuos, ou mesmo especulando con subidas de taxas municipais. Pero o que aínda non se explicou desde Sogama ou desde a Xunta é que fixeron cos máis de 10 millóns de euros ingresados polo imposto estatal sobre o depósito de residuos en vertedoiros, a incineración e a coincineración de residuos en 2023, e que van facer cos máis de 12 millóns de euros orzados para 2024 que van recadar. Desde a FEGAMP xa lles dixemos en xullo que os empregasen para pagar o canon de Sogama.  
 

As cousas claras: este imposto é estatal, pero xa en 2022 materializouse a cesión do referido imposto e, como consecuencia, a Xunta de Galicia, socio maioritario de Sogama, está a recadar e ingresa ese imposto. Sogama indica que asumiu este imposto estatal no ano 2023, non sendo repercutido aos concellos, pero o que non indica é que foi ingresado na súa totalidade pola Xunta de Galicia. Aínda que a Xunta de Galicia alegou contra a aprobación deste imposto, e que, de crear o imposto por norma estatal, debese ser cedido aos CC.AA., en concreto, xestionado pola administración tributaria galega, como así se fixo. Pero tamén o fixo a Federación Española de Municipios e Provincias (#FEMP), instando a que o diñeiro recadado polo imposto destinásese tamén ás entidades locais para apoiar na súa xestión de residuos.  
 

Estamos a falar dun imposto contido nunha lei estatal, sobre a que a FEGAMP non pode  achegar alegacións salvo que a consellería competente da Xunta solicíteo para telas en conta. Non foi o caso, e na FEGAMP non se rexistrou solicitude algunha da Xunta de alegacións da FEGAMP sobre este imposto, como tampouco se recibiron as alegacións presentadas pola Xunta nin o documento do proxecto. A Xunta e Sogama deberían evitar quedar en evidencia facendo acusacións falsas. 
 

SEN RESPOSTAS Ás súas SOLICITUDES

A principios de xullo a FEGAMP deixou moi clara a súa postura contra o canon. Mantivo reunións con Sogama ou a Xunta ao longo deste verán para tratar de atopar unha alternativa? Cal é a proposta da entidade? 
Mantívose unha reunión co presidente de Sogama previa á presentación da alegación que nin Sogama nin a Xunta tiveron en conta. Ademais, o pasado 16 de xullo, antes de que se celebrase o consello de administración de Sogama no que se acordou a subida do canon para 2024, pedíuselle unha reunión á conselleira de Medio Ambiente, Anxos Vázquez, para poder alcanza unha solución de consenso entre a Xunta de Galicia e os concellos sobre canon de xestión de residuos de Sogama.  

O pasado 30 de agosto, despois de coñecer polos medios que a subida prevista do canon que pagan os concellos a Sogama pasaría dos 66 euros por tonelada de residuos actuais aos 108 euros para o ano 2025, tamén enviei unha carta ao presidente de Sogama, Javier Domínguez. Na carta soliciteille unha reunión urxente na detallásense as previsións de Sogama e que desde FEGAMP puidésemos informar aos concellos e adoptar as medidas pertinentes para evitar o gran impacto que esta decisión unilateral vai ter para as entidades locais galegas. En ambos os casos, non recibimos resposta aínda.

 
A posición da FEGAMP, da que son membros todos os concellos galegos, é de rexeitamento ás subidas do canon anunciadas por Sogama e pola Xunta de Galicia. A comisión executiva da FEGAMP acordou demandar á Xunta que achegue a cantidade total recadada en concepto de imposto sobre o depósito de residuos en vertedoiros, a incineración e a coincineración de residuos para aplicar bonificacións no canon dos concellos, para, deste xeito, cumprir os obxectivos marcados coa creación deste tributo, como pode ser promover a redución da produción de lixo e/ou incrementar a reciclaxe dos envases lixeiros, trasladar esta rebaixa aos recibos da veciñanza e implantar a recollida separada da materia orgánica e instaurar un programa de compostaxe domiciliaria e comunitaria en concellos. Isto xa vén facendo desde hai anos en varias comunidades autónomas, como Cataluña. 

Tamén se demandou á Xunta de Galicia que se reparta a contía de 12.100.000 millóns de euros en concepto de Fondo Ambiental entre todos os concellos galegos, utilizando como criterio de repartición o número de toneladas depositadas por cada concello, xa que se trata de diñeiro que pertence ás entidades locais ao ser detraído do Fondo de Cooperación Local. 
 

Poñamos a Vilagarcía de Arousa como exemplo. Que supón para un municipio destas dimensións un aumento como o que propón Sogama? 
Sogama e a Xunta, coa subida do canon anunciada este verán, estaban a impor un incremento dun 60% aos concellos que xestionan os seus residuos en Sogama, aínda que agora a Xunta anuncie “asumir” o 60% desa subida, polo que estamos a falar dunha partida económica moi importante para concellos grandes e pequenos. No caso de Vilagarcía estimamos que coa subida do canon pasaremos de pagar ao redor de 1 millón de euros a ter que pagar sobre 1,6 millóns. E isto é unha “suma e segue” para os concellos si temos en conta os demais custos que temos que afrontar, como o Servizo de Axuda a Domicilio ou a gratuidade das escolas infantís, entre outros, para o que aínda non recibimos o financiamento necesario das administracións competentes. 
 

"QUE RENUNCIEN Á XESTIÓN E A RECADAR Os MILLÓNS"

O presidente de Sogama dixo hai uns días que se o Estado retira o imposto, o compromiso é non subir o canon. Que lle parece esta afirmación? Considéraa crible? 
A xestión eficiente dos residuos é un asunto moi serio como para atendela eludindo responsabilidades ou, peor aínda, tentando de confundir á opinión pública. Despois de quedar claro que o imposto o recada a Xunta, que é o socio maioritario de Sogama, e que o imposto forma parte de transposición da Directiva Europea de Residuos que penaliza a incineración e bonifica a reciclaxe, e coñecendo que a Comisión Europea está a sancionar a estados membro por incumprir coa transposición, parecese que o presidente de Sogama, e mesmo a conselleira de Medio Ambiente, que comparte publicamente ese argumento, estean de acordo con incumprir as políticas e normas de xestión de residuos acordadas na Unión Europea.  

Ademais, se o que queren é insistir en consígnaa sobre o afán recadatorio do Goberno de España polo imposto de residuos, está na man da Xunta de Galicia resolvelo: que renuncien á xestión e recadación dos millóns de euros dese imposto que actualmente quedan e devolvan a súa xestión e recadación ao Goberno de España. Pero non parece que estean dispostos nin a renunciar a eses millóns de euros nin a deixar de confundir responsabilizando aos concellos e ao Goberno de que o modelo de xestión de residuos da Xunta e de Sogama sexa penalizado polas políticas e normas de residuos europeas. 

En lugar diso, sería preferible esforzar en traballar en común cos concellos na mellora do sistema de xestión de residuos para que se adapte sen penalizacións ás esixencias europeas e sexa realmente eficiente para a cidadanía galega. Sogama ten que estar ao servizo da cidadanía e dos concellos galegos, e non só ten que atender aos  intereses dos seus socios público e privado. 
 

Se atendemos ás cifras, desde o Concello de Santiago, por exemplo, a subida do canon suporá un gasto maior de preto de 1,2 millons de euros; en Vigo superará os 2 millons. Sogama responde que, se queren aforrar, deben facer un maior esforzo en campañas de sensibilización e reciclaxe. Que lle achegan os alcaldes ao redor destas cifras? Sabe si valoran pasar a outros modelos ou estudar outras alternativas a Sogama? 
Por moito que Sogama e a Xunta queiran confundir, ningún concello manifestou o seu apoio á subida do canon de Sogama desde que comezasen a anuncialo en xuño. Por contra, son xa numerosos os concellos que manifestaron publicamente o seu rexeitamento ás subidas inxustificadas do canon de Sogama. Trátase dunha subida inxustificada e desproporcionada do canon que vai pór en moitas dificultades a todos os concellos. E por como están a se manifestar tanto Sogama como a Xunta, parece que ademais de para manter os ingresos perdidos para a xeración de electricidade, terían decidida a subida, que agora queren que pareza que atenúan, para forzar aos concellos a ter que repercutila nas taxas municipais, co conseguinte desgaste. 

Diante diso, desde a FEGAMP preferimos o diálogo para avaliar a situación do modelo de xestión de residuos da Xunta a través de Sogama, para estudar en común como aliñalo coas normas e políticas de residuos europea apostando pola reciclaxe, para avanzar na eficiencia e na solución das continxencias desde o acordo que satisfaga á Xunta, a Sogama e aos concellos galegos. 

Precísase dun cambio no modelo de xestión de residuos que aposte pola reciclaxe e non pola incineración, en liña coas políticas aprobadas pola Unión Europea. Por iso, os concellos galegos insistimos en que se constitúa unha comisión de traballo entre Sogama, as consellerías de Medio Ambiente e Facenda e a FEGAMP para determinar as condicións do canon para o ano 2025, antes da aprobación do Proxecto de Orzamentos da Xunta de Galicia para ese ano, e debater sobre o cambio de modelo de xestión de residuos en Galicia, incluíndo o debate sobre a fórmula que permita a cada concello, con independencia da súa dimensión, acceder á redución do canon aínda que non incorpore o quinto colector, e valorando para a aplicación desa redución o compromiso de cada concello na aplicación da compostaxe individual ou comunitaria. 

Un dos aspectos máis polémicos sobre o modelo de Sogama ten que ver co relativo á incineración. Aínda que que desde Sogama din que outros sistemas queiman aínda máis que eles, o certo é que esta práctica vai en contra do que impulsa Europa. Credes que responde só a un interese privado ou que hai outros motivos? 
Desgraciadamente, os concellos galegos estamos a padecer as consecuencias do  modelo de xestión de residuos de Sogama e da Xunta de Galicia, baseado na incineración, claramente penalizado pola Directiva europea de residuos e polo seu transposición na Lei de Residuos. A diferenza da maioría das comunidades autónomas, os responsables da xestión de residuos en Galicia manteñen a incineración dos  residuos de maneira preminente, en lugar de apostar pola reciclaxe. 

Se avaliamos os modelos de xestión de residuos doutras comunidades autónomas, só Illas Baleares supera á Xunta de Galicia en cifras de incineración de residuos, cun 55,81% fronte ao 48,57% en Galicia, mentres que a media estatal está en 10,7%. Por iso, cando desde Sogama e a Xunta de Galicia insisten en manter a incineración na xestión de residuos non están a pensar na eficiencia no tratamento do lixo, para o que a aposta debería ser a reciclaxe. Como ben sabían Sogama e a Xunta, a subvención que se recibía para a planta termoeléctrica non podía manter, polo que que desde maneira parece que atoparon a maneira de compensar eses ingresos coa subida do canon.