O lobo en Galicia, outra vítima dunha sociedade onde non valen medias tintas

O Senado e o Congreso dixeron “si” á posibilidade de cazar lobos “para o seu control” en todo o territorio español. Materializábase así unha división de máximos en canto á protección deste animal, posto que foron grupos de esquerda (desde PSOE, Sumar, ERC a BNG) os favorables a mantelo no Lespre fronte a grupos de dereita (#PP, Vox, UPN, PNV ou Junts) que estaban totalmente en contra. Dun lado víanse as voces de proteccionistas que alertan dunha “persecución da especie” e do outro se vían as posturas de gandeiros e agricultores quen protestaron en máis dunha ocasión dos danos causados polo lobo aos seus rabaños. 

LESPRE E CONTRARIOS

O Lespre desenvólvese no marco da Lei 42/2007, de 13 de decembro, do Patrimonio Natural e da Biodiversidade para protexer a especies en perigo de extinción ou nunha situación de fraxilidade. “É un documento máis técnico que legal” di o biólogo e experto en lobo, Pedro Alonso, quen ademais subliña que “o control do lobo é factible a condición de que se esgoten todas as medidas”. Pero sobre todo, a falta de diálogo entre as diferentes partes foi o que tombou a inclusión do lobo ibérico no Lespre. E é que a incorporación como parte dos discursos electorais foi clave no debate ao redor deste animal. O “ultraproteccionismo” ou a simple defensa considerouse como de esquerdas e a caza e persecución viuse como de dereitas. De todos os xeitos, introducir ao lobo no debate político foi un erro e debería desaparecer do mesmo, indican biólogos como Alonso.

Até agora, a 'Estratexia para a Conservación e Xestión do Lobo e a Convivencia coas Actividades do Medio Rural' de 2022 permitía a caza como último recurso, cando nin peches nin cans nin outros sistemas puidesen facer fronte ao depredador. A Xunta de Galicia mostrou a súa oposición a esta estratexia alegando que ía “en contra da poboación rural galega, especificamente da que se dedica á gandaría extensiva”. En liñas xerais, a postura do goberno de Rueda coincidía coa doutras autonomías que se manifestaron tamén en contra: Castela e León (#PP), Cantabria (naquel entoces gobernada polo PRC de Miguel Ángel Revilla) e Asturias (gobernada polo PSOE). Neste último caso, as discrepancias entre o presidente asturiano, Adrián Barbón, fronte ao MITECO dirixido por Teresa Ribera, tensionó as relacións internas no PSOE. 

Tras o “non” do Congreso, o presidente da Xunta, Alfonso Rueda, pediu tempo para elaborar a proposta técnica do executivo galego de face á xestión do lobo. Rueda manifestaba a súa satisfacción declarando “moi necesaria” a non inclusión do animal no Lespre. En tal caso, Rueda comprometeuse a “ser o máis rápidos posible” en ter disposto un documento “canto antes”. "Por fin impuxéronse as razóns e tomouse o acordo de retirar o lobo desta lista, que permite regular todo o que ten que ver co seu caza e o seu mantemento", declaraba o mandatario galego.

Esta postura do presidente galego fai retrotraer á Lei de Caza de 1970 que declaraba ao lobo especie cinexética (podíase cazar), aínda máis, esta permitía solicitar a realización de batidas alí onde “había danos permanentes”. Cos permisos necesarios podíanse abater un ou dous lobos baixo supervisión de axentes de Medio Ambiente. As batidas foron moi socorridas en Galicia até inicios do século XXI cando os movementos medioambientalistas pediron deter estas prácticas sobre todo con especies en perigo de extinción ou en declive. 
 

A postura conservacionista supuxo a confrontación con gandeiros e gandeiras que posuían cabezas en extensivo. Unha das poboacións gandeiras extensivas que se viu máis afectada polo lobo son os cabalos semisalvajes. É un gando destinado á venda de carne, pero en zonas como Ou Xistral o número de eguas reprodutoras diminuíu e a renovación das mandas de cabalos está en cuestión. O ataque ás crías por parte do lobo supón unha “depredación negativa” en prexuízo dos gandeiros que quedan sen ingresos. De aí a postura en contra dos sectores en extensivo, incluídos o vacún e ovino. 

OUTRAS VÍAS 

Non foi até os anos noventa en que, tras a insistencia tanto de científicos, grupos ambientalistas e organizacións políticas e sindicais, que as autoridades recoñeceron a necesidade de indemnizar aos gandeiros polos danos do lobo. Na actualidade as administracións pagan polos danos causados ao gando, e a estas engádenselles custos por lucro cesante, sobre todo se os animais afectados son femias. A táboa de indemnizacións para o 2024 abarcaba cifras que ían dos algo máis de cen euros aos 1.800 euros. Para ese ano, o goberno autonómico galego destinara un orzamento por máis de 900.000 euros. 

Ademais das indemnizacións, tamén se pediu o aumento de medidas preventivas como peches eléctricos ou o uso de cans como os mastines para a garda dos rabaños. Tamén houbo propostas para a introdución de especies equinas que compensasen a caída en número dos cabalos autóctonos, pero esta medida considerouse contraria mesmo para a supervivencia do cabalo galego.

Sexa como fose, a día de hoxe o debate ao redor do lobo hase polarizado de tal forma en Galicia que as posturas intermedias case desapareceron e a división é tremendamente pronunciada. Se por unha banda existen posturas absolutamente contrarias á presenza do depredador, pedindo mesmo ir máis aló da caza regulada (porque tamén hai caza furtiva) quizá para reducir a presenza do animal a unhas cantas áreas illadas. Ao lado contrario pídese a protección dunha especie necesaria para manter o equilibrio ecosistémico e que ademais permite controlar a proliferación de especies salvaxes que poden contaxiar de enfermidades ao gando como sosteñen ambientalistas.

O que si é un feito é o que o “manexo mediático” do lobo segundo que intereses influíu fortemente na división de opinións. A brecha parece haber estendido tanto en Galicia que, como se dixo, as posturas intermedias case desapareceron esquecendo a necesidade de consensos. De todos os xeitos, tal como explica Pedro Alonso, fai máis de trinta anos biólogos europeos predixeron a expansión do lobo nas futuras décadas ante o abandono do rural e a extensión de zonas arboredos ou asilvestradas.