Ourense estrea polémica e dura peonalización lóstrego do centro

A xornada do 26 de decembro marca un punto de inflexión definitivo para a mobilidade na capital ourensá, onde os turróns do Nadal deron paso de inmediato a un novo mapa urbano. Mentres a cidadanía recupera o pulso tras o festivo, a administración local ha posto en marcha unha transformación que promete modificar os hábitos de desprazamento de forma permanente. O cambio máis palpable e drástico non é só a restrición por etiquetas ambientais, senón a devolución do asfalto aos peóns en arterias que até onte eran de dominio compartido.

Esta modificación implica que os vehículos perderon a súa hexemonía en seis vías específicas desde primeira hora da mañá. Os condutores afeitos a cruzar por Bedoya, Val Inclán ou o tramo da Avenida de Buenos Aires que conecta con Concordia atoparanse hoxe co paso vetado. A prohibición é absoluta para o tráfico xeral nestas zonas, estender tamén a Arturo Pérez Serantes, Cardeal Quevedo e o lateral do parque de San Lázaro, configurando un novo ecosistema urbano onde o coche privado pasa a ser o intruso.

A diferenza doutras medidas de calado que adoitan levar aparellado un período de graza, a peonalización destes tramos chega cun réxime sancionador estrito desde o minuto un. Unicamente os residentes que conten coa debida autorización ou os vehículos de loxística dentro dun horario taxado poderán acceder a estes espazos, debendo respectar sempre unha marcha que xamais poderá superar os vinte quilómetros por hora por seguridade. Para quen ignoren estas prohibicións nas zonas peonís, as multas aplicaranse de forma inmediata, instaurando unha política de tolerancia cero para os infractores nestas rúas concretas.

Unha transición gradual pero confusa

Con todo, a normativa que rexe a denominada "améndoa central" opera a unha velocidade distinta, orientada a filtrar os vehículos segundo o seu impacto ambiental. Neste perímetro delimitado por rúas como Progreso e a Avenida da Habana, os coches que luzan os distintivos ambientais 0, ECO, C ou B poderán seguir circulando, mentres que aqueles carentes destas etiquetas afrontan restricións salvo que se acollan a excepcións puntuais. A administración decidiu que as multas por acceder a esta zona de baixas emisións sen permiso, fixadas en douscentos euros, non comezarán a tramitar até xullo do ano 2026.

A implantación deste ambicioso plan non estivo exenta de polémica e chega envolvida nun clima de desinformación xeneralizada entre a poboación. Os partidos da oposición criticaron con dureza a xestión municipal, sinalando a falta de previsión e a escaseza de efectivos policiais para regular un cambio tan drástico en plena época festiva. 

A ausencia de sinalización vertical en moitos puntos e a remisión a unha páxina web para resolver dúbidas xeraron un desconcerto notable entre os condutores que, esta mañá, non sabían con certeza por onde podían circular.

Os esforzos por explicar estas novas regras de xogo á cidadanía foron percibidos como insuficientes por diversos actores sociais e políticos. A presenza informativa reduciuse a unha carpa situada na rúa do Paseo, a cal paradoxalmente apareceu tirada polos solos o día de Nadal, ofrecendo unha metáfora visual da improvisación que denuncian os críticos. O propio Concello emitiu recomendacións pedindo precaución ante unha sinalización que, nalgúns casos, aínda non foi instalada fisicamente na vía pública.

O fin da ORA e o futuro laboral

Esta revolución da mobilidade trae consigo outro efecto colateral que se materializará co cambio de ano e engade presión ao contexto actual. O servizo de estacionamento regulado, coñecido como ORA, afronta os seus últimos días antes da súa eliminación completa prevista para o un de xaneiro, unha medida que cumpre unha promesa electoral pero deixa interrogantes abertos sobre o seu impacto no tráfico.

Ourense súmase así, aínda que cun atraso notable respecto doutras capitais españolas e galegas, á lista de urbes que blindan os seus centros contra a contaminación e o ruído. O éxito ou fracaso desta iniciativa medirase nos próximos meses, dependendo da capacidade dos veciños para adaptar as súas rutinas e da habilidade da administración para corrixir as carencias iniciais.  

Que prazos rexen as  Zonas de Baixas Emisións (ZBE) en España?

1. O "Prazo Oficial" (Xa vencido)

Legalmente, o prazo obrigatorio para ter as Zonas de Baixas Emisións (ZBE) activas finalizou hai tempo.

• Data límite: 1 de xaneiro de 2023.
• Normativa: Lei 7/2021 de Cambio Climático e Transición Enerxética.
• Quen: Todos os municipios de máis de 50.000 habitantes, e os de máis de 20.000 que superen certos límites de contaminación.

2. O "Prazo Real" (O do diñeiro)

Dado que a maioría de cidades incumpriron a data de 2023 (por complexidade técnica ou atrasos políticos), o verdadeiro prazo que marcou o ritmo é o das subvencións europeas.

• A presión: Moitos concellos recibiron fondos Next Generation para implantar as ZBE.
• O límite: O Ministerio de Transportes fixou datas límite para xustificar que a zona estaba terminada e operativa para non ter que devolver o diñeiro.

Para moitas axudas, a data tope de execución era o 31 de decembro de 2024 (aínda que algúns concellos solicitaron e obtiveron prórrogas até 2025 para terminar obras).

Isto explica por que no último ano e medio houbo un "acelerón" de inauguracións.

3. Prazos de Revisión e Sancións

Unha vez a ZBE entra en vigor (como o caso de Ourense que mencionabas), hai outros prazos legais que se activan segundo o Real Decreto 1052/2022:

• Revisión do proxecto: Aos 3 anos da súa implantación inicial e, posteriormente, cada 4 anos. O obxectivo é avaliar si as medidas están a funcionar para mellorar o aire.
• Período de aviso (multas): Aínda que a Lei de Tráfico fixa a multa en 200 euros (infracción grave), non hai un prazo legal estrito para empezar a multar. Con todo, a xurisprudencia e a recomendación é establecer un período de graza (informativo) que adoita durar entre 2 e 6 meses desde a activación das cámaras, para garantir a seguridade xurídica dos condutores antes de empezar a sancionar