O aceite milenario de Quiroga volve tras séculos de silencio

A tradición do aceite de oliva caseiro na área de Quiroga é milenaria, do mesmo xeito que noutras partes de Galicia. Sobre todo en áreas do sur galego existen numerosos topónimos relacionados ao oliveiral (Oliveira, Olveira). No caso concreto de Quiroga consérvanse dous muíños de orixe romana e era tradición que houbese un muíño comunal nalgunhas parroquias ou aldeas a máis diso particulares que se podían permitir un muíño propio. Este aceite usábase moitas veces para o trueque con outros produtos como carnes, trigo e outros elementos. Este intercambio realizábase sobre todo con comerciantes maragatos. S e trataba dun aceite artesán, triturado en muíños movidos por animais ou ás veces, por persoas, para extraer o mollo das olivas. Conserváronse variedades autóctonas como “mansa” ou “brava”. 

“Ao ACEITE FAIO O CLIMA”

Jesús Bao é un dos tres socios de Ouro de Quiroga SL, unha iniciativa que puxeron en marcha para sacar adiante unha produción herdeira da tradición familiar. “O meu pai elaboraba aceite, usaba un muíño situado en Bendollo, unha parroquia de Quiroga que intercambiaba por trigo ou xamón en Piñeira, Monforte de Lemos". Foi o pai o que sacou a proposta de coidar as oliveiras que xa tiñan e aumentar a superficie cultivada para aumentar a produción, todo isto como complemento a unhas adegas de viño. 

A plantación de novas oliveiras (oliveiras) fíxose tanto en terreos propios como alugados, en total, entre cinco e seis hectáreas. Incluso o propio CSIC recolleu esquejes para unha futura comercialización das variedades galegas. Con todo, a repoboación que se realiza actualmente na zona de Quiroga é con variedades autóctonas de oliveiras centenarias conservados nesta parte da Ribeira Sacra. 

Manuel Mondelo, propietario de Aceiroga, iniciou a súa travesía profesional no oliveiral galego no 2005, aínda que xa existía tradición aceitera na familia. “As oliveiras ocupaban unha esquina nas leiras” lembra Mondelo, pois as familias en terreos de minifundio soamente podían ter un ou dúas árbores en áreas determinadas das propiedades. Manuel sinala que unha inmensa maioría era propietaria de oliveirais para obter aceite. 

“Existían dous muíños romanos” lembra, pero preguntado por que se mantivo unha tradición case “allea” ao que se considera “agricultura galega” a resposta de Manuel Mondelo é técnica. "Ao aceite faio o clima" e a área ao redor do río Sil mantén un microclima perfecto para este tipo de árbores e de produción. “Non en todas partes” debido á variabilidade da orografía pero si hai lugares mirando ao sur onde é posible manter oliveiras.

A NOVA ERA

En Rebolledo, noutras áreas de Quiroga e outros concellos empezouse a plantar oliveiras, non se poderá competir en superficie cos oliveirais de Andalucía ou Castela, pero si se pode obter un aceite de moi boa calidade. Tal como sinala Jesús Bao, as novas tecnoloxías permiten sacar un aceite máis limpo e elaborado, de feito participan en concursos competindo coas grandes empresas aceiteras da Península. Aínda que, tal como sinala Bao, aínda se están dando os primeiros pasos. 

Manuel Mondelo adquiriu o seu primeiro muíño moderno en 2005 pero a produción e a rendibilidade é lenta. “Unha oliveira tarda como pouco uns vinte e cinco anos en estar preparado para dar olivas”, sinala Manuel. Para ampliar a súa produción necesita esquejes e estes obtéñense mediante o corte dalgunha oliveira xa moi centenario. Déixase un “pé” dun vinte centímetros sobre o solo e de aí nacen os “fillos” ou esquejes que serán as futuras plantas olivareras. 

En canto á recollida da oliva, Bao sinala que non se pode tomar a que caeu ao solo directamente. “Os vareadores realizan o labor de sacudir as árbores coa oliva verde e esta cae nunha rede” e ese é o froito que vai parar aos muíños. E onde vai parar o aceite galego de nova xeración? 

Sobre todo vai dirixido ao mercado gourmet e na súa maioría distribúese por Internet. Adoitan ser botellas de 250 e 500 mililitros. El prezo depende da clase de aceite, si é plurivarietal, diversas clases de oliva, ou si é dunha soa categoría. En tal caso adóitase mover a partir dos 18,50 euros o litro de oliva autóctona e os 13,50 o litro de plurivarietal. 

De todos os xeitos, non se pode dicir que se consolidou unha industria aceitera pero si se están dando os primeiros pasos polo menos para un nicho de mercado concreto. Os produtores reclaman, iso si, máis axudas para fomentar o crecemento e rendibilidade da produción, sobre todo no referente a maquinaria e maior protección do cultivo.

No momento en que se contactaba cos empresarios que aparecen nomeados nesta reportaxe, a zona de Quiroga e outras contiguas estaban a sufrir os envites do incendio de Larouco. Polo que nos transmitiron, o lume afectara a algunhas oliveiras pero na súa inmensa maioría puidéronse salvar.