Vivendas de Uso Turístico en Galicia: con ou sen ITV?

As VUT han soliviantado os ánimos entre propietarios das mesmas e entre algunhas administracións (central, algunhas autonómicas e algunhas municipais). Tanto é así, que desde a Asociación de Vivendas Turísticas de Galicia (AVITURGA) consideran que están a ser demonizados e culpabilizados ante a falta de vivenda en aluguer de longa duración. Pola súa banda, desde que o Ministerio de Dereitos Sociais e Consumo denunciase a falta de código de rexistro autonómico obrigatorio en case 10.000 VUT, reclama á Xunta que regularice esta situación, aínda que o goberno autonómico parece estar a facer oídos xordos a todo tipo de reclamacións segundo uns e outros.

As VUT EN NÚMEROS

En Galicia, segundo os últimos datos do 'Informe de Vivendas Turísticas de abril de 2025' realizado por Turismo de Galicia, o total de vivendas de uso turístico é de 26.885. En Santiago de Compostela hai rexistradas 690 VUT con licenza anterior á modificación da #PXOM local de 2024, o que choca coa Coruña que supera as 1.300 VUT. Actualmente, e segundo o documento citado, as vivendas de uso turístico representan o 86.2% da oferta total de aloxamentos e ocupando o 47.9% das prazas.

Con todo, o Ministerio de Dereitos Sociais e Consumo denunciaba no seu día que o 61% das VUT galegas anunciadas en internet carecen da licenza preceptiva, isto supón que de 15.740 vivendas localizadas en plataformas dixitais, 9.647 non mostran o código de rexistro autonómico obrigatorio. Desde o Ministerio sinalan que isto supón unha infracción da normativa vixente e acrecenta o problema da vivenda en Galicia. O informe de Dereitos Sociais e Consumo sinalaba que a provincia de Pontevedra concentra a metade dos pisos turísticos ilegais da comunidade, con 4.560 anuncios sen número de rexistro. En cidades como Santiago de Compostela, só o 16% das VUT anunciadas en plataformas contan con autorización municipal.

REGULACIÓN E COMPETENCIAS

A regulación das VUT en Galicia é un terreo de competencias compartidas e, a miúdo, conflitivas. O Goberno central establece directrices xerais e supervisa o cumprimento da normativa, a Xunta de Galicia xestiona o rexistro e a concesión de licenzas, e os concellos poden impor restricións adicionais segundo as necesidades locais. Esta distribución xerou friccións, especialmente tras a recente presión estatal para que a Xunta abra expedientes sancionadores aos propietarios que incumpren a lei.

O Concello de Santiago, por exemplo, defende que xa exerce as súas competencias urbanísticas, pero rexeita asumir as da Xunta en materia de ordenación turística, limitar a notificar individualmente as resolucións relativas á legalidade urbanística das VUT. “Desde o Concello dan licenzas a fondos estranxeiros para que poidan comprar edificios enteiros no casco antigo” sinala Dulcinea Aguín, de Aviturga. A isto suma que no seu momento os concellos non puxeron terreo para a construción de vivenda pública.

O auxe das VUT foi sinalado como un dos factores que máis presionan o mercado de aluguer en Galicia. En zonas como Cangas, conseguir un aluguer anual é case imposible; só ofrécense contratos que exclúen os meses de verán, cando os prezos se disparan para os turistas. En Vigo, o número de VUT creceu un 113% desde 2020, e en barrios como o Casco Vello a concentración de vivendas turísticas supera o 25% do total, cun encarecemento do aluguer do 7,5% no último ano, por encima da media municipal.

LEXISLACIÓN E DEFENSA DE POSICIÓNS

Ante as propostas do Ministerio a presidenta de Aviturga, Dulcinea Aguín, rexeita que a ausencia do número de rexistro nos anuncios implique necesariamente ilegalidade, comparando a situación cun coche que pasou a ITV pero non exhibe o adhesivo correspondente. O sector denuncia que se está demonizando aos propietarios de VUT e rexeita a idea de masificación, asegurando que a ocupación en zonas como o Morrazo non chega ao 15%.

A Lei 7/2011, de 27 de outubro, do Turismo de Galicia, establece que non basta con estar inscrito no Rexistro de Empresas e Actividades Turísticas: tamén é obrigatorio mostrar o número de inscrición en toda publicidade ou actuación de promoción, responden desde o Ministerio de Dereitos Sociais e Consumo (é dicir, hai que colocar o "adhesivo" da ITV). A ausencia de devandito número pode considerar unha infracción grave, sancionable administrativamente, xa sexa por prestar servizos turísticos sen a debida autorización ou por inducir a erro ou confusión aos usuarios turísticos.

Ademais, a normativa contempla sancións para quen anuncien vivendas sen o número de rexistro ou con códigos ficticios, o que compromete a transparencia do mercado e prexudica tanto aos consumidores como aos operadores legais.

POSIBLES RESPOSTAS

Ante a presión social e política xerada ao redor das VUT, algunhas administracións están a tomar medidas. O Concello de Santiago de Compostela aprobou a implantación dunha taxa turística para estancias en hoteis e outros aloxamentos, buscando equiparar a cidade con outros destinos europeos. O Goberno galego, pola súa banda, anuncia investimentos para modernizar e diversificar a oferta turística, apostando pola sustentabilidade e a desconcentración da actividade para repartir os beneficios en toda a autonomía.
 

Outros concellos, como Oleiros, optaron pola prohibición total das VUT, argumentando a súa incompatibilidade co uso residencial e o dereito á vivenda habitual. Ademais, o Tribunal Supremo ha avalado a posibilidade de que as comunidades de propietarios prohiban expresamente nos seus estatutos o uso turístico das vivendas.
 

O debate sobre as vivendas de uso turístico en Galicia ten aspecto de prolongar no tempo. Mentres o sector defende o seu papel dinamizador para a economía local e rexeita a criminalización, os veciños e parte da administración advirten do risco de turistificación e do impacto sobre o acceso á vivenda. A solución vai depender da vontade de negociación entre os distintos axentes que interveñen neste debate.