Xuntanza pola Vivenda: "Sobre alternativas habitacionais, o normal é que non existan"

A concentración no Toural o 5 de Abril enmárcase dentro de varias concentracións en todo o Estado. Cales son os nexos comúns entre todas as concentracións e cales son os puntos que "definen" a concentración en Compostela? 

As concentracións que terán lugar en todo o Estado comparten demandas clave. A primeira e principal condénsase no noso lema ‘’Rematar co negocio da vivenda’’. Esiximos que a mesma deixe de ser un ben mercantil e que se garanta o seu acceso universal. Outras demandas comúns son o fin dos desafiuzamentos, unha lei de vivenda que garanta o dereito á mesma, expropiación de vivenda baleira dos chamados fondos voitre, etc. En Compostela, a nosa loita está atravesada por unha presión turística insostible que, a través do alugueiro turístico (modelos como o de AIRBNB) expulsa os veciños que viven aquí desde hai anos. Tamén poderíamos falar do encarecemento de alugueiros que fai moi difícil que a xente consiga unha vivenda (entre 2018 e 2023 o alugueiro medio en Santiago aumentou un 46,2 %). A carga media do alugueiro na cidade representa máis do 31 % da renda media familiar. Ademais, en moitos casos, as condicións destes pisos deixan moito que desexar. 

Na web da convocatoria faise referencia ao negocio que fan os fondos de investimento e o rendistas sobre a vivenda en todo o Estado. Cal é o "atractivo" que ven estes fondos nos inmobles en España, e concretamente en Santiago, para realizar compras de edificios e vivendas? 

Hai anos que actores económicos de grande importancia como Blackstone, Goldman  Sachs, Vanguard, etc. levan facéndose co control de miles de propiedades no Estado Español. O seu negocio é simple: comprar grandes bloques de vivendas e alugalas a un prezo elevado. Nun país como España, onde os alugueiros soben máis rápido que os salarios, é un negocio redondo para eles. Ademais, pagan menos impostos que un pequeno propietario, polo que dispoñen dun marco legal favorable para os seus negocios.  Aínda que no caso de Santiago, a maior parte de vivendas baleiras pertence a pequenos propietarios, a súa importancia cultural como cidade Patrimonio da humanidade e a alta demanda universitaria tamén fai que os prezos se disparen. 

Como se realizan as operacións de compra e posteriormente o desaloxo das persoas deses edificios? Nalgún caso se lles ofrece alternativa habitacional? 

O modelo de proceder pode ser moi variado: a non renovación de contratos (ou a súa subida abrupta no caso de alugueiros con antigüidade), o abandono sistemático de edificios para que a súa degradación forza a saída dos inquilinos, e nalgúns casos a acción de empresas como Desokupa, que non deixan de ser un grupo escuadrista amparado baixo as institucións. En canto ás alternativas habitacionais o habitual é que non existan. Os afectados teñen que acudir ás escasas axudas públicas dispoñibles e o normal é que se vexan obrigadas a desprazarse ás periferias. 

Cal é o perfil de familia ou persoa afectada por estas políticas urbanísticas? 

Coma sempre pasa con este tipo de estratexias, a clase traballadora é a gran prexudicada disto. Son as familias e persoas traballadoras as que xa non se poden permitir o aumento de prezo dos seus alugueres e non poden comprar tampouco unha vivenda nas cidades aos prezos actuais, e vense desprazadas cara barrios periféricos ou mesmo outras poboacións veciñas. A xuventude é un dos colectivos máis golpeados pola situación actual, pois o problema de vivenda crúzase coa precariedade laboral que tamén están a vivir e isto imposibilita poder permitirse unha vivenda tanto nesta como noutras cidades. Por outra banda, colectivos marxinalizados e en concreto as persoas migrantes e racializadas xa non só se atopa coas dificultades económicas, senón que tamén sofren a violencia sistémica e a discriminación por parte de inmobiliarias e arrendatarios que lles descartan de primeiras ou son ignorados cando preguntan por algunha vivenda. Ademais da precariedade, os requisitos para acceder á vivenda cuestionan os nosos proxectos de vida poñendo máis trabas a aquelas persoas que non sexan brancas, parellas cisheterosexuais, obrigan a responder expectativas de futuro para ensinar os pisos. 

O aumento de prezos en Santiago significa tamén aumento de prezos noutros concellos veciños ao desprazarse xente desde compostela na busca dunha vivenda máis barata? 

Obviamente dase tamén un aumento noutros concellos limítrofes, especialmente os que se adoitan chamar “cidades dormitorio”. De feito, Santiago presenta a porcentaxe máis baixa de veciños que residen no mesmo municipio dende vai máis de 5 anos en relación co resto de cidades galegas. O mesmo podemos observar en Concellos como Sigüeiro, Milladoiro ou Ames, que tamén presentan un gran aumento na súa poboación. As rendas destes concellos tamén aumentan, e isto pode explicarse pola migración de familias e veciños da capital que non atopan vivenda na cidade e deciden instalarse nestas zonas. Hai que ter en conta que moitos dos veciños destas poboacións traballan ou disfrutan do seu ocio en Santiago, mentres que a cidade os expulsa desta aínda que son chave do seu modelo económico. 

En canto aumentou (porcentaxe) o prezo no aluguer e na vivenda nas áreas obxectivo en Santiago, por exemplo? (zona histórica, áreas xentrificadas, etc) 

As porcentaxes que sinalou o Concello no recente informe que lle encargaran á UDC falta de case o 50% en poucos anos en toda a cidade. No relacionado aos barrios máis céntricos da cidade atopamos en menos dun ano un incremento de case un 9% –en tan só un ano– na zona vella e no Ensanche, as cales conforman o centro neurálxico da cidade. Subidas similares atopamos en barrios e zonas onde se edificou recientemente e buscou poñerse de moda como barrios residenciais, coma na zona máis achegada a Avenida de Lugo de Fontiñas ou o barrio de Galeras. No caso do casco histórico cabe sinalar que non só é importante a subida dos prezos, senón a gran diferencia de infraestrutura que se ve nas poucas ofertas que podemos atopar entre as máis caras, a prezos desorbitados e inalcanzables para familias e persoas cuns ingresos medios, e os pisos máis baratos, os cales adotan contar un superficies ridículas e presentándose como estudos modernos o que non deixan de ser un único espazo onde tes que comer, durmir, cociñar, descansar e, moitas veces, estudar ou traballar. Os pisos baratos que contan con máis espazo adoitan tamén presentar un claro abandono. Non hai que esquecer que nunha cidade tan fría e mollada e cun gran número de edificios en desuso, as humidades pasan dun edificio a outro rapidamente. Ademais de que as xanela de madeira non illan nin do frío nin do ruído, é algo que parecen esquecer os e as arrendatarias.

Como nace este movemento para coordinar todas as concentracións no Estado e cales son as previsións de asistencia? 

Estas mobilizacións nacen como unha resposta a crise da vivenda que se está vivindo no só na Galiza senón en todo Estado. A loita pola vivenda non é un problema nin local nin sectorial, responde a un sistema que alimenta un modelo inmobiliario baseado na especulación e na acumulación de riqueza. Por iso, desde as organizacións, colectivos e sindicatos de todo o Estado e Galiza decidimos aunar forzas para saír a rúa o 5 de abril en cada un dos territorios sabendo que será desde a mobilización e a organización colectiva desde onde se acabe co negocio da vivenda. Somos conscientes de que temos pouco percorrido pero é indudable que o problema da vivenda é dos que máis golpea en todas as cidades do Estado, e nesta cidade polo seu modelo turístico é obvio que existe unha grande crispación entre a veciñanza. Aínda que somos positives coa asistencia, o que máis agardamos é a que esta manifestación sirva para que a xente que está a pasar por dificultades no relacionado na vivenda saiba que non está soa, que non é mala sorte e que en todos os barrios, en todas as cidades existe un espazo onde máis xente está loitando por revertir esta situación e son espazos onde poden participar, axudar e ser axudado. 

Enviouse algún documento a Goberno, Xunta ou concellos para que teñan en conta esta mobilización e poñan en marcha políticas de vivenda? 

Dudamos de que a falta de resposta por parte das institucións sexa precisamente por falta de coñecemento. Son as propias institucións que levan anos falando das dificultades de vivenda que padece a cidade e quen fala nos medios de diferentes alternativas para combater a situación, a pesares de que nunca chegan a implantar correctamente ningunha. A Xunta leva décadas prometendo a creación de vivenda social na cidade, sen nunca chegar a completarse e pasando o proxecto dun lugar a outro como estratexia para gañar tempo. Por outra banda a xestión da Vivenda de Uso Turístico por parte tanto da Xunta como do Concello parece non dar resultados e nin sequera concordan os seus rexistros no número de vivendas desta tipoloxía que existen na cidade. Ademais que resulta irónico como mentres falan de controlar a Vivenda de Uso Turístico dende a Xunta impúlsase máis o modelo de macrofestivais e de turismo masivo a través das campañas de Xacobeo, mentres que estratexías para rebaixar a tensión entre peregrinos e veciñanza é nula. Vendo as decisións da Xunta é fácil deducir que lle importan máis as visitas que quen habita e traballa esta cidade. 

Esperan diálogo por parte das administracións? 

Como levamos visto nos últimos anos, as políticas públicas levadas a cabo en materia de vivenda por parte das Administracións Públicas son inexistentes, insuficientes ou en beneficio dos rendistas. Desde a Xuntanza pola Vivenda, estamos dispostos a entablar diálogo e exercer presión para mellorar as condicións de vida da clase traballadora, sendo conscientes de que o problema da vivenda non se soluciona con pequenos parches que poidan levar a cabo os partidos politicos de turno, senón que é moito máis fondo e pasa por deixar de concebir a vivienda como un ben de mercado. 

Despois do 5A que outras accións queren levar adiante? 

As vindeiras accións irán encamiñadas a seguir traballando na construción dunha ferramenta de autodefensa para os veciños de Santiago. Debido ao noso recente nacemento, estamos nunha etapa de debate e formación coa vontade de construír un espazo que poida ser referencia para os veciños en materia de vivenda. Coidamos tamén que é imprescindible tecer lazos tanto con outros axentes da cidade, como a nivel galego e internacional que levan xa un percorrido na loita pola vivenda e cara aí tamén irán dirixidas algunhas das vindeiras accións.