O esborralle do marisco en Galicia é tal que The Guardian fala de "colapso catastrófico"

A dramática caída das capturas de marisco en Galicia alcanzou tal magnitude que saltou as fronteiras, chegando a ocupar espazo na prensa británica. O diario The Guardian publicou unha reportaxe que alerta sobre un "colapso catastrófico" das poboacións de moluscos, con descensos de até o 90% nalgunhas especies en poucos anos.

O certo é que as estatísticas oficiais da Xunta confirma que, si, efectivamente, está a producirse unha caída moi imporante do marisqueo. Ademais, non é unha tendencia puntual, do ano pasado. Son xa dous exercicios dunha caída alarmante.

Segundo datos oficiais, entre 2021 e 2024 as capturas totais de muluscos bivalbos (grupo que aglutina algunhas das especies máis valiosas para o marisqueo como ameixas, berberechos, vieiras ou mexillóns) pasaron de 7,58 millóns de quilos a tan só 3,72 millóns, o que representa unha caída de máis do 47%. 

Isto traduciuse nunha perda de ingresos significativa para o sector, que pasou de xerar máis de 74 millóns de euros en 2021 a apenas 44 millóns en 2024. É dicir, unha caída de ingresos do 41% en menos de dous anos.

O sector está capeando o temporal como pode grazas a que, debido á escaseza, o prezo do marisco galego é cada vez máis caro. En lonxa o prezo medio ha aumentado un 20% aproximadamente os dous últimos anos.

Por especies, en 2023, a recollida de berberechos caeu un 80% respecto ao ano anterior, mentres que as ameixas experimentaron unha redución do 78%. En canto ao mexillón, a súa produción descendeu de 250.000 toneladas en 2021 a 178.000 en 2023, o nivel máis baixo nun cuarto de século, segundo datos recompilados por The Guardian.

Para María del Carmen Bicada Meis, presidenta da asociación de pescadores San Martiño na Ría de Arousa, os efectos do cambio climático son o principal culpable desta crise. “As choivas torrenciais han reducido a salinidade das rías, afectando gravemente ás especies”, explica. Con todo, insiste en que “se necesita investigación científica” para determinar todas as causas e buscar solucións.

O sector marisqueiro leva anos mobilizar alertando da crise. A Xunta lanzou algúns plans de axudas puntuais, pero empeza a ser evidente que o problema é estrutural, non se liquidará aliviando a economía das mariscadoras durante algúns exercicios.

Marta Martín-Borregón, responsable de Océanos en Greenpeace España, alerta sobre as verteduras industriais e agrícolas que chegan ás rías, moitos deles excedendo os límites legais de toxicidade. A situación podería empeorar con plans como a reapertura da mina de cobre Touro-Piñeiro e a construción dunha planta de celulosa de Altri en Palas de Rei que usaría 46.000 metros cúbicos de auga ao día.

Por que cada vez hai menos vida nas rías galegas?

A caída do marisqueo en Galicia  débese a unha combinación de factores. O cambio climático é un dos máis sinalados por expertos e mariscadores. Os seus efectos maniféstanse de varias formas:

• Aumento das temperaturas da auga: As augas máis cálidas afectan negativamente a especies como o mexillón, que necesita augas frías e ricas en nutrientes para desenvolver. Ademais, o quecemento favorece a proliferación de especies invasoras, como o cangrexo azul, que compite coas especies autóctonas e depreda sobre elas.
• Choivas torrenciais: Nos últimos anos, Galicia rexistrou precipitacións moi por encima da media. Estas choivas intensas reducen a salinidade das rías, o que afecta gravemente a especies como os berberechos e as ameixas, que son moi sensibles aos cambios na salinidade.
• Apertura de presas: Cando as presas, debido ás fortes choivas, ábrense durante a marea baixa, a auga doce alaga as rías, o que provoca unha mortalidade masiva de bivalvos, especialmente berberechos.
• Especies invasoras: A aparición de especies invasoras, como o cangrexo azul, compite polo alimento coas especies autóctonas e as preda, o que contribúe á súa diminución.

Aínda que non é o principal factor agora mesmo, pois hai décadas que as cotas se controlan e vixían con certa eficiencia por parte da Xunta e as propias confrarías, a sobreexplotación histórica dos recursos mariños foi un problema recorrente no pasado. Aínda que as regulacións melloraron, é posible que a presión sobre algunhas especies contribúa ao seu declive.

O mesmo pódese dicir de residuos procedentes da agricultura, as fábricas (como as conserveiras) e outras actividades industriais contaminan as augas, afectando os ecosistemas mariños. Tamén as augas residuais non tratadas adecuadamente tamén contribúen á degradación das rías.