A balsa de lodos de Alcoa, os riscos están aí e pódense evitar

A conselleira de Economía e Industria, María Jesús Lorenzana, informou de que a ampliación da balsa de lodos de Alcoa en San Cibrao obtivo a Declaración de Impacto Ambiental (DIA). Así o manifestaba o sete de outubro deste ano a conselleira que cualificaba o feito como “outra boa noticia” sumada ao principioo de acordo entre Ignis EQT e Alcoa. A ampliación da balsa de lodos “é unha actuación vital para a actividade da empresa”. 

Con todo, e en base aos datos achegados pola propia DIA, a Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza (ADEGA) e organizacións como Sindicato Labrego Galego (#SLG) sinalan que a ampliación desta balsa de residuos presenta un risco serio ao to ter en conta factores como a estabilidade geotécnica ou novas clasificacións dos elementos depositados en devandita balsa, pasando de practicamente inocuos a perigosos, isto último con catro décadas de actividade.

PERIGO

O Depósito de Barros Vermellos (BDR) contén unha cantidade de material equivalente a máis de 20 millóns de metros cúbicos que inclúen arxilas, barros e elementos químicos que proceden do proceso químico de limpeza de bauxita. Durante décadas asegurouse que eses lodos permanecían inertes e non posuían perigo químico ou contaminante. A clasificación até hai pouco era 010309, baixo nivel de perigo, pero agora “a cualificación cambiou a 010310, perigoso, é dicir corenta anos negando o perigo dos lodos depositados” di Fins Eirexas de ADEGA. 

Ao anterior súmase que durante todo este tempo mantívose que os materiais depositados no fondo están compactados, non licuados, non se moverían en caso de rotura. Pero a día de hoxe ninguén está seguro de que isto poida ser certo, da mesma forma que non se pode asegurar que as augas que “sobrenadan” os residuos poidan ser portadoras de metais pesados e químicos contaminantes.

O risco está na construción dos novos muros de contención para evitar o desborde de lodos. Preténdese aumentar a altura en catro metros (o último metro é para deixar marxe ao depósito de lodos), algo que, segundo ADEGA, debería empezar desde a propia base do dique de contención e non aumentando a altura desde a última cota elevada actualmente. É dicir, para elevar catro metros a altura do muro de contención sería necesario ampliar a base en paralelo para que a contención resulte efectiva.
 

A DIA aprobada recolle, ademais, a análise do solo sobre o que se construíu a actual balsa e á que se pretende aumentar a súa capacidade. O que non se rexistrou segundo ADEGA é a estabilidade geotécnica, é dicir a resistencia a movementos sísmicos que poidan afectar á estrutura. Devanditos movementos sísmicos non son raros neste lugar aínda que a intensidade adoita ser baixa. 

CAMBIOS NECESARIOS NA DIA

Co cambio a categoría 010310, os lodos pasan a ser considerados perigosos. “Isto debería obrigar á Xunta a cambiar todo o sistema de seguridade nesta área”. E é que a propia DIA recoñece que unha catástrofe na área implica a dispersión de elementos químicos considerados perigosos. Ante esta posibilidade, barallouse clausúraa definitiva da actual balsa e a creación doutra. Clausúraa quedou descartada nun primeiro momento e a construción dun segundo “recipiente” quedaría para o futuro de ser factible.

Aínda así, o peche e clausura da balsa non quedaría aí porque durante trinta anos habería que realizar controis e vixilancia ata que se considerase nula a posibilidade de risco. Por outra banda, crear unha nova balsa suporía a ocupación, mobilización de terras e apertura de canteiras para crear un muro en condicións de soportar todo o caudal de residuos. É dicir, estariamos ante unha serie de obras que levarían implícitas máis permisos, máis DIAS e sobre todo, máis terreos que pasarían a estar contaminados polos elementos almacenados. 

“A DIA non cumpre coa Lei de Avaliación Ambiental porque dentro non figuran todos os datos necesarios”. A solución sería cambiala mediante o seu freado nos tribunais “e resolver o que non se resolveu” como avaliar todos os parámetros ambientais e de seguridade. E é que para as voces críticas, a Xunta estivo mirando para outro lado asegurando que nalgunhas cuestións “non se mete”. Segundo os ecoloxistas, os actuais plans de seguridade deséñanse pensando en períodos de 30 a 50 anos, o caso é que para moitos estes períodos deberían facer con previsións a un prazo máis longo.
 

A posibilidade de que esta DIA acabe nos tribunais non se descarta, como tampouco se descarta que quede anulada. Isto abriría un novo debate e unha nova etapa nas negociacións sobre o futuro de Alcoa na comarca da Mariña, unha factoría que en principio está abocada a unha transición enerxética que permita conservar postos de traballo e ao mesmo tempo reduza no posible a emisión de contaminantes.