Alugueres en Santiago: abster estudantes e familias traballadoras

A avalancha de peregrinos e turistas que chega a Santiago de Compostela nos meses de verán transformou por completo a fisionomía humana e física da cidade. As vellas casas do centro histórico están a deixar de aloxar a xeracións de santiagueses que foron pagando relixiosamente o aluguer aos seus caseiros. O antigo comercio de proximidade viuse completamente alterado pasando dos antigos locais de barrio, os bares clásicos ou as librarías de vello a cadeas de cafetarías, cadeas de empresas para alugar habitacións ou vivendas con todas as “comodidades” para que o ou a visitante “senta como en casa”. Todo isto está a levar a unha confrontación de intereses de tal envergadura que mesmo provocou un “cisma” dentro do PSOE local, cando os edís socialistas apoiaron a iniciativa do goberno local (BNG e Compostela Aberta) para regular as VUT contra os criterios da dirección local do partido. Pero que está a suceder nesta cidade, antes coñecida como “o pobo máis grande de Galicia” pola proximidade entre as xentes a ser o que chaman algún “un parque temático”?

BENEFICIO SOBRE DEREITOS

“O dereito á propiedade prima sobre o dereito á vivenda” dicen desde STOP Deshaucios Santiago. E é que os propietarios de vivendas no centro ou arredores de Santiago queren facer valer o seu dereito á propiedade para obter uns beneficios que, até fai moi pouco, non concibían nin en soños. Pódese pasar de recibir 600 euros a 2.000 ao mes se o inmoble é colocado nas pertinentes webs para o seu aluguer e hai quen si paga ese diñeiro, “un mes ou dous de vacacións ben o vale” di un turista na rúa Algalia de Arriba. 

Con todo, cando se desexa pór en aluguer para turistas ou visitantes que desexan pasar unha tempada na cidade, o propietario ou propietaria do piso, casa ou altillo reformado, quere que os seus actuais inquilinos abandóneno. A cuestión é como se materializou o aluguer. En ocasións é o arrendador o que, habendo contrato e pasados 5 anos, di “non” á continuidade do ou dos inquilinos.

A cousa cambia cando estamos ante “deshaucios en precario”. Nestes casos non adoita haber un papel, un contrato asinado, nin unha fianza depositada no lugar correspondente, neste caso o Instituto Galego de Vivenda e Solo (IGVS). “Se non hai proba non podes actuar polo que o xulgado arquiva a denuncia do propietario” din da PAH Pontevedra. “Se eu teño un piso baleiro e o quero alugar a quen a min apetéceme ao prezo que máis me beneficie, por que non podo facelo?” quéixase unha propietaria que non desexa dar o seu nome. “Co que gaño cobrando a turistas podo ter o piso sempre en condicións” di a mesma propietaria. E é que o aluguer a estudantes, a poboación flotante que máis alugaba na cidade, parece non ser suficiente para manter en condicións a vivenda segundo propietarios consultados. 

O problema vén precisamente cando falamos de “desafiuzamento en precario”. O inquilino non quere ir, a propietario denuncia, a xustiza tardará en dar unha sentenza e mentres, os propietarios desesperan. “É aí cando acusan os arrendatarios de ocupas e realmente habería que ver cal é a situación desas persoas, se cadra son familias enteiras”. En tal caso, se o ou a propietaria alega que vai ceder a vivenda a un familiar de primeira liña de consanguineidad ou a un cónxuxe, si pode executar a finalización de contrato sen moitos problemas. Se seica o arrendador desexa subir o aluguer non pode exceder o IPC do ano en curso. Pero aínda así, os beneficios dos novos alugueres son moi tentadores.

PROTECCIÓN E CAMBIOS

A finais de xuño de 2024 o Concello de Santiago aprobaba a ordenanza que regula as VUT co apoio do PSOE. Un apoio que significou unha crise interna entre os socialistas santiagueses. Na súa alegación, os concelleiros socialistas aduciron eles mesmos presentaran unha proposta igual no mandato anterior. O novo articulado local reduce o uso de máis de 600 vivendas turísticas que só se poderán usar sesenta días ao ano no caso de que tamén sexa residencia habitual dunha persoa física polo menos 183 días ao ano. 

Por outra banda, moitos dos inquilinos que son avisados para desaloxar a vivenda danse conta da súa situación de vulnerabilidade. Estes acaban acudindo a plataformas de apoio e desde aí son remitidos a oficinas municipais, autonómicas, etc., nas que descobren as diferentes axudas para afrontar gastos. Se están á corrente dos seus pagos e si a situación está xudicializada non se pode desaloxar até unha sentenza do tribunal. “Moitos arrendadores están mal asesorados e ao final acaban sen poder desaloxar a vivenda” sinala a PAH.

Santiago non é a única cidade galega onde ocorre isto, con todo, o seu caso é o que máis transcende quizá motivado por ser un polo de atracción turística. Nese sentido moitos antigos arrendadores viron o “filón”. Outros lugares como Vigo tamén decidiron abrir a cidade ao turismo e aos beneficios que deixa nas arcas privadas e municipais. “Non podemos alimentar tanto ao turismo, non se pode vivir soamente del, ten que haber movemento de alugueres pero regulado” sinalan desde a PAH. 

Ao final, se isto continúa así e como se apuntaba anteriormente, nas cidades escasearán os profesionais de fontanaría, albanelaría, electrónica, etc., e os grandes centros comerciais farán desaparecer ao comercio local de proximidade que non poderá soportar a competencia en prezos. E a pesar de todo isto “hai un número importante de vivendas buxán dentro de Santiago que sexan cales sexan os motivos, non son ocupadas nin alugadas” segundo Stop Deshaucios. En moitos casos son inmobles que esperan unha repartición de herdanzas que adoita estar tamén xudicializado.

Todas as partes implicadas falan de buscar solucións, con todo, ningunha satisfai a todas as partes. En tal caso, as propostas de sentar á mesa de negociación a propietarios, inquilinos e institucións, de momento parece difícil ante os diferentes intereses de cada un.