O cómic galego e o seu big-bang nunhas poucas liñas

O cómic español viviu unha época moi creativa durante a Transición até os anos 1990. Prodúcese entón o que algúns autores denominan o 'crack do cómic' en España que afectou tanto a editoras como autores e autoras, e isto dentro de ámbitos moi cosmopolitas e urbanos como eran Barcelona, Madrid, Sevilla ou Valencia por mencionar algúns lugares. Con todo, existían lugares onde a presenza de creadores era anecdótica e a de editoras era inexistente e un deses lugares era Galicia. Inspirados polas creacións relacionadas coa Movida Madrileña, A Coruña e Vigo viron aparecer nos 80 fanzines como base para a creación de cómics vernáculos. Na seguinte década, segundo conta o creador Kiko dá Silva, os fanzines sobre cómic deixaron de existir. Soamente a perseveranza, o traballo duro e dar a coñecer en plataformas como o Salón do Cómic de Barcelona, permitiron dar os primeiros grandes pasos, entre eles as 'Viñetas desde Ou Atlántico'. Non só iso, a partir de aí dar unha eclosión de autores e, sobre todo, autoras, porque pasar dunha autora coñecida, Emma Ríos, a ter varias nestes momentos, mostra como de curta e rápida foi a evolución dentro da “banda deseñada” galega que tamén deu o paso definitivo á novela gráfica como outras linguas.
 

COMEZOS

Kiko dá Silva lembra que os anos 1990 eran un baldío despois do 'crack do cómic español'. No caso galego, lembra dá Silva, nesa década xa nin existían fanzines monotemáticos sobre cómic. Neses momentos, se existía cómic en galego ao que se puidese acceder eran traducións sobre Asterix ou Tintín. Manel Cráneo lembra que nos 2000 seguía sendo difícil publicar ata que se consolidaron ferramentas electrónicas dentro de Internet que fixeron posible o enviar traballos a través da rede. Pero non nos adiantemos.

Na época á que nos referimos no parágrafo anterior había xente que si desexaba vivir da ilustración (aínda que a ilustración en si é outro xénero). O inicio de todo está na creación de colectivos formados por persoas que tiñan os mesmos intereses como 'BD Banda' ou 'Fronte Comixario'. Aínda así, os referentes galegos do momento, Miguel Anxo Prado ou Daspastoras (Xullo Martínez) traballaban fóra ou para fóra. O caso é que houbo que botarlle esforzo e imaxinación.

Kiko dá Silva gaña con 16 anos gaña o Premio Ourense de Banda Deseñada. A partir de aí empeza unha carreira tanto como debuxante como ilustrador e creador de viñetas para a prensa diaria. Formando parte de 'BD Banda' gaña o premio ao mellor fanzine no Salón do Cómic de Barcelona en 2005 (o primeiro fanzine en gañar este premio redactado nun idioma que non era o español). Entre tanto, aparecía revístaa 'Golfiño', un referente que tivo dúas épocas pero que permitiu achegar a ilustración en galego aos máis pequenos.

O punto de inflexión para moitos é 1998 cando nace 'Viñetas desde ou Atlántico' un salón de cómic para autores e público, un evento que ten como director a Miguel Anxo Prado até 2023 e en 2024 toma a substitución Manel Cráneo. Nese momento os autores e autoras galegas poden falar de ti a ti con creadores doutros lugares de España e doutras latitudes. Pero é que ademais, como apunta dá Silva, “de deu un cúmulo de circunstancia, entre elas a aparición dos colectivos que máis tarde deron paso aos autores e autoras agora coñecidos”.

Xusto tres anos despois das primeiro Viñetas desde Ou Atlántico nace o colectivo Polaqia. Nos seus dez anos de vida (2001 a 2011) acolleu nomes como Kike Benlloch, Bernal Prieto, Diego Blanco, Hugo e Sergio Covelo, José Domingo, Álvaro López, Emma Ríos, Brais Rodríguez, Roque Romero, David Rubín e Luís Sendón. Del saíron tanto guionistas como debuxantes. 

QUITAR COMPLEXOS E TIRAR CARA A ADIANTE

“Existía aquela idea de 'cómics son cousas para nenos' e non pensábase no que máis tarde sería a novela gráfica” di Cranio. E é que a novela gráfica (“eses cómics gordos que len os adultos”) foi unha aposta de moitos e moitas autoras, apunta cranio. E ao final resultou. 

Se pensar en cómicos como algo só destinado a nenos, outro complexo era o de que apenas había mulleres autoras de cómics. Existía un referente, Emma Ríos, pero agora existen nomes como o de Laura Suárez, gañadora do XIX Premio Castelao de Banda Deseñada 2024. Hai moitos máis como Bea Lema ou Begoña García-Alén. “A aparición da manga serviu para que as mulleres empezasen a ler cómic” sinala dá Silva quen tamén sinala ao cómic de orixe xaponesa como a matriz da novela gráfica.

Pero a aventura do cómic galego é complexa a pesar de grandes avances. Un dos grandes problemas é a falta de axudas oficiais. Kiko dá Silva crea o seu taller “Garaxe Hermético” arriscando parte do seu patrimonio e Manel Cráneo ten o seu editora 'Demo' pola súa conta e risco. E as grandes editoras non axudan? Si, case todas as editoriais en galego teñen unha liña de cómics ou libros ilustrados ou novelas gráficas. 

Actualmente, o cómic galego ten unha boa saúde con bos e boas autoras e excelentes traballos. O número de creadores e creadoras aumentou, en parte grazas a Internet que permite o acceso a ferramentas para mellorar a calidade do traballo. “O problema está en non saber xestionar a Intelixencia Artificial, porque isto pode levar a que alguén sen ningunha noción poida crear unha historia cuns cantos parámetros” describe Cranio. 

O terreo para o cómic en galego ampliouse tanto como o número de persoas que desexan vivir del. Aínda así, é posible que en cinco anos, apunta Manel Cráneo, a creación véxase invadida de propostas xeradas por IA. “Por iso débese apostar polo traballo máis 'artesán' e saber distinguir a calidade entre tanta cantidade”.