Manuel Rivas, escritor e activista, gana o Premio Nacional das Letras Españolas que outorga o Estado

O escritor galego Manuel Rivas foi galardoado co Premio Nacional das Letras Españolas, correspondente ao ano 2024, a proposta do xurado reunido este martes, quen sinalou "a súa pluma que axita conciencias". O galardón concedido polo Ministerio de Cultura, está dotado con 50.000 euros.

O xurado destacou ao autor por "a extraordinaria calidade narrativa que aúna forza emocional e beleza formal e pola solidez dunha traxectoria versátil e coherente construída coa sensibilidade e a defensa da memoria histórica, a responsabilidade social e a lingua galega. Poucos autores do panorama literario español, partindo dun compromiso firme coa súa lingua, conseguiron alcanzar tal recoñecemento a nivel mundial".

Ademais, o xurado sinalou que a súa obra "acompaña o seu activismo, cunha pluma que, sen adoctrinamiento, axita conciencias, induce á reflexión e estimula o pensamento cara á defensa da pluralidade lingüística e cultural e cara á igualdade de xénero. Manuel Rivas, cunha voz poderosa e singular, crea literatura e, con ela, volve situar a escritura galega no olimpo das Letras Nacionais".

O premio, que recoñeceu na súa pasada edición a Cristina Fernández Cubas, distingue o conxunto do labor literario, en calquera das linguas españolas, dun autor español ou autora española, cuxa obra estea considerada como parte integrante do conxunto da literatura española actual.

Manuel Rivas: O activista contador de historias da Galicia actual máis popular

Manuel Rivas xa antes deste premiro era un dos autores máis emblemáticos da literatura galega contemporánea. Naceu na Coruña o 24 de outubro de 1957, e desenvolveu unha destacada traxectoria como escritor, xornalista e poeta, sendo unha figura esencial no panorama cultural de Galicia e de España en xeral. A súa obra, caracterizada por unha mestura de compromiso social, amor pola lingua galega e unha prosa poética única, deixou unha profunda pegada na literatura actual.

Primeiros pasos na literatura e o xornalismo

Rivas interesouse pola escritura desde moza e comezou a súa carreira no xornalismo, un oficio que el considera próximo á literatura pola súa capacidade de narrar a realidade desde unha perspectiva crítica. Tras cursar estudos en Ciencias da Información en Madrid, colaborou con diversos medios nacionais, como O País, O Ideal Galego e La Voz de Galicia. O seu enfoque no xornalismo comprometido e en temas sociais, ecolóxicos e políticos, convertérono nun referente para os lectores, especialmente pola súa postura crítica cara aos problemas ambientais e o seu activismo en defensa de Galicia e dos seus recursos naturais.

A literatura como compromiso

A obra literaria de Manuel Rivas é un reflexo do seu compromiso coa xustiza social e a defensa da identidade galega. Aínda que empezou a súa carreira literaria escribindo en castelán, pronto decidiu adoptar o galego como lingua principal das súas obras, o cal representa o seu desexo de reivindicar a cultura e a lingua de Galicia. Os seus primeiros libros, entre eles a colección de contos Un millón de vacas (1989), gañadora do Premio da Crítica de narrativa galega, revelaron o seu estilo único, caracterizado por unha prosa lírica, próxima á tradición oral, que explora temas universais como a soidade, o amor e a morte, sempre desde unha perspectiva profundamente humanista.

Obras destacadas: Entre o realismo e a maxia da palabra

En 1995, Manuel Rivas publicou Que me queres, amor?, unha colección de relatos que o catapultó ao recoñecemento nacional e internacional. Un dos contos deste libro, A lingua das bolboretas, foi adaptado ao cine polo director José Luís Cuerda, o cal levou o universo literario de Rivas a unha audiencia máis ampla e contribuíu a consolidar a súa reputación como un dos grandes narradores en lingua galega. Que me queres, amor? explora temas como a Guerra Civil Española e as súas consecuencias, o amor e a perda, e a relación entre as xeracións, sempre desde unha óptica lírica e emotiva.

En 1996, a súa novela Ou lápis do carpinteiro (O lapis do carpinteiro), foi outro dos seus grandes éxitos. A historia de amor entre un médico republicano encarcerado e a súa amada, contada desde a perspectiva dun garda civil que tamén está namorado dela, é unha obra chea de realismo máxico que lle valeu varios premios, ademais de ser adaptada tamén ao cine. Esta novela aborda a represión e a resistencia durante a Guerra Civil en Galicia, destacando o poder da empatía e o amor como forzas de resistencia en tempos de escuridade.

Activismo e compromiso social

Rivas non só é escritor, senón tamén un activista comprometido con diversas causas sociais e ambientais. En 2002, o seu liderado fíxose evidente durante a catástrofe do Prestige, o desastre ecolóxico que afectou as costas galegas. Rivas foi unha das voces principais na denuncia da falta de resposta gobernamental e na organización da sociedade civil a través da plataforma “Nunca Máis”, que buscaba xustiza e cambios lexislativos para protexer os mares galegos. A súa implicación neste movemento social consolidou o seu papel como un dos intelectuais máis influentes de Galicia e como un defensor dos dereitos e a dignidade da súa terra.

Outros xéneros e exploracións literarias

Ademais da súa prosa, Rivas explorou a poesía e o ensaio, publicando obras que reflicten a súa preocupación pola memoria histórica, o ecoloxismo e os dereitos humanos. En poesía, destacan obras como A desaparición dá neve (2009), nas que se mergulla na beleza do cotián e o efémero, mentres que nos seus ensaios, como Contra todo isto (2018), reflexiona sobre o papel da cultura e o poder da resistencia ante os desafíos actuais, como a globalización, a crise ambiental e a perda de valores democráticos.

Décadas despois do inicio da súa carreira literaria, Manuel Rivas segue sendo unha das voces máis influentes na progresía galega e española. O seu estilo literario único, que combina a crónica social coa beleza lírica da lingua galega, contribuíu a enriquecer a literatura contemporánea e a situar a cultura galega no mundo. Ao longo da súa traxectoria, Rivas demostrou que a literatura pode ser unha ferramenta poderosa para a resistencia e o cambio.