A desaceleración da Corrente do Atlántico e os seus efectos: "Para evitalo imos tarde; hai evidencias en Galicia"

Un cataclismo imparable que vai cambiar o mundo tal e como o coñecemos. Esa é a conclusión á  que chegaron investigadores da Universidade de Utrecht, á fronte dun estudo publicado na revista Science Advances no que explican que xa se están dando os primeiros indicios que aproximan un colapso na Corrente do Atlántico, unha situación que adianta moito antes do esperado outras predicións para a circulación de envorco meridional do Atlántico, clave para a vida nos océanos e para o modo de vida en Occidente.

Pero, o primeiro de todo, que é a AMOC? “A ‘Atlantic meridional overturning circulation’ é a circulación integrada a todas as profundidades e todas as latitudes no Atlántico. Trátase dunha corrente única de todas as correntes que existen no océano e que ten unha rama cálida que discorre preto da superficie que circula cara ao norte, cara aos mares árticos, e unha rama profunda de auga que se arrefría ao chegar aos mares nórdicos, gana moita densidade e afúndese, regresando no sentido oposto á que hai en superficie”, detalla o catedrático da UVigo Gabriel Rosón Porto, do departamento de Física Aplicada e á fronte de materias como ‘Oceanografía física’ ou ‘Dinámica oceánica’. 
 

UNHA ENERXÍA EXTRAORDINARIA EN RISCO

“Sucede que cando esa auga se arrefría ten un efecto sobre a atmosfera. Cando esa auga se afunde libérase unha cantidade enorme de calor produto dese intercambio térmico. Son 1.000 billóns de watts. Se puidésemos aproveitar unha cantidade ínfima desa enerxía non farían falta nin centrais térmicas, nin nucleares nin de ningún tipo”, explica Rosón, á vez que lamenta que non exista hoxe un método para aproveitar esa enerxía que se libera á atmosfera. 

As conclusións deste estudo o que fan é referendar as sospeitas que ten a comunidade científica desde hai dúas décadas, cando se instalaron os primeiros sistemas de medida en continuo, cando se decataron dunha retardación dese circuíto que vai do Caribe a Groenlandia e regresa. “É un caudal de 20.000 millóns de metros cúbicos por segundo, con momentos nos que pasa a 15.000 ou 10.000 millóns”, comenta o catedrático, que puntualiza que non se trata dun colapso, senón dunha retardación da AMOC.
 

As consecuencias desa desaceleración é que a cantidade de enerxía liberada é menor, por tanto a atmosfera non recibe esa cantidade de calor no norte. “Isto é importante porque é esta circunstancia a que fai que os invernos europeos sexan relativamente suaves, aínda que isto poida parecer contraintuitivo. Sen esa calor faría moito máis frío que o que xa fai”, xustifica sobre unha anomalía de temperatura que podería ser de entre 5 e 10ºC en caso de colapso da corrente.

“É un fenómeno extremo. O clima terrestre, ante a perturbación que provocamos do quecemento global, reacciona de maneira inversa, arrefriando bruscamente”, razoa Rosón sobre as consecuencias deste feito en Europa, xa que no Caribe “ocorrería precisamente o contrario, a auga non chegaría tan fría”. “O que fai a corrente é equilibrar e reaccionaría en contra daquilo que estamos a provocar, sacando calor do medio e arrefriando Europa”, resume.

“Canta máis temperatura hai no sistema é máis probable que se produzan fenómenos extremos, tanto de frío como de calor”, esclarece o profesor da UVigo. En calquera caso, subliña que se trata duns modelos os utilizados no estudo que falan desa “desaceleración potencial” para chegar ás conclusións da investigación, tese que ven reforzadas polos datos de “a parte experimental” cos sistemas de medida.
 

UNHA GALICIA MÁIS FRÍA, SECA E CON PRECIPITACIÓNS DISTINTAS

Con estes datos na man, podemos esperar que neste escenario de retardación os invernos en Galicia serían “máis fríos e secos”, provocando un cambio no réxime de choivas e de vento. “Cambiaríanos por completo o ciclo de precipitacións”, recalca. 
 

Outra consecuencia inmediata é sobre a pesca, xa que esta corrente é a que se encarga de oxigenar os fondos mariños e fai que afloren os nutrientes que alimentan as nosas rías. Sen en fluxo actual, os ecosistemas sufrirían outro cambio xa que “se se ve afectado o réxime de ventos verase afectado o fenómeno do afloramiento”. 
 

“Xa temos evidencias de que o afloramiento en Galicia está a diminuír desde hai moitos anos. As series temporais desde os anos 60 e os traballos publicados indican que hai unha desaceleración do afloramiento, que leva nutrientes á superficie e supón o primeiro elo da cadea alimentaria nos océanos. Non hai outro elo que o poida substituír”, expón Rosón, á vez que se anticipa a lembrar que “o 10% do PIB galego depende do afloramiento; esta economía do mar depende de que isto suceda”.
 

Con todo, outro escenario posible é o de “un cambio abrupto no clima” en caso de colapso da corrente. Algunhas voces a raíz do estudo comezaron a falar dunha glaciación, referir a outros episodios climáticos que quedaron reflectidos na historia xeológico´do planeta “e que ocorreron en escalas de tempo de 20, 30 ou 50 anos”.
 

“XA IMOS TARDE”

“Este estudo o que vén dicir é que a probabilidade de que haxa un colapso é bastante alto de aquí ao 2100. Isto acolloa un pouco”, admite Rosón. Entronca directamente coa afirmación do profesor de ciencias atmosféricas Andrew Dessler, da Universidade de Texas, que relataba que, coa tendencia actual de marcas de temperaturas ano a ano, ao chegar a 2100 o ano 2023, por exemplo, será dos máis fríos do século. “Gozádeo mentres dura”, convidaba nun mal vaticinio.  
 

Desgraciadamente, Rosón coincide neste prognóstico porque, ao seu xuízo, se quixésemos tentar reverter o que está a ocorrer no Atlántico “xa imos tarde”. “O problema está en Groenlandia”, interpreta, “xa que o seu desxeo é o que provoca a chegada de auga doce á corrente e provoca este fenómeno adverso ao impedir que se forman as augas profundas Podemos frear ese desxeo? Creo que non. Acabamos de pasar o limiar do 1,5ºC”.
 

No que non concuerda é na afirmación rotunda de que cada ano faga máis calor, xa que insiste en que hai eventos, como os volcáns, que poden provocar que a terra se arrefríe, xa que as erupciones lanzan á atmosfera importantes capas de po e cinza que capan a entrada da radiación dos raios solares. “Favorecen o arrefriado. As fortes erupciones poden baixar a temperatura media global, pero isto recupérase en cuestión de 4 ou 5 anos. Son solucións que non levan a ningunha parte”, agrega.

Así as cousas, e con tantas décadas por diante ata que se cumpra ese mal presaxio, a investigación e o investimento en ciencia preséntase como un asunto prioritario, un tema que debería centrar as políticas de todos os gobernos. É por iso, que en plena campaña electoral, Rosón manda un aviso a navegantes, xa que “estes estudos non se fan en España”, aínda que en moitos casos poidan estar compostos ou mesmo liderados por investigadores españois. 

“En Cataluña hai un Instituto de Cambio Climático dependente da Generalitat. Aquí non o hai. Sería bo ter institutos dedicados á planificación da boa calidade dos produtos do mar. Cada un pon os recursos onde considera e non achaco a ninguén que aquí non haxa un instituto sobre o quecemento global…pero non o hai”, gabia.