Santiago Posteguillo presenta 'Maldita Roma': "Roma atráenos porque funcionaba cando hoxe somos incapaces que funcione a UE"

A pregunta non a fai quen escribe estas liñas, senón os membros da Fronte Popular de Judea: Que fixeron os romanos por nós? “Por nós non sei, pero por min moito”, responde Santiago Posteguillo cun sorriso. Con 4 millóns e medio de copias vendidas e co seu último libro, ‘Maldita Roma’, no número un das librarías de España, enténdese perfectamente a súa resposta. Posteguillo, profesor universitario, escritor e Premio Planeta en 2018, fala con paixón de Roma e o seu legado, dos seus personaxes ilustres, de todas as luces e sombras dunha civilización que chegaría a ser imperio e que sentou os cimentos de todo o que somos hoxe -“Déronnos o noso idioma, a nosa base lexislativa, moitas dos nosos costumes…”-  e que chega até os nosos días grazas ás novelas históricas do valenciano. 

Vén de presentar o libro onte en Santiago e o luns en Vigo, con xente que queda fóra en ambos os casos. Que se está atopando nas presentacións? Como está a ser a acollida por parte dos lectores?

Moi boa. Xa hai lectores que deixaron reseñas en Amazon. Se miras as puntuacións roldan o 94% os votos de cinco ou catro estrelas. Eran 500 opinións, polo que empeza a ser representativo. Sempre hai alguén a quen lle pode non gustar, pero hai un moi bo recibimento da novela. E si, está a quedarse xente fóra: en Sevilla, en Zaragoza, en Bilbao máis de 270 persoas…en todos os sitios queda pequeno o aforamento. Parece que ‘Maldita Roma’ vai pola senda de ‘Roma son eu’. 

Os que xa lean ‘Roma son eu’ deixan a historia nun mozo avogado con moita ambición. Nesta segunda entrega atopamos a Xullo César preparando o seu regreso e o seu ascenso. Con que se van a atopar neste segundo tomo?

Co seu ascenso político empezando desde o seu momento máis baixo, o exilio. Verémolo cruzando o mar infestado de piratas, os sucesos que lle ocorren, como estuda retórica na Illa de Rodas para converter nun dos grandes oradores ao seu regreso a Roma, a rebelión de Espartaco e como afecto ao seu posible regreso a Roma, o nacemento de Cleopatra, o ingreso de César no Senado, as cinco eleccións seguidas que consegue gañar e o principio das guerras das Galias. Aí é nada.

Xullo César, Cicerón, Pompeyo, Cleopatra, Espartaco… A historia ten personaxes mellores que calquera protagonista que poidamos imaxinar.

Non imos levalo a ese extremo. García Márquez inventa en ‘Cen anos de soidade’ un mundo máxico cegador, Tolkien con ‘O Señor dos Aneis’... Desde a fantasía e a pura ficción podes crear mundos totalmente apaixonantes e fascinantes. Pero é certo que moitos episodios da historia do ser humano son igual de fascinantes. Xullo César é un deses personaxes. Cando te atopas cunha figura así o que hai que facer é contalo, non fai falta a manipulación do relato que pode facer Hollywood. Non o vexo necesario. Vexo lexítimo manipulalo cando fas unha película, pero é innecesario para crear expectación ou interese. A vida de Xullo César é pura aventura. 

Imaxino que a principal fonte de inspiración son os relatos históricos. Bebe directamente de Cicerón e Plutarco ou ten outras fontes?

Bebo. Combino fontes primarias, as daqueles que estiveron na época e vírono ou pertencen á civilización, como Cicerón, que estivo alí e relatouno nas súas crónicas, ou o propio César, pero tamén engado fontes secundarias dos historiadores modernos do século XX e XXI, os que completan o relato con novos achados históricos, arqueolóxicos, numismático…a historia seguímola completando. Por exemplo, na batalla de Bibracte, o emprazamento descubriuse fai moito, pero foi hai dúas décadas que se admitiu no mundo académico que ese era o emprazamento da fortaleza, onde se fixo un museo. Sempre hai que estar ao día do que se publica. E xa meto tamén as que eu chamo “fontes experimentais”, que son visitar museos, acudir aos emprazamentos arqueolóxicos nos que tiveron lugar as batallas ou os feitos. Esas son as tres fontes que utilizo. 

E cal é o segredo para facer nova unha historia contada unha e mil veces?

Pois utilizar técnicas literarias. O que fago neste caso é empezar cun momento particularmente intenso, cortar, facer unha longa analepsis, e que esa narración, aínda que cronolóxica, cruzamento por distintos escenarios, de forma que a narración adquire un gran dinamismo pola variedade de emprazamentos. O uso da ironía dramática, que consiste en que o propio lector ten máis información que os propios personaxes, iso converte esta saga nunha gran ironía dramática porque o lector sabe como vai acabar César nos idus de marzo. Cando Servilia presenta ao seu fillo a Bruto a César o lector sabe que vai pasar e éntranlle ganas de advertirlle. Ese elemento xera complicidade no lector, introdúceo e faille ter complicidade co protagonista. 
 

O uso destas técnicas fai que sexa posible facer un relato de algo do que aparentemente se coñece moito e póidalo facer entretido. Digo aparentemente porque ‘Maldita Roma’ é o descoñecido do coñecido: coñecemos a expansión de Roma por terra, eu cóntoa polo mar; coñécese a rebelión de Espartaco, pero non se coñece como empezou e terminou; sábese a relación con Cleopatra, pero non a diferenza de 30 anos de idade entre ambos. Todo iso explícase aquí. 

As LICENZAS HISTÓRICAS E A HISTORIA QUE SE REPITE

Mencionaba antes Hollywood e coa estrea da película ‘Napoleón’ moitas voces criticaron a “falta de rigor histórico” da cinta. Parecen esquecer que todo ten a súa dose de inventiva, que “baseado en feitos reais” non significa “isto ocorreu exactamente así”. 

Prefiro cando se fai unha película histórica ou unha novela histórica que a ambientación e os acontecementos sexan tal cal foron. Respecto que haxa outras formas de facelo. Ridley Scott é un director moi solvente e xulgar unha película histórica só polo feito das licenzas históricas que se puido tomar é unha avaliación parcial do relato fílmico que fixo o director. 

Non vin ‘Napoleón’, pero con ‘Gladiator’ pódome mover como peixe na auga. Creo que non era necesario que Cómodo asasinase a Marco Aurelio. Cómodo foi un miserable e fixo moitas barbaridades, pero esa foi a única que non fixo. Supoño que os guionistas pensaron que era necesario para reflectir que era moi malo. Pero, aínda sen gustarme iso, paréceme que ‘Gladiator’ é unha gran película. A Ridley Scott poderánselle dicir moitas cousas, pero sabe asomarse a unha cámara. Está a funcionar en despacho de billetes ‘Napoleón’? Se funciona en despacho de billetes, está ben rodada, ten ritmo narrativo, dubido que Joaquin Phoenix actúe mal…pois con todos eses elementos, unha mala película non será. Talvez non sexa a película que unha parte do público preferise que non se tomasen certas licenzas, pero por unha banda non podemos cargarnos o todo dunha obra artística. Outra cousa é que Scott fixese un documental e inventásese tres cousas. Pois mal! Porque un documental debe ser plenamente fiel aos acontecementos. Unha película, unha novela, diferente.
 

Napoleón e Xullo César. Unhas pouco vidas paralelas: escalando até o máis alto do poder, grandes estrategos militares, superados pola súa propia imaxe grandeza…

Grandes estrategos…uns máis que outros. O de Rusia, como gran estratego… César inventa a “guerra lóstrego”, os movementos rápidos de tropas.
 

As cadeas de subministración

Exacto! Iso é clave. César sóuboo polo seu tío, Cayo Mario, que lle deixou claro que tiña que buscar sempre lugares onde a liña de subministracións estivese sempre mantida. Na terceira novela explicarei un pulso tremendo co rei dos xermanos, Ariovisto, con 40.000 guerreiros desde o Rin, unha apisoadora militar. Pero era un tío moi listo! Continuamente atacaba as cadeas de subministración. É unha partida de xadrez. E César prioriza as subministracións. Napoleón non o fixo e foi un desastre. Hitler non o fixo e foi un desastre. Putin non o fixo e está a ser desastroso. Porque é un elemento crave que César sabía, e por iso é mellor estratego. 

Onde quería chegar coa comparación é a algo que xa dixo: ‘Cen anos de soidade’, parece que a historia é cíclica. 

Si, o é, porque hai algo da estupidez humana que resulta incrible. Parece que é moi difícil que aceptemos doutros que viñeron antes os ensinos sobre erros graves. E non hai maneira. Se tes un fillo adolescente e dislle: “Non bebas moito que che vas a pór moi malo e vaiche a sentar fatal”. Pero ata que o rapaz non se agarra dous cogorzas e acaba vomitando de xeonllos non di: “Teño que atopar o meu puntiño”. Iso, que é algo pequeno, é trasladable aos líderes políticos.

Parece que é imposible que xeracionalmente poidamos transmitir mensaxes como “non vaias por esta senda de tensionar a sociedade porque a medida que che aproximes a espertar violencias isto acabará fatal”. Pois non hai maneira! E vivimos un período de paz para volver de novo a tensionarse todo, e aparecen os extremos dun lado, doutro, retroaliméntanse e cremos que non vai pasar nada. E claro que vai pasar. E imos sufrir todos. Eu estouno volvendo ver. E alá imos! Cabalgando felices, como cabalgaban felices na I Guerra Mundial, todos ás trincheiras! É lamentable…

"NON PODO SABER CAL SERÁ O meu PRÓXIMO PROXECTO"

Aquí en Galicia experimentamos desde hai anos un certo renacer polo interese na cultura romana con distintas festas que glorifican a herdanza romana, como o Arde Lucus. Que teñen as culturas clásicas que tanto nos atraen? Cre que ese pasado romano xa superou o valor como negocio ao valor cultural?

Atráennos porque non deixa de sorprendernos que 2.000 anos atrás houbese unha civilización tan estendida, con tanto territorio, e que funcionaba, cando neste século somos incapaces de que funcione a Unión Europea. O Imperio Romano tivo os seus momentos de funcionar mellor ou peor, pero durou moito tempo. Iso espértanos admiración e atráenos. 

Logo, si pode haber unha parte de negocio turístico-cultural no interese de recuperar estes pasados e recrealos. Pero teño a sensación de que moitas cidades pon en valor o seu pasado histórico, sobre todo en lugares que na actualidade non puideron destacar noutros aspectos, porque non son potencias industriais, ou a a súa rexión, pero si atopan no seu pasado histórico algo moi valioso, que poden gozar, do que poden aprender, e á vez poden explotar dunha forma turística e cultural, o cal é lexítimo. 
 

Dixo nalgunha ocasión que ‘Africanus: o fillo do cónsul’ non era a súa primeira novela, que escribira outras que nunca se publicaron. Iso fala tamén un pouco da súa perseveranza e dedicación. Pero percibe tamén unha evolución na súa escritura? Pode ler hoxe as súas anteriores novelas?

Escribín o principio de varias novelas e dúas completas antes de ‘Africanus’. Nada de todo iso será xamais publicado. Quero pensar, e teño esa sensación, que mellorei e cambiei bastante. Nunha arte, ademais de manterche, sempre podes estar a aprender e mellorando. Creo que houbo un salto cualitativo na miña creatividade literaria tras o meu paso por Estados Unidos e aprender literatura creativa. É a partir desa formación cando retomo iso de escribir novelas e xa salgue ‘Africanus’. A partir da súa publicación manteño un estilo literario similar, pero vou facendo experimentos con estruturas diferentes, e parece que son satisfactorias. 

Van dúas novelas do seis anunciadas. Avisa de que a última pode roldar o 2031. Canto máis queda por descubrir de Roma?

Despois de Xullo César? Moito, pero xa o veremos. Aos xornalistas que me facedes esta pregunta emprázovos a 2031 para que ma fagades de novo, porque agora mesmo non podo dar outra resposta. Non podo saber cal será entón o meu proxecto tras esta hexalogía. Tampouco se cantas enerxías quedaranme. Non sei si atrevereime cunha novela independente, se volvo cunha triloxía ou si xa estou tolo do todo e envórcome cunha nova hexalogía doutra cuestión.