O País Vasco logrou as competencias de meteorología en todo salvo o nome, Galicia non pide tanto

O complexo administrativo de San Caetano foi testemuña dun novo capítulo nas tensas relacións entre a Xunta de Galicia e o Goberno central. Sobre a mesa, o avance na transferencia de competencias. .

Aínda que os focos de moitos titulares céntranse nos aeródromos e os permisos de traballo para estranxeiros -que son os aspectos nos que a Xunta ten fácil arrincarlle as competencias ao Estado- un asunto de maior calado para a cidadanía está a pasar case desapercibido: a coordinación nas alertas meteorolóxicas.

O Executivo galego ha posto de manifesto a necesidade de unificar criterios para evitar o desconcerto que se produce cando Meteogalicia e a Axencia Estatal de Meteorología (AEMET) emiten avisos de distinto nivel, unha situación que se repetiu en varios temporais recentes.  

Non é infrecuente que AEMET emita unha alerta narjanja que para Meteogalicia é amarela, ou ao revés. Ás veces, nunha comarca o servizo estatal lanza unha alerta e o autonómico ningún. 

Por exemplo, durante a borrasca Ciarán, a finais de 2023, mentres Meteogalicia elevaba a alerta a nivel vermello no mar para a costa noroeste, a AEMET mantiña o aviso laranxa nun primeiro momento. Estes d iferencias de criterio, que tamén se observaron noutros fenómenos meteorolóxicos adversos, xeran confusión non só entre a poboación, senón tamén na activación de protocolos de emerxencia por parte dos concellos e outros organismos.

Vistos os precedentes da DANA en Valencia, é lóxico que as administracións non queiran pillar os dedos e tenten axuntar criterios.

A proposta da Xunta parece centrar en reforzar a colaboración en lugar de reclamar a competencia total na materia. Unha competencia total que o Estado non parece disposto a ceder nominalmente aínda que, como demostra o caso do País Vasco, si está preparado a transmitir case na súa práctica totalidade, salvo no nome.

O que está por ver é se a Xunta presiona tanto como o Goberno Vasco. Polo de agora, parece que o Goberno Galego é menos ambiciosa.

Así o conselleiro de Presidencia, Xustiza e Deportes, Diego Calvo, explicou tras o seu encontro co secretario de Estado de Política Territorial, Arcadi España, que o obxectivo é profundar na cooperación. A meta é que non se repitan situacións nas que as alertas emitidas por Meteogalicia , que segundo a Xunta conta cunha rede de estacións máis densa e, por tanto, máis precisa no territorio, sexan contradecidas polas de AEMET.

Un convenio como solución fronte á esixencia de traspaso

A resposta do Goberno central a esta problemática foi propor unha vía xa explorada con éxito noutras comunidades autónomas. Arcadi España sinalou que a solución podería materializar en "un bo convenio de colaboración" entre o organismo autonómico e a AEMET. 

De feito, anunciou que o próximo mes de outubro celebrarase unha reunión técnica para empezar a deseñar este marco de cooperación. O obxectivo, segundo o secretario de Estado, é "reforzar, clarificar e mellorar" o servizo partindo sempre de criterios técnicos e científicos.

A postura do Goberno galego, polo menos de momento, parece acoller con bos ollos esta fórmula. Ao ser preguntado directamente sobre se a Xunta se conformaba cun convenio ou si aspiraba a obter a competencia íntegra, Diego Calvo subliñou que o que satisfai ao seu goberno é a capacidade de "sentar e chegar a acordos".

A prioridade, insistiu, é terminar coas alertas dispares, aproveitando as capacidades que, ao seu xuízo, ten Meteogalicia para ofrecer un prognóstico máis detallado e preciso na comunidade. O "como se escriba" ese acordo final queda, por tanto, supeditado ao resultado das negociacións que agora comezan.

Esta aproximación pragmática da Xunta no ámbito meteorolóxico contrasta notablemente coa histórica reivindicación do País Vasco. O goberno vasco, a través da súa propia axencia, Euskalmet, demandou durante anos a transferencia completa desta competencia, considerándoa un alicerce do seu autogoberno.

 Aínda que o traspaso total segue sendo un asunto legalmente complexo, pois como a meteorología como tal non está contemplada nin no Estatuto de Gernika nin no de Galicia, a presión política do PNV conseguiu que Euskalmet sexa a referencia principal no seu territorio, coordinar con AEMET pero desde unha posición de fortaleza negociadora que Galicia, por agora, non parece buscar coa mesma intensidade.

Que competencias de meteorología arrincou Euskadi ao Estado Español?

O Estado e o Goberno Vasco han pechado recentemente un acordo que supón un paso relevante no autogoberno de Euskadi en materia de meteorología. A Comisión Mixta de Transferencias materializou o traspaso desta competencia, o que permitirá ao Executivo vasco exercer un maior control sobre a xestión e previsión do tempo no seu territorio.

O pacto inclúe a delimitación de responsabilidades entre ambas as administracións e o establecemento de mecanismos de cooperación. Euskalmet, a axencia vasca de meteorología, disporá de acceso en tempo real ás infraestruturas e datos da rede estatal, ademais de contar con toda a información meteorolóxica nacional e internacional. Con esta transferencia, Euskadi poderá emitir os seus propios avisos e alertas de impacto meteorolóxico, reforzando a súa capacidade de resposta fronte a fenómenos adversos.

O acordo contempla tamén a participación directa do País Vasco en organismos internacionais do sector, como a Organización Meteorolóxica Mundial ou o Centro Europeo de Predición a medio prazo, onde terá voz propia en ámbitos técnicos e científicos. Así mesmo, definíronse fórmulas de colaboración para garantir a coherencia entre o sistema vasco e o estatal, de modo que se manteña a coordinación na recollida e difusión de datos.

Como parte do traspaso, o Estado cedeu gratuitamente ao Goberno Vasco a antiga sede da Axencia Estatal de Meteorología en San Sebastián, reforzando así os recursos materiais destinados ao servizo. En conxunto, a transferencia converte a Euskadi nunha das poucas comunidades cun marco propio neste ámbito e marca un novo fito no desenvolvemento do seu autogoberno.

Aeródromos e estranxeiría, as transferencias que si avanzan con firmeza

Mentres a meteorología canalízase pola vía do pacto, a Xunta si mostra unha maior determinación noutras áreas. A reunión serviu para confirmar que en outubro se iniciarán as mesas de traballo para negociar o traspaso da xestión de preto de 40 aeródromos e heliportos galegos. Estas instalacións, cruciais para servizos como a loita contra incendios, o transporte sanitario ou as emerxencias medicalizadas, son unha prioridade para o executivo autonómico, que ve fundamental avanzar no seu control directo.

En paralelo, abordarase a transferencia das autorizacións iniciais de traballo para persoas estranxeiras. Diego Calvo defendeu a necesidade de dotar de maior axilidade a estas solicitudes para facilitar unha "inmigración ordenada", que recoñeceu como "necesaria" para o mercado laboral galego. Desde o Goberno central, Arcadi España recolleu a luva, confirmando a vontade compartida de que se pode alcanzar un acordo "moi pronto" en ambos os campos, posiblemente nos próximos meses.

O ambiente da reunión foi cualificado de "normalidade institucional" por ambas as partes, enmarcado no espírito do recente traspaso da xestión do litoral, que o secretario de Estado cualificou como "un exemplo de cooperación institucional leal e útil". Tanto Calvo como España evitaron fixar unha data límite para culminar estas novas transferencias, pero coincidiron en que a vontade é que sexa "o máis pronto posible". A materialización definitiva producirase nunha comisión mixta que, previsiblemente, estaría presidida polo ministro Anxo Víctor Torres e o presidente Alfonso Rueda, selando así o incremento do autogoberno galego.

Diálogo a pesar das tensións pola lei eólica

Esta sintonía prodúcese nun contexto de fondo complexo, tras unha "semana dura", en palabras de Diego Calvo, marcada polo anuncio do Goberno de recorrer ante o Tribunal Constitucional dous preceptos dunha lei galega que afecta á regulación eólica e á homologación de graos de discapacidade. A pesar desta fricción, o diálogo parece impor na axenda bilateral.

Arcadi España matizou que, aínda que o acordo non foi total nese conflito competencial, a negociación previa evitou que o recurso afectase a outros cinco preceptos da mesma norma, o que demostra, ao seu xuízo, que o diálogo "existiu e foi frutífero". Ábrese así un outono de negociacións técnicas no que Galicia aspira a gañar peso na xestión de infraestruturas e políticas de emprego, mentres confía a resolución das borrascas informativas sobre o tempo a un futuro pacto de colaboración.