Ciril Rozman: “A calidade do sistema de saúde empeorou porque había demasiados interinos e prazas sen cubrir"

Un momento da entrevista co Dr. Ciril Rozman/ @Catalunyapress

O Doutor Ciril Rozman Borstnar é unha das figuras máis relevantes da Medicina Interna en España, cunha visión propia do que significa esta especialidade que antepón a outras actividades como a investigación e a docencia. El considérase un médico internista e o demais é consecuencia desto. E iso que no campo da Hematoloxía é considerado uns dos grandes expertos mundiais en Leucemia Linfoide Crónica (LLC).  É o primeiro autor español a quen a prestixiosa revista The New England Journal of Medicine encargou unha revisión sobre a enfermidade. Á súa idade, 92 anos, segue sentindo a mesma paixón pola medicina e está ao día do que ocorre neste campo.

É un médico, investigador e docente que aplica ao seu campo o humanismo que moitos compañeiros actuais non fan. Sempre practicou a política do esforzo e o compromiso cos seus enfermos aos que nunca deixou abandonados. Unha rara virtude neste sabio da medicina que nunca esqueceu aos seus mestres, nin tampouco aos integrantes dos seus equipos dos que sente orgullo. Son moi numerosos os premios que recibiu como  recoñecemento aos seus traballos, que non son poucos.

-  Dr. Rozman el Tratado de Medicina Interna, una obra publicada ininterrumpidamente durante 100 años, sigue siendo un instrumento importantísimo en la actualidad. ¿Cuál ha sido su aportación?

-Empecei a axudar a Pedro Farreras Valentí de estudante, en 1952 e tras o seu falecemento, en 1968, collín a dirección ata o de agora. É dicir, estiven máis de 50 anos. O Tratado chámase Farreras - Rozman, “Tratado de Medicina Interna”. Nel aparecen dous grandes volumes, cun total de case tres mil páxinas. A última é a edición 19 do 2019. No meu labor axudoume moito Francesc Cardellach como subdirector. Con el tivemos a idea de elaborar un compendio de medicina interna, que resume os dous volumes do tratado nun formato pequeno de  800 páxinas. Deste libro hai poucas semanas apareceu a novena edición de gran éxito, entre os estudantes, o que demostra o acerto desta decisión. O tratado segue tendo un gran éxito, pois a diferenza doutros textos que se editan en formato dixital, o noso sigue publicándose en formato impreso. Constitúe un libro de texto en moitas universidades latinoamericanas, o que nos satisfai. No caso de que un día eu falte, o doutor Cardellach pasará a ser o director e nomeará a un subdirector.

O  Dr. Rozman sorrille á vida/ @Catalunyapress

- Vostede está considerado, entre outras moitas cousas, como un dos grandes expertos en Leucemia Linfoide Crónica (LLC). Que cambiou na detección e tratamento da mesma nestes últimos anos?

- Antes de entrar nesta materia, debo manifestar que eu síntome internista integral e así o aplico na asistencia e na docencia. Outra cousa é a investigación, que para ser de calidade debe limitarse a algún campo. Eu non tiven dificultades de elección, pois o meu mestre e mentor, Pedro Farreras Valentí investigou en hematoloxía.

O meu equipo dedicouse durante moitos anos para estudar numerosos aspectos da LLC: diagnóstico, tabulacións estadísticas, biopsia medular e outras. Despois dunha longa tempada sobreveu o éxito. Unha das mellores revistas de Medicina The New  England Journal  of Medicine, editada en Boston, EEUU, chamoume  convidándome a escribir unha revisión sobre esta enfermidade. Eu non enviara ningún manuscrito, senón que foi a dirección da revista a que se puxo en contacto comigo. Este feito foi histórico pois se producía, por primeira vez, a circunstancia de que un médico residente en España fose convidado a un compromiso tan distinguido. Acepteino e convidei o profesor Emilio Montserrat no encargo.

O 30 de novembro de 1995 apareceu a publicación que tivo unha gran repercusión. Pero a iso engadíronse, ademais, dúas circunstancias favorables da miña contorna familiar. A miña filla Maru, que segue traballando no hospital  Clínico, ten no seu currículo 13 publicacións sobre a LLC, como coordinadora do Pathology Group do CLL Xenoma Project do International Cancro Xenoma Consortium que revisou ata o de agora 1000 casos de LLC.

A calidade do sistema sanitario español foise deteriorando. Por unha banda, había demasiados sanitarios (médicos e enfermeiras) en situación de interinidade, e, por outro, as prazas de sanitarios xubilados non se repoñían. Iso levaba a unha progresiva sobrecarga do traballo

A miña filla Olga, gran informática, axudoume a desenvolver o sistema de supervivencia actual, mediante o método de Kaplan-Meier. Iso permitiume observar que esta enfermidade é silente e que sería un gran erro tratala nunha primeira fase. De feito, algúns dos nosos pacientes sobreviviron varias décadas para falecer doutras enfermidades.

- Vostede atendeu no seu día ao tenor Josep Carreras na súa enfermidade iso axudou na investigación e tratamento da leucemia?

- Ao señor Josep Carreras atendémoslle conxuntamente dous equipos: o dirixido polo premio Nobel Donall Thomas de Seattle, EEUU e o dirixido por min no Hospital Clínic de Barcelona. Este acontecemento que foi seguido con éxito, serviu para que o meu equipo adestrásese no procedemento de transplantes de proxenitores hemopoyéticos. 

Eu despraceime xunto cun dos meus colaboradores, o Dr Grañena – que en paz descanse- a Seattle, onde realizamos en dúas semanas, o correspondente adestramento. Despois diso, e de adquirir o material necesario para esta técnica, puxémola en marcha nas súas diversas vertentes (autoxénico, aloxénico, de doante, familiares e non emparentados). 

Despois da miña xubilación, no hospital Clínic, aínda leva á práctica diversas modalidades de transplantes, a Dra. Montserrat Rovira, con entusiasmo e gran profesionalidade.

Con todo, mentres que os transplantes de fígado ou ril asócianse cunha mortalidade relativamente leve, esta considérase inaceptable no transplante de proxenitores hematopoéticos (transplantes de medula ósea). Por esta razón, algúns grupos empezan a abrirse a posibilidade de buscar outras alternativas terapéuticas. Hai que esperar a evolución nos próximos anos.

O Dr. Rozman durante a súa entrevista para @Catalunyapress

- Para ser un bo médico hai que ser tamén unha boa persoa, ou non é necesario?

- Ao meu xuízo, é necesario, xa que implica unha correcta relación entre o paciente e o médico. Desde o punto de vista ético, un médico ten dereito a recibir os emolumentos correspondentes á súa prestación, pero estes xamais deben prevalecer sobre o dereito do paciente. Quero comentar respecto diso o que sucede en América do Norte a diferenza de Europa. A poboación americana maioritariamente carece dunha protección sanitaria adecuada, aínda que no seu día o presidente Obama conseguíseo parcialmente.

Algúns médicos contratados polas mutualidades, esconden aos pacientes os posibles beneficios de novos tratamentos para non prexudicar á empresa contratante. Neste caso, non se trata de bos médicos, senón de malas persoas.

- Pensa que é sostible o Sistema Sanitario español?

- Na miña opinión, a calidade do sistema sanitario español foise deteriorando. Por unha banda, había demasiados sanitarios (médicos e enfermeiras) en situación de interinidade, e, por outro, as prazas de sanitarios xubilados non se repoñían. Iso levaba a unha progresiva sobrecarga do traballo e consecuentemente ao empeoramento do sistema.

Só faltou a pandemia do Covid-19 para que iso fixésese máis patente. Produce un certo consolo observar como o epidemiólogo, Dr. Antoni Trilla loita para recoñecer distintas variantes do virus e para implantar unha ampla vacinación. Tamén impresiona a gran sinceridade do Conseller de Salut de Catalunya, o Dr Josep María Argimón, ao recoñecer os erros que puidesen ser responsables do quinto rebote.

Rozman en plena faceta investigadora

- Cre vostede que, na actualidade, os alumnos estudan para aprobar e non para ser médicos?

-O problema da educación de pregrado, pero aínda máis no posgrao é que o ensino é moi teórica e pouco apoiada na práctica. O sistema MIR (posgrao) é bo, pero o seu exame non, porque é memorístico e non avalía a capacidade de exercer.  Ao meu xuízo, os aspirantes para exercer nun hospital deberían ser avaliados por ese hospital.

A actual despersonalización da praxe médica leva ao despropósito das consultas na que o médico non mira ao paciente, senón ao computador.

Aos MIR hai que ensinarlles como afrontar a primeira visita a un paciente. En primeiro lugar, debe facerlle unha historia clínica, mirándoo á cara e non ao computador. Logo debe realizarlle unha exploración física, utilizando os sentidos: vista, oído, olfacto, e tacto (en tempos antigos incluso o gusto para descubrir o sabor doce dos ouriños nun paciente diabético). Neste momento é probable que xa se dispoña dunha hipótese diagnóstica, e póidase proceder ás probas complementarias coa correspondente moderación para non sobrecargar o sistema sanitario.

O médico que non actúa deste xeito, senón que realiza a anamnesis (Conxunto de datos que se recollen na historia clínica dun paciente cun obxectivo diagnóstico) sen deixar de mirar o computador non consegue formar unha hipótese diagnóstica e ese é o erro de solicitar unha infinidade de probas complementarias, sobrecargando o sistema sanitario. Neste exemplo queda ilustrado como deberían ser as bases da educación médica .