O mito do matriarcado galego tapa que os homes só coidan dos fillos no 20% dos casos

Doutóraa Vanessa Blanco explica que é frecuente que as galegas sufran problemas de saúde debido á ansiedade que lles supón cargar coa gran maioría dos coidados familiares. A miúdo son mulleres rurais, ás que a sociedade concede o título de que "mandan na súa casa".

O coidado de familiares maiores, de persoas dependentes e dos fillos recae nas mulleres en máis do 80 por cento dos casos, segundo ha confirmadola doutora en psicoloxía Vanessa Blanco, o que significa que "a división sexual do traballo prevalece" na sociedade española e galega actual.

A realidade é túzara e aínda que os progresos en termos de igualdade que conseguiu o movemento feminista son palpables en moitos ámbitos da vida diaria das mulleres, existe un chanzo que non se logrou vencer: o rol dos coidados segue correspondéndolles a elas. Trátase dun rol imposto histórica e socialmente que as mulleres desempeñan de forma vitalicia, non remunerada e continua.

Moitas veces esta "carga" disfrázase en Galicia do que se coñece como "matriarcado", explica a traballadora social e educadora social Lea Paz en declaracións a Europa Press. Este concepto refírese á idea da muller, sobre todo do rural, "que manda na súa casa" e é a que "ten o control" do seu círculo máis próximo.

Con todo, o suposto liderado e mandato que exercen as mulleres significa en realidade que sobre elas caia un dos pesos menos evidentes e máis fundamentais da vida familiar, os coidados. Segundo o Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS), as mulleres encárganse do coidado dos seus fillos no 82% dos fogares e Vanessa Blanco engade, neste sentido, que elas tamén se responsabilizan do coidado de persoas dependentes (maiores e/ou con discapacidade) no 84% dos casos.

Ante estes datos, xorde a dúbida de se realmente superáronse os patróns que historicamente supeditaron á muller para cumprir unha función concreta na vida familiar que lle impide desenvolverse persoal, económica e socialmente nas mesmas condicións que un home.

A DIVISIÓN SEXUAL DO TRABALLO
As conversacións cotiás entre dúas nais traballadoras con varios fillos ao seu cargo son, moitas veces, tan reveladoras como as estatísticas. Mentres "a profesora da gardería dille ao pai que todo foi fenomenal", coa nai xorden máis preguntas. Isto non deixa de contribuír ao que filósofos do século XIX e profesionais do XXI definen como a división sexual do traballo, é dicir, a atribución de labores concretos e diferentes aos homes e ás mulleres por razón do seu sexo.

Unha pequena análise polos datos que verten os estudos do CIS evidencian esta tendencia. O 57,2% do españois considera que tanto o home como a muller son responsables de coidar a un familiar e que no caso de que un deles teña que renunciar ao seu traballo para quedarse na casa farao o que menos gañe ou sufra máis precariedade.

Con todo, no caso de que ambos se atopen nas mesmas condicións de traballo, o 52,3% dos entrevistados cre que é a muller a que debe renunciar ao seu posto de traballo ou reducir a súa xornada e só o 39,5% cren que deben manter as mesmas condicións en calquera contexto.

Así, o estudo revela que a maioría dos españois cren que os pais teñen a función principal de conseguir recursos económicos para a familia, encargarse da súa educación e os valores dos seus fillos; mentres que o papel das nais pasa por dedicar tempo aos seus fillos, encargarse da súa educación e das súas necesidades básicas.

No que respecta a os coidados de dependentes, Vanessa Blanco confirma que "mesmo neste ámbito" o rol de coidados é "desigual".

"As mulleres fanse cargo das tarefas domésticas, dos coidados básicos e do apoio emocional", mentres que os homes "dedícanse ao acompañamento, a vixilancia, as mobilizacións e á realización de xestións".

No fondo, aínda cando os homes dedícanse a coidar non o fan da mesma forma que elas e isto responde "a como se distribúen os roles entre homes e mulleres", explica Blanco.

CONSECUENCIAS "DEVASTADORAS"
As consecuencias poden chegar a ser "devastadoras" para as coidadoras. De feito, un dos efectos máis comúns é sufrir a síndrome 'burnout' (estar queimado), é dicir, as persoas afectadas "pasan a un estado mental de esgotamento, debido á tensión que provoca o seu labor", o que directamente repercute no ámbito "físico e emocional" de forma "moi forte", explica Lea Paz.

Vanessa Blanco asegura que a metade das mulleres coidadoras sofren depresión e que un terzo dos homes que coidan tamén o fan. Isto débese a que o rol coidador pode provocar efectos no ámbito social (redución de interacción con outras persoas, diminución do tempo dedicado ao autocuidado); familiar (problema nas relacións familiares); económico (as mulleres sofren maior abandono profesional) e na saúde tanto física como mental.

"As mulleres coidadoras teñen case o dobre de problemas de saúde que os homes coidadores", precisa Blanco. No caso delas, sofren "máis esgotamento físico", maiores "niveis de sobrecarga e menor benestar ou autoeficacia", engade.

A síndrome burnout avalíase nunha persoa a través das súas respostas a 22 afirmacións que se lle expoñen. Unha delas di: 'En realidade non me preocupa tanto o que poida ocorrerlle ao meu familiar'. Esta afirmación, lonxe de dar respostas, suxire unha pregunta: Ata que punto chega o hartazgo da persoa coidadora?

Respecto diso, a psicóloga Blanco explica que "hai persoas que coidan ao redor de 16 horas diarias, o dobre dunha xornada laboral de traballo remunerado" e que o fan "por moitos anos, máis aló de 12", polo que o "impacto na vida é devastador".

Si é certo que "moitas persoas coidadoras senten orgullosas do labor que realizan porque é fundamental a nivel social e ten relevancia a nivel de realización persoal", con todo en máis de "a metade delas" causa "sintomatoloxías a nivel emocional e cadros depresivos", aclara Blanco.

RESPOSTA SOCIAL E ADMINISTRATIVA
Máis de 2.000 anos non foron suficientes para cambiar a concepción da muller e empezar a comprendela como un ser individual sen máis fin nin obxectivo que se mesma, sen unha estigmatización previa sobre cal é o papel debe ocupar no mundo.

O rol coidador corresponde a ambos e responder a esta "necesidade social", cada vez máis presente debido ao envellecemento poboacional, á baixa natalidade e á incorporación da muller ao mercado laboral, tamén é "tarefa" das "políticas de saúde pública e protección social" dos gobernos.

A psicóloga Blanco sostén que "en 2066 a poboación de máis de 65 representará un terzo do total" e isto pasa a ser unha "preocupación internacional" que "pon en xaque" á xestión pública.

A incorporación do home aos coidados, sobre todo de persoas dependentes, non se dá "por un cambio de mentalidade", senón por "como está a evolucionar" a pirámide demográfica. A Administración pública non pode valerse das mulleres para desenvolver esa función de coidados que corresponde ao sistema de saúde.

O CAMIÑO QUE QUEDA POR PERCORRER
"Promover o envellecemento activo para vivir máis anos en boas condicións ou mellorar a calidade de vida das persoas maiores" é o "desafío" das políticas públicas que "de manter o modelo actual" verase "desbordado", segundo conclúe Blanco.

Á vista destes feitos, o empoderamento feminino aínda ten camiño que percorrer por todas esas cabezas que cren firmemente que só a muller debe coidar dos seus fillos, que ela ten que renunciar a unha vida para cargar con responsabilidades impostas polo imaxinario colectivo e que, en ningún caso, responde o obxectivo de igualdade e liberdade que a día de hoxe o feminismo segue perseguindo.