Martínez Abella, candidato a reitor da UDC: "A universidade pública ten o mesmo dereito que a privada a pedir Medicina"

Fernando Martínez Abella compite con Julio Abalde (Nova Loce) polo reitorado da Universidade da Coruña nas eleccións de o 4 de decembro. O catedrático atende a Galiciapress para explicar o seu programa. Abalde compartiu dirección con José Luis Meilán Gil, co que foi vicerector. A perda de alumnos, a Cidade das TIC, a demanda de Medicina, ou a futura competencia da universidade privada en Galicia que promove ABANCA  son algúns dos temas desta entrevista.

Martínez Abella, candidato ao reitorado da UDC | Foto: @UDC_gal

Vostede aspira a suceder a Julio Abalde á fronte do reitorado da UDC. Xa conta con experiencia ao ser vicerreitor ata 2003. Que lle motivou a dar este paso á fronte e presentar a súa candidatura?

Ademais de ser vicerector durante unha etapa que foi bastante intensa, como a creación da Universidade Senior e outras iniciativas, recoñezo que foi unha etapa de traballo  pero persoalmente moi interesante onde descubrín que a xestión universitaria era un campo que me satisfacía. Despois de ser vicerector, durante case tres anos, fun director da Escola de Camiños e sen solución de continuidade pasei a levar a dirección do departamento en dúas lexislaturas. De modo que levo case catorce anos continuos dentro de temas de xestión, polo que aínda que dan traballo tamén dan a oportunidade de traballar pola institución, algo que me satisfai.

Creo que teño un "pequeno don", no sentido de que non quero entrar nunca en conflitos con ninguén e quizá ese talante axúdame a dar o paso. Recibín ánimos de moitos compañeiros para facelo e todo iso únese á situación que estou a observar na universidade, que está a pasar as dificultades que seguramente están a pasar todas, pero eu fíxome esencialmente na nosa.

O que ocorre é que temos unha taxa demográfica que nos resulta moi desfavorable a todas as universidades, vémonos sometidos ao xuízo que emana das famosas 'Clasificacións universitarias' de todo tipo de cor e condición, e ademais no equipo reitoral actual, que no fondo é un equipo ligado a un grupo de opinión da UDC que é o grupo 'Nova Loce', pois dá a sensación de que ocorre o mesmo que con tantas outras facetas da vida social e ata persoal, e é que os proxectos nacen cun gran impulso, alcanzan un período de estabilidade, e logo iníciase unha etapa de certo declive. Non porque a xente sexa peor, nin moitísimo menos, senón porque o gobernar implica tomar decisións que tamén afectan a aqueles que che deron o seu apoio.

Hai unha certa desidia na xente que me leva a pensar nunha renovación con novas ideas, pasar a esa etapa na que todo o mundo apoia sen mirar se está a apoiar máis ou menos que o de á beira.

Resumo a situación da seguinte maneira: o claustro da Universidade da Coruña, agora mesmo, non se puido completar. Non están todos os membros do claustro porque hai algúns centros e sectores de estudantes nos que simplemente non houbo candidatos. Hai unha certa desidia na xente que me leva a pensar nunha renovación con novas ideas, pasar a esa etapa na que todo o mundo apoia sen mirar se está a apoiar máis ou menos que o de á beira. Por iso o lema que escollín é 'Impulso renovado', porque creo que debemos seguir facendo as mesmas cousas con ánimos novos. Esa é a base dunha candidatura cimentada na ilusión que me faría rexer a UDC.

Fala de dificultades e das clasificacións, que como o último de 'Times Higher Education'  destaca as áreas da UDC de Artes e Humanidades, Ciencias da vida e Educación. Con todo, as clasificacións moitas veces quedan en papel mollado. Como ve vostede á Universidade dá Coruña? Que aspectos considera que se deben potenciar?

Creo que a UDC é moito mellor do que din as clasificacións. Alégrome extraordinariamente que nos últimos a universidade lograse presentarse cunha boa nota, cunha boa posición, e é o que debemos tentar conseguir. Lamentablemente no mundo no que estamos e que vive a golpe de titular as clasificacións proporcionan un titular fácil. E ao final acábannos medindo por iso. A imaxe que teña unha universidade acabará dependendo da clasificación que estea a ocupar, e hai algúns nos que é máis difícil actuar, como a famosa clasificación de Shanghái que o levan institucións sobre as que é moi difícil incidir.

Pero outros, tan importantes como ese, son os índices de medida, como os que aplica a Xunta para establecer que financiamento van ter destínalas universidades do sistema universitario galego. De modo que naqueles índices onde podamos incidir dalgunha maneira, como este último ligado ao financiamento, hai que tentar potenciar ao máximo as fortalezas da UDC. Non debemos esquecer todo o proceso de transformación ao Espazo Europeo de Educación Superior, o coñecido 'Plan Bolonia', ten o obxectivo de que nun período de tres-catro anos a xente salga ao mercado con posibilidade de desempeñarse laboralmente. A UDC é das tres do sistema galego a que ten mellor índice de empregabilidade. Ese índice debe ser potenciado porque é moi importante. Ese tipo de cuestións pódense pelexar na Xunta e creo que hai que facelo.

A UDC é das tres do sistema galego a que ten mellor índice de empregabilidade 

Respecto a outras clasificacións, chamémolos afastados, o que hai que facer é estudalos, porque hai aspectos onde será difícil incidir, como o feito de que nesas clasificacións valoran moito o obter premios reconocidísimos internacionalmente como un Nobel por exemplo, pero nós non debemos tomar esa medida nin moito menos, pero noutros si e podemos potenciar eses aspectos que axuden á universidade para colocala nos escalafones semellantes ao que realmente é. Hai que axudar aos investigadores a que publiquen máis e facer un esforzo maior para captar fondos en proxectos competitivos e hai recursos e ferramentas para facer iso.

En canto ás fortalezas temos moitas, como que destacamos de forma sobresaliente en moitos campos técnicos, especialmente no campo da construción e das enxeñerías en xeral e as TICs en particular, e en campos científicos habituais, tanto das tradicionais letras como das ciencias contamos con excelentes grupos que sen dúbida proporcionarían un nivel de clasificación mellor que o que temos. Por iso hai que pelexar.    

LOITA DE RECURSOS E FRONTEIRAS

Os seus colegas destacan de Fernando Martínez Abella que é unha persoa con "unha gran capacidade de diálogo". A nivel de ter ponte e manter relacións e colaboracións con outras institucións vai ser importante. Cara a que institucións ou organizacións cre que debería tirar a UDC?

Hai institucións de tipo social, de movementos, grupos e asociacións, que son importantes porque o que están a facer é levar os temas que preocupan á sociedade, relacionados coa igualdade, a discriminación de xénero...Todo iso xera grandes movementos sociais e con eles hai que contar porque son interlocutores válidos e a universidade ten que estar aí, en todos o tema.  Logo están as administracións públicas coas que hai que abrir novas canles. A relación coas institucións en xenerais é moi boa. Creo que o equipo de Julio Abalde fíxoo o mellor que puido e seguro que o fixo ben, pero estou convencido de que se poden intensificar.

E pola miña traxectoria de investigación e traballo considero que as empresas, o tecido produtivo, son fundamentais. Hai que conseguir que a UDC resulte esencial da actividade innovadora de todo o hinterland que ten a Universidade da Coruña. Hinterland que a globalización puxo agora nos cinco continentes e que xa non é o espazo do noso ao redor como cidade. Eu traballo constantemente para empresas que nos encargan cousas desde Sudamérica por exemplo. Todo é o noso hinterland. Hai que establecer novas relacións, conseguir o mecenado de institucións públicas e privadas, explotar os recursos que nos proporcione a investigación porque o diñeiro é escaso e todas as universidades viven atenazadas pola falta de recursos onde o capítulo de persoal cómese a parte principal do noso orzamento. Esta forma de traballar, onde no noso grupo temos convenio con máis de 20 empresas de forma permanente, e con todas establécese un dialogo frutífero e iso é moi satisfactorio. É fácil entenderse coa xente en xeral e coas empresas en particular e aí gustaríame poder achegar algo da experiencia que atesouro.

Neste momento as políticas en Educación parecen cada vez máis orientadas a potenciar a Formación Profesional e especializada en detrimento de os estudos universitarios. Como valora vostede as políticas que se están aplicando na actualidade?

Tanto en España como en Galicia temos situacións moi parecidas e vivimos ás veces baixo o influxo do que está a ocorrer fose. Hai países como Alemaña onde as FPs teñen unha potencia extraordinaria e, non nos enganemos, o Plan Bolonia tende a inspirarse no modelo anglosaxón. Hai moitas veces que se tentan trasladar modelos, e moitas veces isto faise de forma parcial e converte o traslado en algo imperfecto. Paréceme ben que se potencie a Formación Profesional sen ningunha dúbida e a universidade é capaz de dar soporte e apoio a esa potenciación. O que pasa é que a universidade, establecida como está a asignación de recursos dunha forma bastante dependente do número de matriculados, debe facer un esforzo por captar estudantes. Considero que é fundamental que a universidade logre estudantes e estes non teñen por que ser os próximos á súa localización física.

Eu lembro que cando fixen o meu doutoramento na Universidade Politécnica de Cataluña eu era o único español, cando os outros nove que me acompañaban eran todos brasileiros. Latinoamérica é un gran caladoiro de necesidades formativas e hai unha gran conexión moi propicia e favorable a nivel idiomático e cultural e creo que temos a capacidade e o talento para atraer relacións de moitísimas universidades suramericanas. Non necesitamos ter un gran lugar ou unha superpoblación para que os estudantes sentan atraídos. Aí temos o exemplo holandés de Delft que está nun lugar apartado e pequeno pero por ser unha das mellores do mundo non ten problemas de estudantes. Ese esforzo habemos de facelo. Hai que captar estudantes. Está menos recoñecida o labor investigador ou de transferencia que o feito de ter bastantes estudantes. Ou cambiamos o modelo de financiamento ou hai que pelexar polos estudantes, que sempre foron e sempre serán a definitiva razón de ser das universidades.

Sen dúbida nestes momentos ese é o gran reto ao que se enfrontan as universidades galegas: a perda paulatina de alumnos, unha redución que foi constante nos últimos anos e que só o programa Erasmus parece servir como dique de contención a esa fuga. Que se pode facer desde as universidades para evitar esta baixada?

Eu non teño dúbidas. A nosa fronteira está máis preto de Latinoamérica a pesar do océano que nos separa que de Europa. A relación con Europa hai que mantela, é fundamental, o Programa Erasmus débese potenciar, existen moitos convenios bilaterais con empresas, etc. Iso hai que mantelo, non me cabe dúbida, pero creo que temos máis ascendientes sobre moitas universidades suramericanas, e seino porque tiven que viaxar con moita frecuencia por alí e a conexión é instantánea e profunda. Noto e percibo sempre un enorme interese por vir á nosa universidade, por coñecernos, por aprender...e hai que canalizalo en forma de convenios.

Nosa fronteira está máis preto de Latinoamérica que de Europa

Hai institucións que queren promover axudas desde a Axencia Española de Cooperación Iberoamericana ata as axencias propias de cada país. As axencias que financian programas cara ao exterior en Sudamérica teñen bastante potencia a pesar de que algúns paises teñan situacións de certa inestabilidade eles son conscientes de que a formación lles dará a mellora e ás veces eles non teñen recursos suficientes formativos e aí é onde ven a España en primeiro lugar como unha meta que pode paliar parcialmente os seus problemas. Aí podemos estar e creo que estamos a facer parcialmente algo bo por todos, por eles e por nós.

UNIVERSIDADES PRIVADAS E A CIDADE DAS TIC

No referido á actualidade das universidades galegas a principal ameaza é a futura creación da Universidade Intercontinental da Empresa impulsada por ABANCA. Aínda que é verdade que aínda se atopa dando os seus primeiros pasos, a Xunta proxecta darlle luz verde nun futuro inmediato. Que supón para o sistema público a entrada das universidades privadas en Galicia? En que situación deixa isto á UDC nesta hipotética loita polos recursos?

A privada é algo que vén recollido pola LOU e é legal. Polo que hai que aceptalo porque son as regras do xogo que temos. Devandito isto, primeiro: se é privada que sexa privada, polo que se supón que deberá nutrirse de recursos propios e de matricúlalas dos alumnos e xa está; e segundo: imos ver que tipo de propostas fan respecto a titulacións. Digo o seguinte: pensemos por exemplo en Medicina, que está situada na USC. Reduciu nos últimos anos o número de prazas de acceso e con todo as súas notas de corte están próximas a 13 sobre 14. Se unha privada di que quere ofertar Medicina debemos pensar, como país, como rexión, como comunidade, que é o que nos interesa. A pública ten tamén o mesmo dereito en dicir que imos abrir a posibilidade de que haxa máis formación pública en Medicina independentemente de que haxa unha universidade privada que queira lanzar esa vía.

Pensemos por exemplo en Medicina, que está situada na USC. Reduciu nos últimos anos o número de prazas de acceso e con todo as súas notas de corte están próximas a 13 sobre 14. Se unha privada di que quere ofertar Medicina debemos pensar, como país, como rexión, como comunidade, que é o que nos interesa. A pública ten tamén o mesmo dereito en dicir que imos abrir a posibilidade de que haxa máis formación pública en Medicina  

A universidade privada de Abanca en Galicia xerou polémica entre as universidade públicas

A universidade privada é algo que vén recollido pola LOU...pero se é privada é privada

A restrición que pode haber do número de prazas nunha titulación moi demandada entendo que non poden satisfacerse os desexos dos estudantes que ao final non teñen acceso véndose obrigados a recorrer necesariamente á privada. A universidade pública debe dar e satisfacer a demanda que haxa. Xa sei que as titulacións e as universidades xeran unha inercia moi grande e que non se montan ou se desmonta escolas da noite para a mañá, pero entendo que é legal que se faga pero ao pública debe tentar en todos os casos satisfacer a demanda real que haxa sobre calquera tipo de estudo.

Entendo entón que se por exemplo a Universidade de ABANCA oferta un grao de Arquitectura como o da UDC, aos potenciais estudantes debería chegarlle primeiro a oferta pública e máis tarde a privada en caso de ter que cubrir eses ocos.

As persoas son libres de facer o que lles corresponda. A miña opinión é que debemos tentar facelo o mellor posible, igual que tratarán de facer eles e iso será bo para todos. E logo: a esixencia que debe haber sobre a universidade pública e a privada con respecto á calidade dos graos e ciclos que se imparten debe ser equivalente. Entón nesas condicións compítense sen ningún problema.

O que non pode haber é manga ancha, nin para uns nin para outros, respecto a a calidade do que se imparte e por outra banda, repito, que se unha universidade é privada pois que sexa privada, e entón será máis cara e non todo o mundo terá esa posibilidade por moitos créditos brandos que se poidan ofertar. A partir de aí absoluta liberdade. A LOU contémplao, a LOU recoñéceo. Ao final o ter unha competencia fai que nos poñamos as pilas e fáganse as cousas mellor.

Outro dos temas candentes na institución coruñesa é a Cidade das TIC. É evidente que a universidade xogará un papel fundamental neste proxecto, aínda que polo momento non está nin definido o seu futuro emprazamento. Por onde aposta a súa candidatura que debería atoparse o centro? E debería ser a investigación unha das pedras angulares da futura UDC?

A investigación, sen dúbida, xunto a innovación e a transferencia á empresa, é fundamental. Ademais a UDC ten ferramentas, medios e persoas que fan iso posible e por aí hai que apostar claramente. Respecto a a futura Cidade das TIC a universidade creo que debe ser un modelo, así como o sistema universitario en xeral. Temos a sorte de contar cunha masa enorme de persoas e ademais somos persoas formadas que recibimos unha boa educación, pública en moitos casos, e debemos ser un modelo para a sociedade. Con isto quero dicir que nós respecto a a Cidade das TIC debemos realizar un labor exemplar. Esa cidade, que é un gran proxecto onde todas as universidades e particularmente a UDC deben participar nos grandes proxectos que afectan o desenvolvemento e ao coñecemento, xurdiu como unha oportunidade e estou convencido de que o equipo reitor actual está a tentar que iso se converta en algo poderoso e que potencie o desenvolvemento.

Agora ben: cando estamos a falar de megaproyectos como este todos os actores son importantes, e actores aquí somos todos. O é o Concello da Coruña, o é a UDC, o serán nalgunha medida a Deputación da Coruña, a Xunta sen dúbida, e ademais o tecido empresarial. E nesta orquestra todos han de tocar a mesma partitura porque se empezan a aparecer notas discordantes a música soará mal. Creo que o que hai que facer é axuntar intereses de todos, con labores de negociación e moito esforzo, pero será moi necesario, e logo definir que é o que se quere, algo que está no fondo ligado ao anterior.

Nesta orquestra todos han de tocar a mesma partitura; hai que axuntar intereses

Non sei ata que punto unha Cidade das TIC de tipo extremadamente xeneralista terá máis éxito que una orientada a sectores moi especializados. Que se cadra é unha vía interesante. Falo por exemplo á especialización que teñen centros moi potentes na UDC, refírome sen dúbida a Facultade de Informática e outros grupos que están a traballar ao redor das TIC e que se especializaron en temas moi concretos nos que poden colaborar e establecer sinerxias moi potentes coas empresas. Por exemplo, o campo aplicado á área de medicina. Se cadra esa especialización en aspectos moi concretos pode facer o proxecto moito máis atractivo. Eu non coñezo o convenio, entre outras cousas porque segundo comentáronme aínda non está asinado e hai máis intencións que realidades. Desde logo a candidatura que encabezo pretende continuar a senda que iniciou a actual. Hai un gran proxecto en marcha, imos analizalo, imos collelo e a facer o que se poida con el.