“225.000 galegos toman antidepresivos; sairía máis barato contratar máis psicólogos”

A decana do Colexio Oficial de Psicólogos de Galicia atende a Galicia Press para abordar temas como a falta de psicólogos no SERGAS, o alto consumo de psicofármacos, ou a alta taxa de suicidios en Galicia. 

María Rosa Álvarez Prada, decana do Colexio Oficial de Psicoloxía de Galicia

A última enquisa do CIS deixou aos galegos á cola do Estado no que a felicidade se refire. A felicidade, un obxectivo que compartimos todos e que ata aparece reflectido na Constitución dalgúns países, parece escapárselle aos galegos. Polo menos aos enquisados. Isto fai cuestionarnos que factores afectasen á nosa condición para non atopar a felicidade. Se botamos unha mirada a Galicia, vemos que existe un amplo abanico de problemas: altas cifras de depresión, de alcoholismo, de suicidios…uns datos que nos inducen a pensar que algo pasa na cabeza dos galegos. Pero o problema vén á hora de tratar estes problemas con profesionais, xa que nos atopamos con que, en Galicia e no seu servizo público sanitario, faltan psicólogos.

Sobre se realmente faltan ou non psicólogos no sistema sanitario público galega, María Rosa Álvarez Prada, decana do Colexio Oficial de Psicoloxía de Galicia, é rotunda. “Se, absolutamente. Isto afecta a toda a atención á saúde mental, é a irmá pobre do sistema público de saúde, por iso podemos levar anos sen un plan autonómico de atención á saúde mental e non pasa nada”, asegura Álvarez Prada, que non entendo como “coas cifras de depresión, de alcoholismo, de trastornos mentais graves entre a poboación galega…” a atención psicolóxica non é “imprescindible e urxente na rede pública”.

Con todo, a decana advirte de que non se trata de “unha reivindicación corporativista”. “Fai dez anos, no Colexio de Psicoloxía, editamos un folleto que dicía: ‘Non hai atención psicolóxica no SERGAS sen psicólogas nin psicólogos clínicos’, e no faciamos un repaso exhaustivo da situación asistencial que concluía con que só na atención especializada precisariamos convocar 155 prazas e 190 en atención primaria”, pero lamenta que, a día de hoxe, “seguimos exactamente igual”.

Estes datos relativos á carencia de persoal contrastan co informe emitido polo COPG no que destacaba que na última década só convocáronse 3 prazas na Oferta Pública de Emprego do Sergas e que ningún psicólogo/a interno residente formado en Galicia nas últimas 8 xeracións de titulados traballa na nosa comunidade. Álvarez Prada asegura que isto non se deba a que non haxa unha renovación de calidade por parte das universidades galegas. “De feito, entre as notas máis altas dos exames de acceso ao PIR sempre atopamos alumnado galego”, un alumnado que a pesar de formarse na comunidade “acaba traballando noutras autonomías pola falta de oportunidades na súa terra. É unha mágoa porque son persoas que poderían contribuír á sociedade galega co seu talento pero non teñen futuro na sanidade de aquí”, lamenta a decana.

A pesar desta falta de profesionais, a demanda de asistencia psicolóxica en Galicia segue sendo superior á oferta, aínda que desde o COPG advirten de que “é complicado cuantificala porque moitos descoñecen que teñen dereito a ela na Seguridade Social, e moitas outras cando ven as listas de espera de ata oito meses deciden acudir á privada, sempre que llo poidan permitir a nivel económico”. “As Unidades de Saúde Mental atenden a o dobre de pacientes que fai cinco anos cando a taxa de especialistas en psicoloxía clínica en Galicia é la máis baixa de todo o estado, cun profesional por cada cen mil habitantes, cando a media é de 4,3”, alerta Álvarez Prada, sinalando outros datos a nivel europeo, onde a media é de 18 profesionais por cada cen mil e en Holanda chega a ser de 90.

LÍDERES EN PSICOFÁRMACOS

Segundo os datos da Organización Mundial da Saúde en 2020 ladepresión e a ansiedade serán a principal causa de incapacidade laboral. Esta previsión da OMS xa se está dando en Galicia, unha comunidade nada preparada para o futuro. “A día de hoxe, sendo a segunda causa, non estamos listos. Defendemos que a psicoloxía clínica é crucial nos centros de saúde para poder atallar en estadios máis temperáns estes problemas e non tratándoos exclusivamente con psicofármacos, tal e como impera hoxe en día”, expón a decana. Á súa vez, explica que o estudo PsicAP comprobou que co tratamento psicolóxico obtiveron unha redución de síntomas catro veces maior no caso da depresión e unha recuperación que triplicaba a do tratamento habitual en cadros depresivos ou ansiolíticos.

A pesar deste estudo, o COPG sitúa a España á cabeza de Europa no consumo de psicofármacos e mantennos á cola en psicoloxía clínica na rede pública. Ante isto, o Goberno galego actuou “con anuncios e compromisos sen cumprir, como o da Unidade Especifica de Saúde Mental para a Infancia e a Adolescencia no Sur de Galicia…nada”, lamenta Álvarez Prado. “É incomprensible que non exista un centro de especialistas para atender a todas estas persoas. A psicoloxía clínica é a especialidade máis desprezada do sistema público galego”, replica a decana, apostilando que “medicamos por encima das nosas posibilidades”.

“Así, cando unha persoa acode cun trastorno de ansiedade ao seu médico de cabeceira ten dúas opcións: iniciar un tratamento inmediato a base de psicofármacos ou esperar entre catro e oito meses para unha consulta de psicoloxía clínica, agravada porque en moitos casos teñen que pasar previamente unha consulta psiquiátrica, porque hai áreas sanitarias que non permiten a derivación directa a especialistas en psicoloxía clínica”, argumenta Álvarez Prado. Con todo, se se investise en psicólogos, o aforro sería tremendo. “Cos máis de 225.000 galegos consumindo antidepresivos (case o dobre da media nacional) sae carísimo desde un punto de vista económico. Se a isto sumámoslle as incapacidades laborais temporais, os custos na produtividade das empresas…a depresión cústalle á UE 92.000 millóns de euros ao ano”, unhas cifras que se poderían reducir apostando pola psicoloxía clínica.

O SUICIDIO

Outro dos puntos negros de Galicia é o suicidio, sendo con Andalucía a Comunidade Autónoma coas taxas máis altas. Con todo, desde a administración apenas se aborda o problema. “En 2017, tras unha presión altísima a nivel público, especialmente a través do Movemento Galego de Saúde Mental que puxo o foco no suicidio como problema para a saúde pública, o goberno elaborou un ‘Plan de Prevención do Suicidio’, recoñecendo a importancia do asunto. Isto foi unha gran noticia, pero o problema é que recolle unha visión reduccionista do suicidio, cun carácter asistencialista e atendéndoo só desde o plano da psiquiatría: non conta con recursos consignados, non se distribúen posibilidades… Ao final, é pouco máis que unha declaración de intencións”, comenta amargamente a decana.

Tamén desde o COPG denuncian a escasa atención psicolóxica nos concellos da Coruña e a situación precaria no relativo á atención psicolóxica nos que se contan con este servizo. “Estamos a loitar contra isto, que non só pasa na Coruña. A psicoloxía ten moitos ámbitos que contribúen ao benestar das persoas e un deles é o ámbito comunitario, de intervención social, que se exerce dese as administracións locais”, asegura a decana do COPG, alertando da necesidade de “cambiar o enfoque asistencialista dos servizos sociais por un enfoque biopsicosocial, algo que non pode ser atendido por profesionais que non sexan psicólogos”.

“A psicoloxía nos servizos sociais facilita a abordar de modo integral as necesidades problemáticas dunha persoa, das súas familias e dos colectivos, axuda a previr e intervir en temas tan importantes como a integración, a drogodependencia ou a violencia machista…Ten que ser unha prioridade na axenda dos municipios”, sentenza Álvarez Prado. Desde logo, nesta Galicia onde non hai sitio para a psicoloxía, é como para volverse tolo.