A encrucillada da COP30 e o desafío dunha acción climática que ameaza con estancarse

Antes de profundar no desenvolvemento desta información, convén situar a magnitude do foro amazónico, cuxo contexto histórico e político condiciona tanto as expectativas como os temores crecentes.

Un inicio marcado por tensións acumuladas

Representantes de numerosos países concéntranse na cidade brasileira situada na desembocadura do Amazonas baixo unha calor sufocante, nun escenario onde se debate a evolución do sistema multilateral deseñado para frear a deterioración ambiental. A presenza masiva de diplomáticos, activistas, xornalistas e lobistas reavivou a controversia sobre o rumbo dunhas negociacións cada vez máis complexas.

Expectativas elevadas que chocan con vellas dúbidas

A elección de Brasil xerou optimismo polo simbolismo de volver ao país que acolleu o Cume da Terra. Con todo, crece a inquietude ante a posibilidade de repetir frustracións pasadas, nas que o protagonismo de asesores externos, altos funcionarios e grupos empresariais desprazou as prioridades urxentes. A retirada dos países menos desenvolvidos na edición anterior —que cualificaron os resultados como unha «traizón flagrante»— segue sendo un recordatorio contundente.

Diagnósticos que sinalan un bloqueo persistente

Patrick Galey, de Global Witness, asegura que «o principal problema, diría eu, é a falta de urxencia». Unha apreciación compartida por figuras como Ban Ki-moon e Christiana Figueres, quen declararon que a COP «xa non cumpre o seu propósito».

Albert Norström, do Centro de Resiliencia de Estocolmo, sinala que «o proceso da COP cumpriu o seu obxectivo: a diplomacia e o consenso», pero engade que «a arquitectura se deseñou para a negociación, non para a consecución de obxectivos ambiciosos», especialmente nun escenario onde «as emisións seguen aumentando» e «os sumidoiros de carbono están a debilitarse».

Un mecanismo universal que reproduce desigualdades profundas

Aínda que a conferencia pretende outorgar a mesma voz a todos os participantes, a dispoñibilidade de recursos marca enormes diferenzas. Potencias con amplas delegacións poden preparar durante todo o ano, mentres que países con menos medios envían equipos mínimos obrigados a asumir diversas tarefas simultaneamente. Asade Rehman, de Amigos da Terra Inglaterra, Gales e Irlanda do Norte, ilustra esta disparidade ao afirmar que algúns actores poden «xogar ao xadrez tridimensional», fronte a Estados onde un só negociador debe cubrir múltiples áreas.

O avance da influencia fósil no corazón das negociacións

A capacidade de presión da industria enerxética ha aumentado de forma notable. Galey advirte que unha parte relevante do encontro converteuse en «unha feira empresarial», mentres que Norström lembra que a COP28 acolleu a case 2.500 lobistas do sector, superando a representación de numerosos países vulnerables. Segundo el, esa presenza «dilúe a ambición, retarda o progreso e socava a confianza».

Aínda así, esta implicación masiva revela que as decisións adoptadas na COP son percibidas como potencialmente daniñas para os intereses das compañías, o que explica o seu esforzo por influír en cada fase do proceso.

Logros destacables que non compensan a lentitude do sistema

Cibele Queiroz, da Alianza Mundial para a Resiliencia, lembra que o proceso permitiu acordar o obxectivo de 1,5 °C, o fondo para perdas e danos e a mobilización anual de 100.000 millóns de dólares. Con todo, recoñece que «o proceso está a ser demasiado lento e ineficiente» e que non aborda as desigualdades sobre quen carga cos maiores sacrificios.

Un taboleiro global atravesado por relacións de forza

Rehman sostén que os problemas non se limitan a cuestións procedimentales: «O problema non reside na estrutura da Policía, senón no poder». Asegura que as decisións nunca se impoñen contra os intereses de Estados influentes e ejemplifica esta asimetría cun caso concreto: «Aprobouse a marteladas en contra da vontade de Bolivia». Con iso subliña que os países con menos recursos afrontan un proceso onde as regras de consenso non se aplican coa mesma forza a todos.