A negra sombra dos intereses detrás dos incendios: "Prevención é unha política industrial que non se basee no eucalipto"

No que vai de agosto, e segundo os datos do sistema europeo Copernicus, arderon en Galicia máis de 160.000 hectáreas de terreo. Isto quere dicir que nada menos que 1.600.000.000 m² foron pasto das chamas neste oitavo mes do ano. As protestas celebradas o pasado xoves 21 de agosto, aínda que multitudinarias, quedan pequenas se pensamos na cantidade de persoas que farían falta para encher cada metro cadrado que hoxe é cinza. Estas cifras axudan a pór en perspectiva un problema de moi difícil solución e que trae de cabeza ás organizacións ecoloxistas que integran a plataforma 'Por un monte galego con futuro', convocante das mobilizacións da semana pasada e que baralla a posibilidade de volver chamar á cidadanía para protestar pola xestión dos incendios. 

PROTESTA DE VERÁN

Anxo Dorrio, portavoz do colectivo Amigas dá Terra, celebra a boa acollida que tivo a chamada a manifestar en máis dunha vintena de localidades galegas, sobre todo tendo en conta que en agosto, coincidindo coas vacacións de moitos, resulta difícil mobilizar a un gran grupo de xente. Con todo, foron miles os que saíron á rúa, o que dá boa conta, ao seu xuízo, "da problemática á que nos enfrontamos". 

"Foi un éxito de asistencia en todos os municipios onde houbo protestas", recalca Dorrío, considerando unánime a idea de que a xestión que fixo a Xunta en materia de prevención e actuación foi mala. Desde Ecoloxistas en Acción, tamén parte deste movemento, o seu portavoz Cristóbal López comparte positivamente as súas sensacións despois das "manifestacións multitudinarias" que se viviron en cidades como Ourense, A Coruña ou Vigo, onde el estivo presente. 

"É obvio que a protesta tiña un compoñente político, pois sinalabamos a un goberno como é o da Xunta como responsable de que estes incendios sexan tan catastróficos polas súas políticas forestais. Só en Vigo había preto de 4.000 persoas e é moi difícil mobilizar a tantas persoas nun contexto como o actual", refire López. 

Precisamente, na cidade olívica a protesta estivo cuberta de fume, pois até alí chegaron os efectos dos lumes declarados ese mesmo día en Vilaboa e Oia, algo que evidenciou aínda máis a urxencia de actuar neste momento de crise. "Estes son incendios que se sufocarán, pois temos un servizo de extinción competente, aínda que os seus profesionais se atopen precarizados. O que non podemos é esperar a ver imaxes como as de 2017, con Vigo totalmente cercada polo lume", rememora López.

"PARA RUEDA A CULPA ES DE TODOS MENOS DEL"

A resposta de Alfonso Rueda aos manifestantes que pedían a súa dimisión foi aseverar que "algúns estiveron de vacacións coma se non houbese incendios", en clara alusión a personalidades políticas como a líder do BNG Ana Pontón ou a vicepresidenta e ministra de Traballo Yolanda Díaz, que participaron nas marchas.

López tira de sorna e cre que Rueda estaba "celoso por non poder estar el de vacacións e ter que facer o paripé durante a vaga de incendios", á vez que critica "o despropósito" das súas declaracións. "Nin eu nin ninguén temos que ir ao monte a nada, que non somos bombeiros. Alí só estorbariamos e poriámonos/poriámosnos en risco. Parece que a culpa é de todos, dos incendiarios, da Rede Natura e dos 'ecologetas'. De todos menos del, que é o que ten as responsabilidades e as competencias. Hai que recoñecer os erros, analizar o ocorrido e recoñecelo para evitar que ocorra de novo", asume. 

Para Dorrío é un exemplo do nivel da política actual onde "uns e outros se tiran os trastes á cabeza", sen entrar a valorar o contido das palabras de Rueda. "Xa estamos fartos. Levamos 40 anos con estas políticas forestais da Xunta e repetindo todos os anos as mesmas cousas. Hai que chegar a unha solución e que a administración actúe de forma eficaz", reprenden desde Amigas dá Terra, que lembran que as consecuencias de ondas de incendios como a deste 2025, pero tamén as de 2022, 2017 ou 2006, son mortais e moi destrutivas, derivadas do abandono do rural.

"O despoboamento é un dos principais problemas. Vimos o importante que é que haxa xente nos pobos e nas aldeas co incendio de Pena Trevinca, pois foron os veciños os que evitaron que ardese o Teixadal de Casaio. Sen a súa intervención perderiamos esta xoia patrimonial e ecolóxica", abunda Dorrío.

En Ecoloxistas en Acción acentúan que as zonas poboadas non corren o risco de sufrir a epidemia de incendios que se vive no interior galego. "Alí a prevención é case nula e déixanse até última hora os labores para evitar os incendios. Claro que entendemos que primeiro hai que actuar onde haxa máis poboación, ninguén discute iso, pero vemos que hai incendios que superan o establecido porque se destinaron recurosos a outros lugares e non hai capacidade de actuar sobre eles", lamentan. 

Ondas de calor tan longas como a que se deu este mes de agosto, resultado do proceso de cambio climático no que nos atopamos, ou a ordenación dos montes e a acción do ser humano, son outros aspectos que López pon sobre a mesa para entender estes "lumes 6.0" ou incendios de sexta xeración, aínda que insiste na necesidade de ser cautos á hora de falar das causas destes incendios.

DAS TEORÍAS DA CONSPIRACIÓN Ao ESCURANTISMO

E é que á sombra dos incendios xurdiron teorías que poderían entrar dentro do universo da conspiración. Tradicionalmente en Galicia se ha rumoreada moito sobre a natureza dalgúns incendios provocados, con teses que van desde proxectís incendiarios lanzados en avioneta até brigadistas pirómanos. Agora, son intereses urbanísticos, madeireiros, enerxéticos ou da industria mineira os que, segundo algúns, escóndense detrás desta vaga de incendios. 

O que non se lle escapa a ninguén é que, nalgúns casos, ten que existir algunha motivación para prender o lume e sacar algún tipo de beneficio. López ve que en Galicia existe "un compoñente de intencionalidade", pero é cauto á hora de aseverar si son na súa maioría intencionados ou fortuítos.

"Que sexan intencionados tampouco quere dicir que sexan pirómanos os responsables. En moitos casos son incendiarios que responden a intereses económicos ou especulativos", afirma, á vez que chama á prudencia cando se trata de especular sobre a "idoneidade" dalgúns incendios pois "hai que diferenciar entre o que algúns pensan e o que realmente sabemos".

"Non podemos crear bulos con aquilo que podemos percibir. O que si é certo é que os incendios causados por pirómanos son unha porcentaxe realmente insignificante. A porcentaxe de incendios feitos por incendiarios é pequeno, pero significativo. Logo están aqueles lumes resultado da actividade humana, en rozas, queimas parciais, obras ou descoidos, que son a maioría. A clave sería regular mellor todas esas actividades humanas coas que evitar unha boa parte dos incendios". 

"Algunhas administracións bótanlle a culpa mesmo á Rede Natura 2000, coma se fose unha obrigación de Europa ou un impedimento para xestionar os espazos naturais. As administracións reciben moito diñeiro de Europa para os plans de xestión destas zonas. Se teñen as competencias e reciben fondos para o seu coidado, a quen lle botan a culpa? Se se queima é por culpa súa", reproba López.

Dorrío, en cambio, chama a considerar que cada incendio e cada zona ten as súas casuísticas, ademais de que hai aspectos que agora mesmo están a ser investigados pola Xustiza, como o feito da propia Fiscalía investigue os plans de prevención de cada municipio e si estes eran adecuados. 

Con todo, desde Amigas dá Terra si ven certo escurantismo por parte das propias administracións públicas ao redor de recoñecer algúns incendios ou, mesmo, a pór en negro sobre branco o número de hectáreas queimadas, xa que as cantidades que calcula a Xunta, por encima das 87.000 hectáreas, son baixas con respecto aos cálculos que fai Europa. 

"Xa en 2022 pasou o mesmo. Entón non había os recursos que hai hoxe. Non sabemos que interese ten a Xunta en dicir que o número de hectáreas é menor do que é, ou non contando incendios ou contándoos tarde, como ocorreu en Pena Trevinca, sobre o que tardaron varios días en publicar a existencia deste incendio cando era sabido por todas as redes sociais. Non se que interese pode haber en ocultar esta realidade. Son uns negacionistas na súa máxima expresión", censura Dorrío.

"A prevención", apostila López, "é moito máis que limpar o monte e abrir devasa. A prevención tamén é unha política industrial que non se basee no eucalipto. Cando permites unha serie de usos e actividades industriais no monte en plena tempada de incendios, non hai prevención. Logo está o demais, pero si evitas os riscos para a ignición non hai que gastar logo". 

MÁIS CONCENTRACIÓNS?

Este martes os colectivos que integran a plataforma 'Por un monte galego con futuro' reuniranse para pór en común as súas impresións tras as mobilizacións do xoves. Á vista está que os incendios seguen sendo un problema de primeira orde, polo que o encontro servirá tamén para pór en marcha distintas accións conxuntas coas que seguir presionando ás administracións públicas. 

No horizonte, a posible convocatoria de máis concentracións, esta vez unha a nivel nacional co seu epicentro, presumiblemente, en Santiago de Compostela. No entanto, esta é só unha idea preliminar que, en calquera caso, aseguran a este diario, non tería lugar no que queda de agosto e estaría máis enfocada ao outono para poder organizala "como cómpre" a fin de garantir unha nutrida asistencia desde todos os recunchos da xeografía galega, especialmente desde aqueles máis castigados pola vaga de incendios.