Galicia e a súa "débil" cobertura en servizos sociais a pesar das melloras

Galicia atópase entre as comunidades autónomas con servizos sociais cualificados como "débiles", unha posición que comparte con Castela-A Mancha, Baleares e a Comunidade Valenciana. Esta preocupante realidade foi desvelada polo Índice DEC da Asociación de Directoras e Xerentes de Servizos Sociais, un informe que expón as persistentes deficiencias no sistema público galego, a pesar de certos avances nos últimos anos.

O estudo revela que preto do 42% da poboación española, uns 20 millóns de persoas, reside en comunidades con sistemas de servizos sociais considerados "débiles ou irrelevantes". Neste escenario, Galicia ocupa o posto 13 no ranking de desenvolvemento do seu Sistema Público de Servizos Sociais, o que subliña a urxencia dun maior investimento e dotación de recursos.

O gasto aumenta pero non é suficiente

A pesar destas limitacións, Galicia mostrou unha mellora nos indicadores económicos do sistema durante 2023. As administracións públicas galegas, incluíndo a comunidade autónoma, deputacións e concellos, aumentaron o seu gasto en servizos sociais nun 15,3%. Isto tradúcese nun incremento de 465,1 euros a 536,3 euros por habitante. Con todo, esta cifra aínda se mantén por baixo da media estatal de 548,1 euros, evidenciando a necesidade de continuar investindo para alcanzar os estándar nacionais.

Dentro do panorama xeral, Galicia sobresae en áreas específicas. A comunidade supera a media estatal na cobertura de Centros de Día para persoas maiores, alcanzando un 2,57% da poboación maior de 75 anos, fronte ao 2,22% da media española. Así mesmo, destaca na promoción de acollementos familiares para menores, representando o 61,6% do total, en contraste co 47,8% da media estatal. Estes logros reflicten un compromiso en áreas cruciais para o benestar da poboación máis vulnerable.

As brechas nos servizos sociais

No entanto, a maioría das prestacións e servizos en Galicia atópanse por baixo da media nacional. Unha das deficiencias máis críticas obsérvase na dotación de profesionais na rede básica de servizos sociais. Mentres a media estatal é dun profesional por cada 1.572 habitantes, en Galicia esta cifra elévase a un por cada 2.064 habitantes, o que implica unha menor capacidade de atención e unha posible sobrecarga para os profesionais.

A cobertura do Servizo de Axuda a Domicilio para persoas maiores tamén é notablemente inferior, alcanzando só o 8,58% dos maiores de 75 anos en Galicia, fronte ao 11,51% da media estatal. Esta disparidade pode limitar a autonomía e aumentar o risco de dependencia para moitos maiores. Outra carencia significativa apréciase nas prazas residenciais para persoas maiores, cunha cobertura do 4,67% sobre a poboación maior de 75 anos en Galicia, en comparación co 5,89% da media estatal.

Un sistema en declive?

Susana Méndez, representante de CIG, non se mostra optimista ante os datos e critica con dureza a situación dos servizos sociais en Galicia. "Non funciona a atención á Dependencia e a atención dos servizos sociais en xeral", afirma, facendo eco das denuncias de diversas campañas e federacións do sector. Méndez subliña que "cada vez que se publican datos estes van a peor" e que "o acceso a Servizos Sociais cada vez é máis difícil". Destaca que cunha poboación galega onde o 25% son persoas maiores, e esta cifra vai en aumento, a necesidade dunha xestión eficiente é "obvia".

Méndez lamenta a falta de incremento nos servizos públicos, sinalando que, no seu lugar, óptase por unha "política de pantalla e outra de beneficencia con bonos axuda que só serven para facer caciquismo e non solucionan os problemas reais da xente". Explica que estes bonos, entregados a persoas con dependencia recoñecida que non conseguen unha praza en residencias, son unha "suma de diñeiro para aparentar que están a entregar unha prestación cando en realidade non é así".

A representante de CIG lembra a recollida de firmas para crear un servizo público de atención ás persoas maiores e lamenta que "a día de hoxe non hai recursos suficientes, menos públicas". Neste sentido, compara as 71 residencias públicas con 5.000 prazas fronte ás 215 privadas con 16.000 prazas, e advirte que, aínda así, o total non se achega ao mínimo recomendado pola OMS para maiores de 65 anos (5 prazas por cada 100, mentres Galicia está en 3).

Para Méndez, a falta de orzamento non é a causa: "Temos claro que non é falta de orzamento, a Xunta destina o diñeiro como considera oportuno. Os servizos como este ou a sanidade non teñen orzamentos como deben para poder ter servizos en condicións". Critica abertamente o favorecimiento de empresas privadas, mencionando a construción de residencias por parte de Amancio Ortega que logo a Xunta cede a estas empresas.

Finalmente, Méndez cuestiona o copago que realizan os usuarios en función dos seus ingresos. Para ela, "calquera copago sempre será elevado porque nos gustaría que non houbese, porque cunha das pensións máis baixas do estado non se debería pagar por este servizo". Conclúe que este sistema no que a persoa paga á administración e esta deriva o diñeiro a empresas privadas é unha mostra de que a Xunta "favorece empresas amigas e non cree no público".

Desigualdade territorial 

O informe da Asociación de Directoras e Xerentes de Servizos Sociais tamén salienta as marcadas diferenzas entre comunidades autónomas. Mentres Madrid, Cantabria e Murcia presentan servizos "irrelevantes", e Castela-A Mancha, Galicia, a Comunidade Valenciana e Baleares son cualificadas como "débiles", outras como Castela e León e o País Vasco gozan de servizos "medio altos", e Navarra de servizos "medios".

Estas disparidades xeográficas teñen consecuencias directas na vida dos cidadáns. Os autores do estudo alertan que os prazos de resposta en prestacións tan cruciais como a valoración da dependencia poden variar drasticamente, pasando de dous meses nunha comunidade a oito meses ou mesmo un ano noutra.

A pesar destas deficiencias, José Manuel Ramírez, presidente da Asociación Estatal de Directoras e Xerentes de Servizos Sociais, destaca que, en termos xerais, "claramente os datos melloran" e os Servizos Sociais "consolídanse neste país como a cuarta base do Estado de Benestar". Aínda que o camiño é longo, a mellora no gasto e o recoñecemento do seu papel fundamental son pasos importantes cara a un sistema máis equitativo e eficiente para todos os cidadáns.