Están corroídos os bidóns nucleares fronte ás Costas de Galicia? Francia envía robot submarino

Entre 1946 e 1990, máis de 200.000 bidóns con residuos radioactivos foron arroxados ao océano Atlántico nordeste por varios países europeos, incluída Francia. Buscábase unha solución “segura” nun contexto sen alternativas terrestres claras. Estes barrís, selados con cemento ou bitumen para limitar filtracións, descansan en augas internacionais a máis de 4.000 metros de profundidade, a uns 900 quilómetros ao noroeste de Galicia.

Aínda que esta práctica foi prohibida a partir dos anos 90, o seu legado persiste. Hoxe, ninguén coñece con precisión a localización exacta nin o estado de conservación da maioría destes residuos. A Comisión Europea desestimou en 2023 investigar a zona, a pesar de recoñecer a falta de datos sobre estas verteduras, o que empuxou a Francia a liderar unha campaña científica sen precedentes a nivel mundial.

O proxecto, bautizado como NODSSUM, está coordinado polo CNRS (o equivalente francés ao CSIC) e inclúe a científicos de Noruega, Alemaña, Canadá e España, coa participación do departamento de Xeoloxía da Universitat de Xirona. O seu epicentro será o buque oceanográfico L’Atalante, que partirá o 15 de xuño do porto francés de Brest.

Tecnoloxía punta para iluminar a escuridade abisal

A expedición conta co apoio do robot submarino UlyX, un vehículo autónomo capaz de operar até os 6.000 metros de profundidade. Equipado con soar de altísima resolución, cámaras e sensores ambientais, percorrerá durante 26 días unha superficie aproximada de 20 km² por inmersión, dentro dunha área total que se estima en máis de 6.000 km².

A primeira fase da misión consistirá en mapear a zona, identificar a presenza de barrís e observar o seu estado estrutural. UlyX sobrevoará os fondos a uns 70 metros e, cando sexa posible, achegarase a uns 10 para obter imaxes detalladas sen entrar en contacto directo cos residuos, por motivos de seguridade.

Ademais da inspección visual, seleccionaranse puntos afastados dos bidóns para tomar mostras de auga, sedimentos e fauna, co fin de analizar a posible contaminación radioactiva e o seu impacto ecolóxico. Este traballo será a base para unha segunda campaña prevista para 2026, na que se empregarán vehículos operados remotamente (ROVs) equipados con brazos mecánicos.

Avaliar riscos ambientais nunha contorna extrema

Aínda que estes residuos foron clasificados no seu momento como de baixa ou media actividade, algúns conteñen radionúclidos con vidas medias que oscilan entre anos e milenios. Entre eles figuran elementos como o cesio 137 ou o estroncio 90, este último especialmente preocupante pola súa capacidade de integrar nos organismos vivos como substituto do calcio.

Un da obxectivos clave da misión é comprender como se comportan estes elementos en condicións extremas: alta presión, escuridade total e baixas temperaturas. Até agora, as campañas de vixilancia previas non contaban coa tecnoloxía necesaria para estudar con precisión a mobilidade destes compostos nin o seu posible bioacumulación.

No pasado, algunhas observacións illadas —como as de Greenpeace en 2000 na fosa dos Casquets— mostraron bidóns degradados e corroídos. Con todo, aínda non existe unha imaxe clara do que ocorre na zona do Atlántico nordeste, considerada a maior concentración de residuos radioactivos mergullados do planeta.

Un esforzo científico con vocación de transparencia

As mostras recollidas serán analizadas en laboratorio durante varios meses para avaliar o estado de conservación dos residuos e o seu posible impacto no ecosistema mariño. Toda a información será compartida publicamente con fins científicos e de transparencia, sen emitir xuízos sobre as decisións do pasado. 

Décadas de accións de denuncia de Greenpeace e ecoloxistas

• Protestas en alta mar: En 1982, activistas de Greenpeace abordaron o buque británico Gem, encadear ás súas plataformas para impedir a vertedura de 4.000 bidóns de residuos radioactivos. Esta acción, realizada a 700 km de Galicia, atraeu a atención internacional sobre o problema. 
• Colaboración con mariñeiros galegos: En 1981, o pesqueiro galego Xurelo, co apoio de Greenpeace, navegou até a zona de verteduras para protestar contra esta práctica. Aínda que non logrou deter as verteduras, a súa acción simbólica foi significativa e xerou conciencia na sociedade galega.
• Campañas de presión: Greenpeace e outras organizacións como a Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN), ADEGA e Amigos dá Terra realizaron campañas de presión que contribuíron á aprobación dunha moratoria en 1983 e, finalmente, á prohibición internacional destas verteduras en 1993.

Preocupacións actuais

• Falta de vixilancia: A pesar das prohibicións, Greenpeace denunciou a ausencia de programas regulares de vixilancia sobre o estado dos bidóns arrichados ao mar. A Unión Europea ha admitido que non existen controis sistemáticos nas zonas de vertedura, o que impide coñecer o estado actual dos residuos e posibles fugas. 
• Esixencia de responsabilidades: Greenpeace esixe que os países responsables das verteduras supervisen o estado dos residuos utilizando as ferramentas científicas máis avanzadas dispoñibles, para determinar posibles fugas e o seu impacto no medio mariño.