"Tería que perder a cabeza para ingresar a un familiar aquí": Unha residencia con 172 prazas pero sen enfermeiras de noite

O pasado mes de decembro os sanitarios, os traballadores de residencias, os usuarios e familias topáronse de bruzos coa noticia de que a Xunta decidira eliminar a obrigatoriedade do servizo presencia do persoal de enfermaría nas residencias durante as 24 horas. A nova orde publicada no DOG a finais do ano pasado supuña, na práctica, unha estocada para moitos xeriátricos, que con todo vivían unha realidade na que xa faltaban enfermeiros e coidadores, con persoais baixo mínimos e unha atención precaria. Noutras, como a de Castro Ribeiras de Lea, no municipio lucense de Castro de Rei, a morte está a chegarlles de noite, con nocturnidade e aleivosía, pois é nesta quenda onde faltan mans para atender a case 200 anciáns. 

O servizo da noite queda totalmente coxo sen enfermeiras nesta quenda polos recortes impulsados desde a Consellería de Política Social. Se sucede calquera tipo de inconveniente son as gerocultoras as encargadas de diagnosticar e avaliar ao usuario para, se procede, chamar ao 061 e derivalo ao hospital. 

Con todo, as gerocultoras, como puntualizan desde a Asociación Galega pola Defensa do Sistema Público de Atención á Dependencia e Discapacidade (ASGADed), teñen formación nesta área como si ten o persoal de enfermaría, polo que ven obrigadas a extralimitar as súas funcións, o que repercute tanto na seguridade dos propios residentes como no traballo do persoal, que en caso de ter que atender unha ou varias urxencias sufrirá un atraso que lastrará o desenvolvemento do resto da xornada. 

Sonia Jalda é unha das enfermeiras desta residencia que atende impotente ao desmantelamento deste sistema e os seus efectos inmediatos sobre os maiores e sobre o colectivo cando se trata dunha das residencias máis grandes de Galicia con máis de 170 prazas e sendo, aínda que de titularidade pública, de xestión privada, en mans de CK Senior, algo que ocorre con cada vez máis frecuencia en derívaa privatizadora do Goberno de Galicia.

“Un gerocultor non pode tomar a tensión arterial, nin medir o osíxeno en sangue…poden saber que alguén está mal, pero non identificar a patoloxía”, lamenta Jalda, consciente de que os labores deste colectivo son moi distintos aos das enfermeiras como ela, que foxen deste escenario. 

“A xente vaise. O salario é moi precario, as condicións moi precarias e a calidade do servizo está marcada polo sufrimento do persoal que non pode realizar o seu traballo como profesional. Por iso márchanse aos centros públicos”, quéixase con amargura a enfermeira, que ve como se foxe o talento cando non se marchan a outra comunidade ou outro país ou se van directamente do sector. 

MAL PAGAS E MAL VALORADAS

Desta forma, a Xunta e as firmas poden “#escudar” en que non atopan profesionais, algo que, razoa Jalda, débese ás pobrísimas condicións que ofertan en centros “con moitísimos dependentes”. “Non se paga nin se valora como se debe aos profesionais, que acaban ir polo propio sistema, non porque non lles guste o traballo”, reprende, á vez que apunta a que están a chegar ao extremo de contratar a persoal sen formación para poder cubrir minimamente as carencias dun centro con nove enfermeiras para 172 usuarios, polo que a cada unha correspóndenlle case 20 residentes. “Estamos peor que durante a pandemia. Moito peor, pero con diferenza. Non aprendemos nada”, critica.

A situación non é mellor para o persoal que se encarga dos coidados xa que, con estes cocientes, o habitual, asegura Jalda, é “empezar a levantar aos anciáns de madrugada” para poder atendelos a todos porque “o persoal da quenda de mañá é insuficiente”. “Imaxina ter que lavalos ás 6 da mañá. Iso é un crime, uns malos tratos para unha persoa de 90 anos, para calquera persoa maior enferma con patoloxías previas. Non se pode permitir, pero se fai”, censura o persoal de enfermaría.

A radiografía coincide en todo caso coa situación noutras residencias da comunidade galega, onde os maiores están tamén sobremedicados pola incapacidade do persoal de prestar o servizo nas horas oportunas. “Non somos polbos, temos dous brazos. Todo vai con atraso e se solapan as medicacións do almorzo coa comida. Se cadra non pasaron nin dúas horas. Facemos mal o noso traballo porque falta persoal sanitario”, incide.

BENEFICIOS SOBRE COIDADOS

Mentres isto ocorre, a ollos da administración “todo está ben”, asegura Jalda, que non comprende como puideron modificar ese decreto que ten unhas consecuencias tan terribles. “Din que vai haber máis enfermeiras, pero eses é mentira. De feito, as pequenas residencias xa nin teñen enfermeiras”, apostila. Así, ao seu xuízo, os movementos da Xunta buscan “beneficiar aos seus amiguitos”, o que supón pór o ben económico por diante da prestación de coidados. 

“Cando hai que ter beneficios a atención ao maior queda en segundo plano”, reprocha, citando non só a Senior, senón tamén a outros grupos como Orpea ou DomusVi: “Logo sacan un comunicado presumindo que gañan centos de millóns de euros…vergoña teríalles que dar”.

Tampouco desde CK Senior parecen preocupados, xa que o diálogo hoxe “non existe”. “É este o novo decreto e ser vai facer así”, resume, cos profesionais que prestan servizo “chegando até onde poden” mentres “pagan sempre os mesmos, os máis vulnerables” e o trato ao persoal resulta “horrible” e “vexatorio”. 

“É incrible a cantidade de IT (incapacidade temporal) que temos: por tensión, por fatiga, por crise de ansiedade, por lesións músculo-esqueléticas… Obrigan, sobre todo aos novos, a cumprir un horario. A xente vólvese tola, cae e rompe, e é lóxico porque é imposible porque cada residente ten unha enfermidade e non podes irlles con présas. Parece que estás nunha cadea de montaxe”, detallan. 

Doutra banda, no referido ás familias, os traballadores saben que en moitos casos son reféns desta situación, xa que necesitan dese espazo para poder ter a alguén que poida coidar do seu familiar. “Algúns residentes son tutelados da Xunta, pero o sentimento de culpabilidade das familias cando deixan a un ser querido nunha residencia é moi grande. Cando piden explicacións á dirección polo que ocorre dinlle que é mentira ou que, se non, leven ao seu familiar a outro sitio. Hai moito medo a que lles quiten a praza, entón a xente cala”

Neste escenario, a posibilidade de que se celebren protestas ou mesmo unha folga en Castro Ribeiras de Lea toma forma. Será nas próximas semanas cunado tómese unha decisión respecto diso, pero saben que a situación é hoxe insosteible porque os seus propios traballadores saben que ingresar a un ser querido nun xeriátrico como o seu é hoxe a peor das alternativas. “Ingresar a un familiar aquí? Nin de broma. Nunca. Tería que perder a cabeza ou ter unha discapacidade importante. E todo o persoal sanitario pensa así, porque hai que vivilo dentro para saber o que é”, conclúe Jalda.