Balsa de lodos vermellos de Alcoa: existe algún risco?

A balsa de lodos vermellos procedentes de Alcoa tivo o seu primeiro plan de evacuación en 2010, vinte anos despois de iniciada a actividade industrial da entón Alúmina-Aluminio. Nese momento Xunta de Galicia e a propia Alcoa tomaban a iniciativa xusto o mesmo ano no que en Hungría sufrira un desastre ecolóxico tras a rotura dun depósito similar. As alarmas saltaron e tanto desde a compañía como das autoridades políticas enviáronse mensaxes de calma: o muro de contención creado nos 80 e ampliado a partir de finais dos 90 levaron a dicir que non existía ningún perigo inminente en canto a rotura. Con todo, quedaban as posibles filtracións de lodos aos acuíferos naturais que si poderían causar danos á poboación en caso de consumo destas augas. A resposta foi que os lodos depositados no fondo habíanse solidificado e era imposible unha filtración a pozos e correntes de auga. Ademais, as obras de ampliación deste depósito implicaron a súa impermeabilización para impedir fugas que fosen parar directamente a correntes de auga.

AMPLIACIÓN

A incerteza que vive a factoría de Alcoa afecto a todo o legado que deixa detrás de si, incluíndo a “balsa de lodos vermellos”, un depósito onde foron a parar durante catro décadas todos os residuos químicos e non químicos despois de limpar a bauxita para extraer alúmina. Esta alúmina introdúcese en cubas electrolíticas que a transforman en aluminio líquido e finalmente é levado aos fornos de fundición para crear aluminio primario.

O transporte destes lodos realízase en camión por unha estrada local que acusa xa os anos de idas e vindas destes vehículos e a súa carga. A área está cuberta dunha capa de arxila vermella que en días de vento adoita expandir por toda a zona contaminando as parcelas privadas ademais de ocasionar molestias nas mucosas. 

Nestes momentos, e en previsión dun aumento na produción, a idea é ampliar este lugar para ou maior almacenamento. Demetrio Salgueiro, alcalde de Xove, municipio onde está a parroquia de Lago e emprazamento da balsa, sinala que de momento non se sabe moito dun aumento de superficie. “Os informes están en mans da empresa, Xunta e outras autoridades, a nós corresponderíanos outorgar a licenza de obra”.

Anos atrás realizáronse obras de reforzo no primeiro muro “porque había filtracións e iso obrigou a facer obras de pilotaxe con formigón” di Fernando López Pedre, antigo traballador neste lugar. Anos máis tarde realizáronse novas obras de reforzo “co ensanche do muro na súa base impedindo que haxa roturas”. Na actualidade ampliouse a superficie e capacidade da balsa. Un dos obxectivos desexados é que se poida chegar á cota 110 (en altura), o que permitiría unha vida útil desta balsa unha década máis.

RISCOS E BENEFICIOS?

“Claro que hai auga nesa balsa de lodos, pero é auga procedente da choiva e de arroios que van parar a ela” sinala López Pedre. “Esa auga é bombeada a uns depósitos para ser tratada e enviada ao mar a través dun emisario”. “Estes residuos non son líquidos, son máis ben viscosos e consistentes” declara Salgueiro quen insiste en que un feito como o sucedido en Hungría non sería posible “porque que naquel caso eran residuos líquidos”.
 

“Teñamos en conta ademais que no fondo deste depósito os residuos hanse solidificado e iso resta presión sobre o muro” engade López. En cambio, si hai protestas dos veciños porque “o barro que se move co vento cando está seco cae noutros lugares levando mesturados consigo os elementos químicos usados para a descomposición da bauxita” sinala a concelleira Pilar Vázquez, do BNG.

Por outra banda, dúas décadas atrás tentouse o aproveitamento do lodo (que realmente é arxila) para a fabricación de ladrillos. Era un proxecto experimental, construíuse unha nave para colocar a maquinaria precisa, con todo os resultados foron negativos. Achácase este fracaso á falta de visión empresarial e ligar todo o desenvolvemento ás subvencións que naquel momento destináronse para tal fin.

A balsa de lodos vermellos é visible desde o aire coa súa cor ocre. Ao redor ampliáronse terreos “pantalla” para evitar posibles escorrentías de lodos. “A xente vive á beira tranquila, sen a sensación de que algo inminente vaia suceder” di Vázquez. Aínda así, todo o relacionado con este depósito queda ligado ao futuro da factoría de aluminio.