Nove ‘chiringuitos’ públicos de Galicia sáltanse a súa obrigación de render contas

O Consello de Contas de Galicia é o contable que revisa as contas dos entes públicos galegos. Todos eles teñen a obrigación de remitirlle os seus números.
 

Con todo, hai nove entes instrumentais -o que popularmente se coñece como chiringuitos- que incumpriron a súa obrigación legal. Así figura no Informe económico-financeiro das entidades instrumentais 2023 que presentou o CCG o martes.
 

As entidades que non renderon contas son:
 

Catro fundacións:

• Fundación Galicia Saúde
• Fundación Rosalía de Castro
• Fundación Galicia América
• Fundación Aquae Querquennae

Trs empresas públicas:

• Electro Manzaneda
• Trevinca Estación Invernal S.A
• Estación de Inverno Manzaneda, S.A. (Meisa)

Dous consorcios:

• Consorcio Centro Oncolóxico de Galicia 
• Agrupación Europea de Cooperación Territorial - Galicia-Norte de Portugal (GNP-AECT)

De todos eles, só un parece ter unha escusa crible, segundo o Consello, que sinala que  “o Consorcio Centro Oncolóxico de Galicia non ten actividade”.

Os contables públicos indican que a Xunta é a directamente responsable de tres incumplidoras, pois están adscritas directamente á administración autonómica. Son a Fundación Aquae Querquennae, a Fundación Rosalía de Castro e o Consorcio Agrupación Europea de Cooperación Territorial Galicia-Norte de Portugal.

Como é posible que os responsables destes entes sáltense á toureira de forma flagrante a lexislación? A clave está en que os directivos e patróns non se enfrontan a consecuencias penais ou sancións administrativas de ningún tipo.
 

Se un ente non rende contas, o Consello pode iniciar un procedemento para esixir o cumprimento da obrigación. Se segue o silencio, pode informar o Parlamento de Galicia. 

A normativa orzamentaria galega contempla sancións para as entidades públicas que non cumpren coas súas obrigacións contables. Entre estas medidas, inclúese a retención de fondos. 

É dicir, tras un longo proceso administrativo, que pode durar anos, a consecuencia máis grave da opacidade contable é un castigo ao ente, non a ningún dos seus xestores. Máis aló, está claro, de que quedar retratados ante a opinión pública como responsables de non detallar en que se gastan os diñeiros de todos.

Quen son os xestores de estan entidades opacas?
 

A Fundación Aquae Querquennae - Vía Nova dedícase a xestionar o xacemento arqueolóxico de Bande. Está controlada por 10 patróns. A Xunta é quen a goberna, pois ten catro votos.  O resto de patróns son Deputación Provincial de Ourense, Concello de Bande, Confederación Hidrográfica Miño-Sil, Universidade de Santiago de Compostela e Grupo Arqueóxico Larouco. O presidente do Padroado da Fundación Aquae Querquennae - Vía Nova no ano fiscalizado, en 2023, era o historiador Antonio R. Colmenero, segundo menciónase en convenios  asinados coa Confederación Hidrográfica do Miño-Sil (CHMS) en anos recentes, como en 2021 e 2023. 

A Fundación Rosalía de Castro ten 30 patróns, 6 nomeados pola Xunta. O presidente da Fundación Rosalía de Castro é Anxo Angueira Viturro, profesor da Universidade de Vigo. Deputación Provincial dá Coruña, Consello da Cultura Galega, Real Academia Galega, Concello de Santiago de Compostela, Concello de Padrón, Universidade de Santiago de Compostela, Universidade dá Coruña, Universidade de Vigo, Museo do Pobo Galego, Museo de Pontevedra e Seminario de Estudos Galegos forman o padroado xunto á Xunta dunha institución dedicada a promocionar a obra da escritora.

O Consorcio Agrupación Europea de Cooperación Territorial Galicia-Norte de Portugal é un ente galaico-portugés. A Xunta nomea catro dos sete patróns e posúe o 50% do capital. O director é o luso Nuno Almeida e o secretario o galego Xosé Lago, segundo figura na súa web.

 No padroado figura o propio presidente da Xunta, Jesús Gamallo (Director Xeral de Relacións Exteriores e coa UE) e Natalia Prieto (Directora Xeral de Administración Local).  A AECT foi creada en 2008 mediante un convenio entre a Xunta e a portuguesa Comissão de Coordenação e Desenvolvimento Rexional do Norte (CCDR-N).

A Fundación Galicia América ten 11patróns dos cales a Xunta nomea seis. Foi creada durante o fraguismo e ocúpase, entre outros, de Instituto Arxentino Galego Santiago Apostol de Buenos Aires. Entre os seus actuais patróns está o secretario xeral de Emigración da Xunta de Galicia e, o de Políticua Lingúistica .

En xaneiro de 2011 a Xunta informaba que “A Fundación Galicia-Saúde inicia o seu proceso de extinción, por decisión do seu Padroado”. Con todo, a súa presenza no informe do Consello de Contas fiscalizando 2023 apunta a que ese proceso non se completou.

 No Padroado da Fundación Galicia Saúde están presentes os conselleiros de Facenda, e de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza; os secretarios xerais de Emigración, e da Consellería de Sanidade; o presidente do Centro Galego de Buenos Aires; e representantes das catro agrupacións que conforman o Centro Galego de Buenos Aires (CGBA). No seu informe, o Consello de Contas advírtelle que “a condición de non residente da Fundación Galicia Saúde non exime a obrigación de render contas”.

Opacidade na xestión da Estación de Manzaneda

O resto de entidades que non detallaron os seus números son empresas con participación pública vinculadas ao deporte invernal. A diferenza das outras, non están controladas pola Xunta, só participadas.  “A Sociedade Estación de Inverno Manzaneda e as súas filiais Electro Manzaneda e Trevinca Estación Invernal forman parte do sector público galego e teñen obrigación de render contas a pesar de que ningunha Administración aisladamente ostente o seu control”, advirte o CCG.

Segundo figura no Rexistro Mercantil, o presidente é José Manuel Merelles Remy, que dirixe a Axencia de Turismo de Galicia, un ente da Xunta de Galicia. Nesta sociedade, que declaraba máis de 50 traballadores en 2022, tamén participa a Deputación de Ourense.  No seu consello de administración hai políticos ourensáns tanto do PPdeG, como a deputada Marta Novoa, como do #BNG, José Pérez Blecua, alcalde de San Xoán do Río.