Forestais da Xunta piden manter a moratoria ao eucalipto e alertan de plantacións ilegais

A Asociación Profesional de Enxeñería Forestal dá Xunta (Apenfoga) alertou de que en Galicia se plantaron 6.000 hectáreas máis de eucalipto en 2023 que en 2022, o que supón un incremento do 1,4% na superficie total ocupada por esta especie, até alcanzar as 419.051 hectáreas, segundo datos do Inventario Forestal Continuo de Galicia (IFCG). A entidade advirte de que este crecemento reflicte a proliferación de plantacións ilegais, que estarían a desbordar a capacidade de control e inspección dos distritos forestais.

A preocupación da asociación céntrase no fin da moratoria do eucalipto, decretada en 2021 e que conclúe o próximo 31 de decembro, polo que reclama á Xunta unha decisión clara e a posta en marcha dunha nova prórroga. Segundo Apenfoga, o período de suspensión temporal de novas plantacións debería servir para deseñar unha regulación técnica e normativa que ordenase de forma eficiente o uso desta especie, algo que consideran non se fixo.

Desde a asociación recalcan que en todo este tempo non se levou a cabo ningunha análise da evolución da superficie ocupada polo eucalipto e tampouco se plasmaron criterios básicos de planificación forestal para controlar a súa expansión. Por iso, insisten en que resulta necesario manter o parón en novas plantacións ata que a Consellería de Medio Rural dispoña de información actualizada do Inventario Forestal e estableza directrices claras que se axusten aos obxectivos expostos na revisión do Plan Forestal de Galicia.

A entidade profesional manifesta que a situación actual está a provocar un crecemento paralelo de plantacións fóra da legalidade, en ocasións difíciles de detectar ou sancionar pola falta de recursos humanos e materiais nas tarefas de inspección. Afirma que os distritos forestais encargados de vixiar o cumprimento da normativa atópanse excedidos e non poden facer fronte ao volume de infraccións vinculadas ao eucalipto.

Enfrontamento de intereses

A polémica sobre o papel do eucalipto en Galicia non é nova e enfronta a diferentes sectores con posicións claramente enfrontadas. Por unha banda, atópanse os profesionais forestais e colectivos medioambientais que advirten dos impactos negativos desta especie, vinculados á perda de biodiversidade, a alteración do solo, a homogeneización da paisaxe e o incremento do risco de incendios forestais.

Do outro lado, a industria papeleira e de transformación da madeira defende o valor económico dos eucaliptales e a súa importancia estratéxica en Galicia. Empresas do sector vinculan directamente o desenvolvemento desta especie coa creación de emprego e a competitividade nos mercados internacionais. Argumentan que Galicia dispón dunhas condicións climáticas únicas en Europa para o cultivo do eucalipto e que a súa gran produtividade convérteo nunha materia prima imprescindible.

A industria recalca que o eucalipto galego abastece de forma maioritaria ás fábricas de pasta e papel, onde supón a base para un importante volume de exportación. Ademais, subliña que a cadea de valor forestal é un dos motores económicos da comunidade, dado que xera miles de postos de traballo entre plantacións, explotacións forestais, transporte, serradoiros e fábricas papeleiras. Segundo fontes do sector, unha limitación excesiva ao cultivo de eucalipto poría en risco centenares de empregos directos e miles de indirectos en zonas rurais, en moitos casos sen alternativas inmediatas.

O papel do Plan Forestal de Galicia

O Plan Forestal de Galicia 2021-2040 fixa obxectivos para diversificar as especies arbóreas e reducir a dependencia do eucalipto, establecendo un teito máximo de 500.000 hectáreas, que permitiría deixar marxe para a industria pero limitando o seu crecemento. Con todo, os datos de 2023 mostran que esta tendencia continúa á alza sen o debido control.

Apenfoga entende que, sen medidas claras nin un marco normativo que apoie a aplicación deste plan, calquera levantamento da moratoria sería un paso atrás. Por iso, aprema á Xunta a non deixar expirar o actual período de suspensión, que termina a final de ano, sen ofrecer opcións que permitan conxugar os intereses dos propietarios forestais, a industria, o medio rural e a conservación ambiental. 

O Goberno galego atópase agora no centro da controversia, presionado tanto pola industria papeleira, que pide seguridade xurídica para seguir abastecer de materia prima, como polos profesionais forestais e colectivos ecoloxistas, que insisten na necesidade de prolongar a moratoria e definir un plan firme. De fondo, a gran vaga de incendios que arrasou o sur de Galicia este verán e o polémico plan de Altri para crear unha macrocelulosa en Palas de Rei, o que podería disparar a demanda de eucalipto.