Sombra de vento: a constatación que pode pór en xaque parte da enerxía eólica mariña en Galicia

O crecente efecto sombra entre parques mariños podería restar até un 10‑20 % de produción aos proxectos galegos. Non é algo baladí, pois 19 iniciativas que suman máis de 10 000 MW e prometen miles de empregos están solicitadas ante o Ministerio de Transición Ecolóxica. Moncloa quere lanzar a primeira poxa en 2025 e a éolica mariña é un dos sectores craves para a reindustrialización de Galicia.

Un desenvolvemento que pode ver lastrado polas últimas investigacións que describen un efecto ronsel —a retardación do vento tras cada turbina— que vas moito máis alá do previsto.  Esténdese decenas de quilómetros e, en casos extremos, reduce a velocidade do aire até un 20%, minguando a produción dos parques situados a sotavento.

O motivo é que as turbinas son cada vez máis grandes para captar máis enerxía, pero un rotor maior xera un ronsel máis amplo. Se non se axustan as guías de planificación a estas novas escalas, o “roubo de vento” –termo coloquial aínda que impreciso, pois o vento non é de ninguén e é de todos, por iso é polo que haxa unha regulación pública– podería converter nunha barreira económica seria para que se concreten os investimentos prometidos.

Hai que ter en conta que os promotores eólicos necesitan décadas de produción constante para obter algo de beneficio. Se os estudos empezan a probar que algúns parques poden perder unha porcentaxe notable da súa produción debido á proximidade cos muíños doutros competidores, non todos os emprazamentos poderían resultar rendibles. 

Os profesores Pablo Ouro (Universidade de Mánchester) e Eirik Finserås (Universidade de Bergen) sinalan  nunha investigación publicada pola BBC ao fío da rápida expansión da eólica mariña no Reino Unido  que  losdatos empíricos empezan a permitir comprobar o que antes só era unha sospeita teórica. Tamén se publicou recentemente un estudo sobre o impacto de Block Island Wind Farm, o primeiro parque eólico mariño de Estados Unidos que apunta na mesma dirección.

No Mar do Norte e o Báltico, onde conflúen gran número de proxectos, o avogado noruegués Eirik Finserås albisca disputas non só entre consorcios nacionais, senón tamén entre estados. O “efecto ronsel” dun parque en Noruega podería minguar a produción doutro en Dinamarca, sostén, abrindo a porta a litixios e a unha “carreira cara ao mar” polas zonas de mellor vento, co risco de descoidar a protección do ecosistema mariño. 

Respecto diso, hai que ter en conta que un dos polígonos eólicos previstos polo Ministerio de Transición Ecolóxica está pegado ás augas soberanas de Portugal. A proximidade do  NOR‑1 (fronte a Illas Cíes) ás augas lusas podería xerar un choque de intereses cos portugueses. 

Para evitar conflitos, Finserås propón tratar o vento como un recurso compartido, do mesmo xeito que se regulan os xacementos de petróleo ou as pesqueiras transfronteirizas. Investigadores da Universidade de Manchester traballan nun modelo que proxecte con precisión as interaccións entre seis ou máis emprazamentos, e así reducir a incerteza ,que xa desatou preitos entre empresas británicas.

Galicia lidera a carreira nacional de eólica mariña en España con 19 proxectos que acumulan 10.136 MW de potencia solicitada, máis da metade de todo o Estado,  tal e como publicou GaliciaPress. 

A demarcación mariña Noratlántica, que abarca desde Rías Baixas até a fronteira con Euskadi, quedou dividida en oito polígonos para eólica offshore, tras o POEM de 2023 . Estas zonas —identificadas como NOR‑1 a NOR‑8— sitúanse entre 21 km e 31 km da costa, cunha área total autorizada de 2.700 km² , moitos menos que os 4.400 km² previstos inicialmente. 

O desenvolvemento da eólica mariña en España está lastrado pola inexistencia dun réxime legal completo nin plans pechos para a evacuación da enerxía pola rede eléctrica. 

Promotores e Xunta levan anos reclamando ao Estado un calendario claro para licitar e conectar estas macroinfraestructuras. O atraso administrativo e as alegacións de confrarías de pescadores meteron moita presión, pois este sector representa até o 30 % do PIB nalgunhas comarcas galegas. 

Unhas dificultades ás que agora hai que engadir a incerteza creada pola comprobación do calibre do efecto do fenómeno de sombra de vento e, tamén, a incerteza sobre as renovables e a rede eléctrica xerada polo último apagamento.