Cirano Núñez: "A chegada do Combo Dominicano supuxo un cambio na verbena galega"

O Combo Dominicano celebra vinte anos na verbena galega. Como aparece o Combo Dominicano en Galicia?

O que celebramos é a primeira actuación do Combo Dominicano en Galicia hai vinte anos. O Combo empezou en Canarias no ano 1993 e formábano músicos canarios e dominicanos que empezamos a ir polas illas tocando polos principais entroidos. A aceptación do Combo en Canarias foi moi rápida pois Canarias sempre foi a entrada da música latina a Europa. O arquipélago é moi tropical nese sentido. Nós gravamos as nosas cancións dentro do estilo merengue pero co noso selo. Por aquel entón as nosas cancións estaban a chegar a Galicia, eran tocadas por orquestras de aquí. Había unha orquestra canaria que viraba por aquí que era Harmonía Show e uns representantes preguntaron por unha orquestra cun estilo semellante para traela para aquí e recomendaron ao Combo que arrasaba alí en Canarias. Con todo, a xente coñecía as nosas cancións pero en boca de orquestras galegas. O ano 2005 foi a primeira vez que nós viñemos a Galicia de xira vinte días. Fixemos sete actuacións e viron que o noso estilo era moi diferente. Custou entrar no mercado galego pois levaban anos nisto con escenarios móbiles. Galicia sempre foi moi por diante en cuestión de orquestras. Anécdotas pódoche contar polo menos até o 2011, por aí foi que nós empezamos a funcionar. Viña poquísima xente aos concertos do Combo pero comezaron a funcionar as redes sociais e así empezaron a seguirnos aos poucos. Nesa época aparece Juan Magán, cando pegou Daddy Yankee e nós versionamos os seus temas co noso estilo ademais de tocar os nosos propios temas. 

E todo isto coas redes sociais detrás?

Si, co boom do facebook empezou o boom do Combo a partir do 2011, 2012 e faciámolo con orquestras de aquí. Sobre todo empezou pola Costa da Morte, en Muxía coa Virxe dá Barca, e sobre todo, moita xente nova. Foi algo moi lento e sacrificado e nós sempre agradecemos a todos os seguidores que temos en Galicia o seu apoio. Agora mesmo sería como a nosa segunda casa, pois nós pasamos practicamente máis tempo en Galicia que en Canarias. Estamos seis meses aquí porque empezamos en abril e ímonos a metade de outubro e logo pasamos o inverno en Canarias. Despois vimos en decembro para algunhas actuacións e tomar un pouquiño de contacto cos seguidores que deixamos no verán, que son moitísimos. E é que no verán veñen moitos canarios a vernos e en entroidos adoita ir moito galego a Canarias.

Ao principio viña poquísima xente aos concertos do Combo pero todo comezou a funcionar  grazas ás redes sociais 
 

-Falábasme dos temas propios do Combo Dominicano.Cal é o selo distintivo dos vosos temas en canto a ritmo e son?

O estilo que nós tocamos é o merengue e as cumbias, pero buscamos unha sonoridad propia, nosa, e isto conséguese con arranxos musicais. O estilo que ten o Combo é un estilo moi característico e que permite a moita xente dicir: “isto soa a Combo”. A banda ten unha sonoridad moi propia dada polos arranxos e todos eles levan como o mesmo swing o mesmo flow, isto dános unha imaxe propia, nosa, dentro da música latina. Á parte das cancións propias temos versións que nos deron un valor importante. Falo por exemplo de Shakira ou un tema do verán que poida soar e levámolo ao noso estilo, esa tamén é unha forma de conectar co público, tomar cancións que están a soar do reggaeton ou Daddy Yankee ou Juan Magán e adaptalas ao noso estilo, orquestrámolas “” e gana unha agresividade maior. E é que, ademais do noso repertorio propio habemos versionado temas dándolles o noso toque e funcionou moi ben.

-Na época en que chegastes aquí, que elementos distinguían ás orquestras galegas fronte ao Combo Dominicano?

Cando chegamos aquí levaba outro tipo de formación, o cantante saía só. Ademais, había moitos valses, mexicana, imos, había un pouquiño de todo. Ao chegar o Combo e ver que nós tiñamos unha dianteira con moita coreografía e moita forza, as orquestras viron esa formación e empezaron a colocar máis artistas á fronte. Realmente houbo un cambio na verbena galega a partir do 2011, 2012 a partir da chegada do Combo. 

O estilo que nós tocamos é o merengue e as cumbias, pero buscamos unha sonoridad propia, nosa, e isto conséguese con arranxos musicais
 

-Como se formou O Combo Dominicano? Como empezou todo?

Os fundadores do Combo, eu son un deles, chegamos cunha orquestra que naquel entón, 1993, facía música salsa. Viñamos cunha orquestra chamada Orquídea Robinson Show coa que fixemos unha xira por España e parte de Europa. A orquestra era moi coñecida en Canarias durante esa época, que coincidía con Georgie Dann ou Regina dous Santos. Nós viñemos de República Dominicana a Madrid e cando terminou o noso contrato, pois estiveramos traballando tres meses, fómonos a Canarias a tocar aos Entroidos porque alí duran dous meses. Fómonos ás illas pola similitude con Latinoamérica, con República Dominicana. Alí demos cun representante local ao que lle interesou a idea de formar unha orquestra latina e unímonos a uns músicos canarios. De aí xorde a semillita do Combo Dominicano. Eramos rapaces de 19 e 20 anos, moi novos e desde ese momento até agora.

-Falando do fenómeno das orquestras, non é igual aquí en Galicia que no resto de España?

Sen dúbida Galicia foi e é a a a comunidade que dalgunha maneira sempre foi a punteira a nivel de orquestra. Non hai ningún sitio en España como Galicia que tivese esa industria pois aquí foi onde empezaron cos escenarios móbiles, onde empezou esa industria a crecer e a ter esas festas en masas que son como concertos a maioría delas. Aquí en Galicia hai moitas orquestras, moitos compañeiros, que van a unha aldea e van 5000 persoas e non dígoche que haxa sitios onde entren máis persoas pero estamos a falar de que son auténticos concertos. Si é certo que está de moda a verbena fóra de Galicia e estase consumindo moita orquestra galega e aí temos á orquestra Panorama. Niso non o Combo non é unha excepción porque tamén empezan a chamarnos moito de Madrid, Castela e León ou Valencia.

 Ao ver que nós tiñamos unha dianteira con moita coreografía e moita forza, as orquestras viron esa formación e empezaron a colocar máis artistas á fronte
 

-Existe en España ouvido para saber distinguir entre diferentes ritmos que moitos pon baixo a etiqueta de “música latina”?

Fai como trinta anos a maioría da xente en España cualificaba como “música salsa” a todos os ritmos musicais procedentes de América Latina. Hoxe en día hai máis coñecemento sobre este tipo de ritmos e é que tamén houbo moita inmigración de Latinoamérica cara aquí. Tamén é certo que España está nun bo momento pois está de moda o Reggaeton e artistas como Karol G, Bad Bunny e todos os que destacaron nos últimos anos. Agora mesmo faise merengue ou bachata e a xente nota a diferenza. E a mocidade está a consumir este tipo de música, de feito a canción de Rosalía, “Despechá” é un merengue, a canción máis escoitada de Karol G o ano pasado era un merengue. Están a facerse moitos concertos latinos e os reguetoneros déronse conta de que deben ir por aí. Creo que a música latina bailable está moi de moda en todo o mundo.

-E que a xente nova estea a seguirvos, cal cres que é o motivo?

Eu creo que polo estilo da música que facemos. No caso do Combo achégasenos moita xente nova e creo que é por ser bailable. O estilo que temos é moi marcado, imos ao latino directamente e moi marcado, reggaeton só tocamos un ou dous temas. E de todo o latino tocamos todo merengue, bachata, cumbia para a xente un pouquiño máis maior que vai á festa tamén. Pero dentro do estilo latino nós interpretámolo con moita forza, con moita “cana”. Cando ti bailas non estás parado, fas exercicio e o Combo Dominicano é puro baile. A xente cando baila súa máis, bebe máis, consómese máis nas festas e a hostalaría da zona obtén un beneficio. E buscamos iso, que a xente o pase ben e baile moito.

Agora mesmo faise merengue ou bachata e a xente nota a diferenza ademais que a mocidade está a consumir este tipo de música
 

-A xente maior tamén se anima a bailar nas vosas actuacións?

O noso estilo de arranxos sempre gustou entre a xente nova e nós notamos cada cinco anos catro anos, que as xeracións van cambiando as xeracións, pero sempre temos unha lexión de xente nova á que lle gusta o combo sempre polo estilo. Con todo, observamos que hai moitos nenos que seguen ao Combo por temas como ‘A Cascuda’, iso arrasou entre os máis pequenos. Por iso digo que hai moitos nenos que nos seguen, hai moitos mozos que nos seguen, os pais e os avós que veñen ver e ouvir música en directo porque ten esa maxia. Tamén temos xente maior á que lle gusta o Combo, non é o noso forte pero si hai moita xente maior á que lle gusta o Combo. Empezamos a tocar cumbia pola xente maior porque cando nós arrincamos en Canarias démonos conta que a xente non podía seguir o ritmo, por iso empezamos a tocar algúns ritmos máis lentos.