Este 8 de abril, Día Internacional do Pobo Xitano, adquire este ano un significado especial ao conmemorar 600 anos da chegada oficial dos xitanos a España, un feito marcado polo salvoconducto outorgado en 1425 por Alfonso V de Aragón para atravesar o reino. Posteriomente emitíronse outros salvoconductos similares, nos que figuraba Santiago de Compostela como destino.
 

Desde entón, o pobo xitano foi parte esencial da historia e cultura española e galega, pero tamén enfrontou séculos de discriminación e exclusión. No século XX, a chegada de xitanos procedentes doutras rexións como León e Asturias consolidou a súa presenza en Galicia. Estes grupos integráronse en comunidades homoxéneas, destacando familias como os Paulos, Santos, Giménez, Gabarres e Salazares.

O asentamento máis numeroso dos xitanos galegos ocorreu durante a segunda metade do século XX. En cidades como A Coruña, algúns grupos instaláronse inicialmente en terreos industriais abandonados ou zonas periféricas. Exemplo diso é o barrio de Penamoa, onde se estableceron tras negociacións co Concello. As súas actividades tradicionais, como o comercio ambulante, a herrería e a venda de produtos en feiras locais, foron esenciais para a súa integración económica.
 

En Galicia, onde residen aproximadamente por máis de 13.000 persoas de etnia xitana, a efeméride de hoxe cobra especial relevancia para visibilizar as súas demandas.  A comunidade xitana en Galicia representa menos do 1 por cento da poboación galega, unha cifra inferior á media de España. 
 

As familias xitanas en Galicia manteñen tradicións culturais profundamente arraigadas que reflicten a súa identidade e valores comunitarios. A familia é o núcleo central da vida xitana. En Galicia, as familias xitanas adoitan ser moi unidas, cos anciáns desempeñando un papel crucial como transmisores de sabedoría e experiencia. As decisións importantes tómanse en consulta cos membros da familia estendida, e a solidariedade entre xeracións é esencial. Este vínculo esténdese mesmo máis aló dos lazos sanguíneos, incluíndo a membros da comunidade que son considerados parte da familia.

A pesar da súa longa historia na autonomía, os xitanos galegos continúan enfrontando barreiras sociais e económicas. Entre os seus principais problemas destacan as condicións precarias de vivenda e a falta de oportunidades laborais, situacións que perpetúan a exclusión social.

Reivindicacións crave de SGE

O manifesto emitido pola Sociedade Xitana Española (SGE), un colectivo que comanda o coñecido activista vigués Sinaí Giménez, esixe medidas concretas para garantir o benestar e os dereitos do pobo xitano. Entre as propostas máis destacadas figura o recoñecemento oficial da súa cultura como patrimonio cultural de España, acompañado da creación de consellos autónomos liderados por anciáns e arregladores xitanos que poidan mediar en conflitos internos. Esta estrutura busca substituír os actuais Consellos Estatais e Autonómicos do Pobo Xitano, considerados ineficaces por SGE.
 

Así mesmo, SGE solicita a suspensión cautelar das subvencións destinadas a organizacións que traballan para os xitanos, redirixindo eses fondos cara a proxectos tanxibles como a construción de vivendas dignas. A comunidade denuncia que gran parte destes recursos "pérdense polo camiño", mentres moitas familias seguen vivindo en infravivendas ou como okupas. Ademais, propoñen a expropiación de inmobles adquiridos con fondos públicos por devanditas organizacións para reinvestir o seu valor en melloras habitacionales e programas laborais.