Unha viaxe aos origenes do home a través da mirada de Isabel Muñoz no Corte Inglés de Santiago

En terra de mouchos, curuxas, sapos e meigas, as historias que conta a fotógrafa Isabel Muñoz, gañadora en dúas ocasións do World Press Photo, condecorada coa Medalla ao Mérito das Belas Artes ou Premio Nacional de Fotografía en 2016 entre outras moitas distincións, toman aínda máis relevancia por esa conexión que, di, pretende establecer nun "diálogo cos antepasados". O escenario é a Sala de Ámbito Cultural do Corte Inglés de Santiago de Compostela, un espazo que busca ser punto de encontro e de divulgación da cultura, onde estes días acolle a exposición 'Antes do tempo' da artista catalá, visitable de maneira gratuíta até o 6 de marzo. 

Isabel Muñoz foi a encargada de inaugurar o espazo xunto a Gervasio de Pousadas Mañé, director nacional de Ámbito Cultural do Corte Inglés, que aproveitou o acto para incidir en "a aposta do Corte Inglés pola cultura" a través deste tipo de actividades e con personalidades como a de Muñoz, que ofrece "unha exposición única en moitos sentidos, unha mirada nova na fotografía en restos arqueolóxicos, unha mirada persoal que, dalgunha forma, fainos viaxar no tempo e fainos entender mellor a esta civilización".

LIBERDADE TOTAL NUN LUGAR MILENARIO

E é que Isabel Muñoz empeñouse hai moitos anos en retratar aqueles que os ollos non alcanzan a ver, o misticismo que rodea a enclaves como o considerado primeiro templo da humanidade, localizado nos outeiros de Göbekli Tepe (Turquía), onde acudiu en varias viaxes ao longo do cinco últimos anos para retratar, de noite, a pedra, a natureza e a arte que esconden estas ruínas de gran interese arqueolóxico pero que Muñoz espiu a través dunha mirada que pretende contar aquilo que as primeiras civilizacións perseguían neste emprazamento, miles de anos antes da construción de Stonehenge ou das pirámides de Giza. 

As orixes do home, a súa organización, o seu modo de vida, as súas inquietudes ou os seus temores son as grandes cuestións que traslada Muñoz a través dunha exposición fotográfica que xa percorreu Madrid no Corte Inglés da Rúa Serrano, logrando a súa pretensión de "converter a rúa nun museo", ou no Museo Antropolóxico de Madrid, onde máis dun centenar de pezas permitían aos asistentes facer ese percorrido. 

A fotógrafa agradeceu "en nome da fotografía" a aposta da firma por esta clase de iniciativas, que lle permiten compartir ese namoramento que ten "con Turquía e coa súa xente" desde fai máis de dúas décadas. Alí puido dar sentido a unha das súas ambicións, que é "a orixe, onde estamos e que imos deixar ás próximas xeracións".  

As escavacións de Göbekli Tepe eran un pretexto para canalizar a súa arte, xa que, como incide, ela non é "nin fotógrafa de arqueoloxía nin unha experta", polo que se atopou coa dificultade de explicar aos científicos que buscaba ela nese lugar. "Dixéronme: 'Que queres?', e iso a min non se me pode preguntar, porque o quero todo", admite Muñoz, que tras conseguir os permisos e establecer amistada cos investigadores tivo a oportunidade de mover á súa antollo polo terreo.

"Concedéronme liberdade total. Sabes o que é iso para un fotógrafo? Estar só de noite, durante moitas noites. Cada día os traballos danche algo, descobres algo novo. É o soño e o privilexio de calquera contador de historias", celebra. Unha historia preservada baixo terra e encapsulada durante milenios, xa que o xacemento foi cuberto adrede polos seus moradores, o que permitiu á construción perdurar aos anos, ás invasións, ás glaciaciones, aos terremotos...todo iso nunha zona "de clima extremo, ao sur de Turquía, onde só se pode traballar durante uns meses ao ano".

Precisamente un dos últimos sismos puxo en xaque a escavación e permitiu a Muñoz retratala de maneira particular, cuberta polas lonas que daban un aspecto "nevado", como a define, ao lugar. "É unha civilización fascinante. Revoluciona todas as ideas preconcibidas do inicio da civilización. Non se sabe por que se reúne unha serie de xente e constrúen algo para ter contacto con esa parte espiritual que non é relixión", explica sobre esta construción que conta, entre outros elementos, con alicerces de 20 toneladas de peso e máis de cinco metros de altura, diferindo así da arte paleolítico que coñecemos.

DAR MOVEMENTO A UNHA PEDRA

Para Muñoz era importante "estar preto dos homes que crearon isto pero tamén das persoas que o viviron", como importante era levar un anaco desa identidade á súa propia exposición, por iso incorporou o terreo a algunhas das súas pezas, que contan co solo de Turquía: "Quería que o ADN das persoas que viviron esa civilización estivese presente". 

Representacións de animais, figuras antropomorfas, incluso a interpretación da "primeira tauromaquia", todo iso foi capturado por Muñoz que tamén fai unha chiscadela "ao principio da fotografía" con esas imaxes emulsionadas en ouro e prata, ademais de xogar coa iluminación coa luz que tiñan fai tantos miles de anos, a que proporcionaban fachos ou a propia lúa. 

 

 

Isto é relevante no seu traballo porque, asegura, "as pedras falan", e necesitaba dotalas de movemento, algo que fixo "coa auga e a luz". "As primeiras impresións de paleolítico das mans móstrannos que non facían iso para perdurar, senón para conectar co que non se ve. O ser humano adorou primeiro á natureza: as árbores, as pedras, as montañas... Iso é por algo", razoa.

"A XENTE SENSITIVA ESTÁ MÁIS PRETO DELES"

En conversación con Galiciapress sobre as sensacións que transmiten este tipo de lugares, onde algúns din sentir que emana unha "enerxía especial", Muñoz non esconde que é especialmente sensible a esas emocións. "Creo niso, pero hai que saber como utilizalas para comunicar", considera, á vez que detalla que as investigacións pescudaron que moitos destes emprazamentos contan con elementos comúns que, nas medicións de son, mostran un nivel case idéntico de decibeis. "Por iso elixían estes sitios", estima. 

Por outra banda, ao seu xuízo os artistas de hoxe "teñen a mesma pulsión que poderían ter as persoas que crearon estes lugares". "A necesidade de amar pode ser a mesma, o que cambia é a forma de expresar", matiza, á vez que afirma que "a xente sensitiva está máis preto deles", polo que "hai que ter moito coidado co que interpretas e como o fas". 

Por iso, cre que é fundamental dar o apoio aos artistas para esta clase de iniciativas, afastar un pouco da nova corrente de youtubers, influencers ou creadores de contido que gozan de mellor disposición das autoridades á hora de conceder os permisos necesarios pero que utilizan estes lugares para fins que non exploran con tanta complexidade todos os recobecos que Muñoz si consegue captar coa súa lente.